Bekir el-Menteşevî’nin Şerhu’l-Alaka’sı (Tahkik-İnceleme)

Hakikât, mecâz kinâye, ̒alâka ve istiare gibi beyân ilminin konularını ihtiva eden el-̒Alâka adlı eser, Mahmûd b. Abdullah el-Antâkî (ö. 1161/1747)՚ye nispet edilmiş ve bu nispetle meşhur olmuştur.  Ancak yapılan araştırmalar sonucunda eserin el-Antâkî՚ye aidiyeti problemli olduğu tespit edilmiştir. Eserin el-Antâkî՚ye değil onunla aynı dönemde yaşamış Mehmed b. Mehmed b. Ahmed es-Sobîcevî (ö. 1161/1748)՚ye ait olması kuvvetle muhtemeldir. ‘Alâka üzerine birçok şerh ve hâşiye türü çalışma yapılmıştır. Bu çalışmaların arasında müellifin öğrencisi (Musannifek) Bekir b. Ahmed el-Menteşevî (ö. 1149/1737’den sonra)’nin Şerhu’l-Alâka adlı eseri de mevcuttur. Eser bu yönüyle büyük bir önem kazanmaktadır. Eseri önemli kılan diğer bir unsur ise ̒Alâka üzerine yazılmış ilk şerhlerinin başında gelmesidir. Şerhin hem önemli el yazma hem de matbu nüshaları bulunmaktadır. Matbu nüshaların arasında tashih edilen nüshaları bulunsa da metnin tam manasıyla hatalardan arındırılmadığı görülmüştür. Bu nedenle bu çalışmada eserin tahkik ve tahlili el yazmaları temel alınarak ihtiyaç halinde matbu versiyonundan da yararlanılarak yapılmıştır. Bu çalışmanın konusu olan şerhin farklı bir versiyonu da tespit edilmiştir. Bu versiyonun birçok nüshası mevcuttur. Bu nüshalardan hiçbiri tahkikte kullanılmamıştır. Zira bu nüshalara bakıldığında yüksek oranda, bu çalışmanın konusunu teşkil eden şerh ile lafız olarak aynı olsalar da kısmen değişik ve ilave ifadeler ihtiva etmekteler. Şerhin metot ve muhtevasına bakıldığında şerh, memzûc yöntemle yazılmıştır. Bununla birlikte şerh sade bir dil ve üsluba sahiptir. ‘Alâka metninin ifadelerine odaklanıp müellifin muradı açıklanmıştır. Metinde geçen bazı ifadeler daha basit ve anlaşılır bir hâle getirilmeye çalışılmıştır. Bazı durumlarda şarih, ek bilgiler kaydederek bu bilgileri, âyet şiir gibi istişhâd unsurları ve örnekler ile desteklemiştir.