Ali Osman Gündoğan Eserleri Katkıda Bulunduğu Ürünler 

Türk Felsefesinin imkânının ve ufkunun araştırıldığı bu eser, yeni bir medeniyet hamlesi yapabilmek için yeni bir bilinç ve dikkate ihtiyacımız olduğunu ortaya koymaktadır. Hiçbir medeniyet felsefi düşünceden mahrum olarak kendisini var etmiş değildir. Günümüz dünyasında ihtiyaç duyulan medeniyet tasavvuru veya felsefileşmiş bir medeniyet seviyesi de felsefenin yardımı ile geliştirilebilecek olan eleştirel bir öz bilinçle oluşturulabilir. Zira felsefe, içinden çıktığı kültürün en yüksek bilinci hükmündedir. Bir Türk felsefe hayatına veya bir Türk felsefesine sahip olmak, kültürel sürekliliğin ve yaratıcılığın teminatıdır. Türk felsefesi ve Türk medeniyeti birbirlerine yaslanan ve birbirlerinden olabildiğince beslenen iki alandır.

Bu eserde ülkemizin önde gelen ve Türk düşüncesi ile yakından ilgilenen felsefeci akademisyenleri, felsefe ile kendi gerçekliğimizi nasıl anlayıp yorumlayabileceğimizi büyük bir hassasiyetle ortaya koymakta, felsefileşmiş bir medeniyet tasavvurunun imkân ve şartlarını araştırmaktadırlar. Ortak noktaları Türk düşüncesinin sorunları ve oluşturulması olan düşünürlerimiz, kendi özel ilgi alanlarından hareketle çok sesli, çok boyutlu, yeni ve özgün cevaplar üreterek, felsefe kültürüne nasıl katılacağımız hususunda örnekler sergilemişlerdir. Medeniyet kurucu insanlık başarılarının; etik, estetik ve metafizik değerlerin bir bütün halinde düşünülmesi ihtiyacını tespit etmişlerdir. Böylece bir yandan felsefi etkinliğin bir dil ve kültür ortamından hareketle gerçekleştirileceğini göstermişler, bir yandan da evrensele yönelmenin ve onunla bütünleşmenin örneklerini ortaya koymuşlardır.

Türkiye’de felsefe okuyan, felsefe kültürü edinmek isteyen, felsefenin bilimle, sanatla, maneviyatla ilişkileri üzerine düşünen herkes için bir başvuru kaynağı olabilecek olan elinizdeki bu eser, hem günümüzü anlamak hem de geleceği tahayyül etmek için bir hareket noktası olarak okunabilir. Felsefenin kendi tarihimizden, dilimizden, kültürümüzden ve gerçekliğimizden kopuk, yabancı bir entelektüel uğraş olmadığını, aksine milli varoluşumuz için gerekli bir bilinç düzeyi olduğunu gösteren bu çalışma ayrıca felsefenin ne olduğu, felsefi soruların ve sorgulamaların nasıl cevaplandırıldığı ve temellendirildiği hususunda da okuyucusuna bir felsefi yöntem örneği de sunmaktadır.

Albert Camus, ülkemizde daha çok roman ve tiyatro eserleriyle, kısacası edebiyatçı kişiliğiyle tanınmış çağdaş bir Fransız sanatçı-filozoftur. Oysa Camus’yü sadece bir edebiyatçı olarak düşünmek ve edebiyatçı kişiliğiyle ona yaklaşmak bir eksikliktir; çünkü yazılarında bir yaşama felsefesi ortaya koyması, onun edebî kişiliği yanında filozof tavrının da olduğunu göstermektedir. Camus’yü tanımak, onu her iki cephesiyle tanımak demektir. Oysa bugüne kadar, özellikle daha çok Fransız edebiyatı ile uğraşanların dikkatini çeken Camus’nün eserleri, onun düşünür cephesini dikkate alan akademik bir düzeyde değerlendirilmemiştir. Camus, yaşadığı çağın önemli olayları karşısında, bir hayat tecrübesinden çıkarılmış düşüncelerini, kendisi bir varoluşçu filozof olduğunu reddettiği hâlde, varoluşçu bir çizgide ortaya koymaya çalışmıştır.

Camus’nün, eserlerinde ortaya koyduğu felsefî düşüncelerini iki temel kavrama oturtmuş olduğunu görmekteyiz: “Absürd” ve “başkaldırma.” Dolayısıyla çalışmanın ilk bölümü absürdün incelenmesine ayrılıyor. İnsan bilinci ile dünya arasında bir kopuş olarak ortaya çıkan absürd karşısında insanın takınacağı tavırların neler olduğu ve bu tavırlardan hareketle başkaldırmanın doğuşu ortaya koyuluyor. Absürd karşısında tek çıkış yolunun başkaldırma olduğu belirtiliyor. Çalışmanın ikinci bölümündeyse başkaldırma felsefesi bütün boyutlarıyla incelenmeye çalışılıyor.

