Müeyyed Cendi'ye Göre Varlık ve Bilgi

Hicrî VII. yüzyılın ikinci çeyreğinde bugünkü Kazakistan sınırları içerisinde kalan tarihî Cend şehrinde doğan Müeyyed Cendî, İbnu’l-Arabî’nin Fusûsu’l-hikem adlı önemli eserinin tamamına yönelik ilk şerhi yazan kişidir. Hayatını Anadolu ve İran coğrafyasında geçirmiş,tasavvufî eğitimini Sadreddîn Konevî’den tamamlamış ve hem metafizik hem de ahlâka dâir önemli eserler telif etmiştir.Cendî’yi İbnu’l-Arabî düşüncesi için önemli kılan hususların başında Fusûsu’l-hikem’e yazdığı bu şerh gelmektedir; çünkü bu şerh sadeceilk tam şerh olma özelliği taşımaz, ayrıca İbnu’l-Arabî’nin ilk talebesi Konevî’nin işaret ve müellifin bâtınında yaptığı bir tasarruf sonucuyazıldığından bir bakıma kontrolden geçmiş gibidir. Cendî’den sonra gelen şârihler de âdetâ bu hususu teyit edercesine ondan nakillerdebulunmuşlardır. Abdurrahman Câmî’nin, Cendî şerhini kendisinden sonra yazılan şerhlerin kaynağı kabul etmesi bu açıdan dikkatedeğerdir.

Elinizdeki çalışma böyle bir şerhi ana kaynak kabul ederek ancak müellifin diğer eserlerinden de istifade ile hazırlanmış bir doktoratezidir. Müellifin temel metafizik problemlere yaklaşımını araştırmacı kendi perspektifinden ele almış ve en doğruyu tesbit etmeyihedeflemiştir. Müeyyed Cendî hakkında hazırlanmış ilk kapsamlı çalışma olması bakımından eser, sonraki çalışmalara bir başlangıç olmagāyesini taşımaktadır.