Albert Camus ve Başkaldırma Felsefesi, Camus’nün bütün eserleri dikkate alınarak, bu eserlerinde düşüncelerini nasıl ortaya koyduğuna odaklanmakta, çağının düşünce ve olayları karşısında onun nasıl bir tavır takınmaya çalıştığı ve bu tavrının filozofça bir tavır olup olmadığı tartışılmaktadır.

Amacımız, Nurettin Topçu gibi şahsiyetleri örnek şahsiyetler olarak görecek ve onlardaki orijinalliği yakalamak suretiyle bu topraklarda, kendisi olarak evrensel manada fikirler üretecek bir imkânın ve zeminin varlığını insanımı- za hissettirmektir. Fikir üretmenin şartı, kendini tanımakla başlar ve kendisinin dayandığı kaynakları içselleştirerek evrensele açık bakış ve ufuk sahibi olmakla devam eder.

Çünkü kendini tanımanın şartı, başkasıyla ilişkiye girmektir. Yerel ve milli olan, ancak farklı olanla ilişki halinde kendi şuuruna erer. Yoksa kendi kozasına hapsolup sonunda can veren ipekböceği gibi her türlü hareket kaybedilir.

Bizim bu çalışmamız, Topçu’ya ilgi duyanlar ve Topçu’yu tanımak isteyenler için anahtar bir metin durumunda düşünülebilir. Ayrıca Türk Düşüncesinin önemli bir şahsiyetini ele almak, Türk Düşüncesinde özgün fikirler üretebilmenin imkânını göstermek bakımından da cesaret verici bir çaba olarak değerlendirilebilir.

Hikmetin İzinde Kenan Gürsoy’a Armağan adlı bu kitapta, Türk düşüncesinin evrensel planda temsilcilerinden birine tanıklık edilmektedir. Burada Gürsoy’un özgün felsefî kurgusu, kavramları, temaları ve yapıtları irdelenmiş ve ortaya zengin problematiklere sahip bir düşünür portresi çıkmıştır. Gürsoy felsefeyi medeniyet kurucu bir değer ve etkinlik olarak inşa etmektedir. Dünya problemleri ve insanlık bunalımları karşısında etik bir bilinç geliştirilerek çözümler teklif edilebileceğini göstermektedir. Böylece felsefe bütün bir insanlık için birleştirici bir üst dil olarak kurgulanmaktadır.

Bu eserde, Türkiye’de felsefe hayatına dair pek çok unsur da bir aradadır. Hem düşünce hayatımızın geldiği seviye ve problematik zenginlik sergilenmekte hem de Türk dilinin felsefi meseleleri ifade imkânlarının örnekleri sunulmaktadır. Çoğunluğu felsefe alanından olan pek çok akademisyen, entelektüel ve sanatçının, Kenan Gürsoy’a armağan ettikleri çok kıymetli makaleler ile eser, aynı zamanda bir çağdaş Türk düşüncesi seçkisi niteliğindedir. Ayrıca, beş kuşak felsefe akademisyenlerini bir arada bulundurması itibariyle, bağlantı ve sürekliliğin de gözlemlenebileceği bir kaynak olma özelliği taşımaktadır.

Farklı fikirler, inançlar, dünya görüşleri bütün bir tarihin olduğu gibi günümüz insanlık medeniyetinin de zenginliğinin bir göstergesidir. İnsanlığın ürettiği zenginliğin tanınması ve farklı olan ile karşılaşma, üretilen fikirleri, ürünleri, dünya görüşlerini tanıtan eserler ile karşılaşmaktan geçer. Bu eserlerin başında da felsefe çalışmaları gelir. Çünkü bütün bir varlık hakkında toplu, rasyonel, eleştirel bir görüş elde etmek isteyen filozof, düşüncesini bütün bir varlık alanına yaymak suretiyle evrensel olan hakkında bilgi edinmek isteyen bir hakikat sevdalısıdır. Onları anlamak, görüşleriyle onları tanımaya başlamakla mümkündür. Elinizdeki bu kitap felsefenin temel disiplinlerine ilişkin sorunları, kavramları ve tartışmaları ele alan ve alanında yazılmış diğer Felsefeye Giriş kitapları gibi ülkemizdeki felsefe çalışmalarına, felsefe kültürüne katkıda bulunmak, lisans düzeyindeki öğrenciler ile felsefeye ilgi duyanlara yardımcı olmak isteyen betimsel bir çalışmadır. Bu çalışmada, felsefenin temel disiplinleri olarak varlık, bilgi ve ahlak felsefeleri üzerinde detaylı bir biçimde durulmuştur. Varlık felsefesi, diğer Felsefeye Giriş kitaplarından farklı olarak bu çalışmada, ilk sorun olarak ele alınmıştır. Eserde okuyucunun başvurmasında yarar gördüğümüz bir okuma listesi de hazırlanmıştır.

Yaşadığı dönemde, hem Fransa’da hem Fransa dışında haklı bir üne kavuşmuş olan Bergson, ele aldığı konulara yaklaşma biçimi ve yazılarında kullandığı üslup dolayısıyla meslekten felsefecilerden farklı, benzetmelerle yüklü, sanat değeri de felsefi değeri kadar yüksek denebilecek eserler üretmiştir. Bergson’un bu tavrı, ona olan ilgiyi artırmış, kısa süre içerisinde eserleri, Türkçe de dahil olmak üzere pek çok dile çevrilmiştir. Yazma ve konuşma tarzının çekiciliği yanında, içinde yaşadığı dönemin büyük toplumsal-siyasal olayları karşısında da bir eylem adamı olarak tavır takınan Bergson, felsefe tarihi hakkındaki derin bilgisi, biyoloji ve psikoloji alanlarında spesifik denebilecek bir derinliğe sahip olması, disiplinler arası bağlantıları kurma yeteneği sayesinde sadece felsefe alanında değil, pek çok alanda başvurulan bir düşün insanı olmuştur.

İnsanların birbirine son derece yaklaştıkları ama aynı oranda da birbirlerine sağır ve dilsiz kaldıkları dünyamızda, kendimizi tanımanın yolu başkasına açılmaktan, onun varlığını onaylamaktan geçiyor. Varlığımızın öteki’nde garantisini bulmasına rağmen “ötekini cehennem olarak gören” anlayış, her nedense daha da güçleniyor. Marcel’in de dediği gibi dünyanın kalbi atmakta artık güçlük çekiyor. Aydınlanmanın ortaya çıkardığı ulus-devlet küreselleşme ve post-modernizm tarafından tahribata uğratıldığı için etno-milliyetçilik ırkçılığı körüklüyor. Devlet ile olan ilişkilerimiz ve toplumsal ilişkilerimiz gözden geçiriliyor. Bütün dünyaya egemen olmak isteyen ve kollarını dünyanın en ücra köşesine bile uzatmak isteyen iktidar, kendi halkını kendisine göre yaratmak arzusunu gerçekleştirmek için her yolu mubah görmekte tereddüt etmiyor. Bütün bunlar olup biterken olayları siyasî yapısının dışında ahlâkî ve hatta felsefî bakımlardan ele alıp ufuk açıcı, insanlara bilinç açıklığı kazandıracak fikirlerin mahrumiyetini duyuyoruz. Felsefesizlik çeken dünya bir ahlâk buhranına doğru giderken, hayatını günlükleştiren kitleler pratik ve faydacı hedeflerinin dışında başka bir hedefin varlığına kayıtsız kalıyorlar.

Bu çalışma iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm, ahlâk felsefesinin önemli olarak düşünülebilecek konularının tartışılmasına ayrılmış olan yazılardır. Bu yazılarda hayatın anlamı, insan var oluşunun manası, öteki olarak adlandırılan diğer özneler ile olan ilişkiler, eylemlerimizi anlamlandıran ölçütler olarak düşünülen değerler, değerlerin kaynağı, öznellik ve nesnellik tartışmaları gibi konular ele alınmıştır. İkinci bölümün yazıları ise siyaset ve toplum felsefesine ilişkin konulardan oluşmaktadır. Hâkimiyet sorunu, devlet ve milliyetçilik tartışmaları, fanatik tutumlara neden olan dogmatizm, SSCB’nin dağılmasıyla birlikte ortaya çıkan yeni durumda tartışılmaya başlanılan tarihin sonuna ilişkin konular ve bilhassa günümüzdeki siyasi oluşumlarda en önemli tartışma noktalarını oluşturan çok kültürlülük, çok kültürcülük, demokrasi ve kabul görme sorunları, bu bölümün temel konularını oluşturmaktadır. Bu çalışma, ahlâk felsefesi ve siyaset felsefesi ile ilgili temel sistematik eserlerde ele alınan konuları içeren bir disiplin kitabı değildir.

Ülkemizde daha çok roman ve tiyatro yapıtlarıyla tanınan ve hemen bütün çalışmaları Türkçeye çevrilmiş olan Camus, kullandığı dil ile son derece cezbedici fikirlerini kendi bireysel deneyimlerine de dayanmak suretiyle ortaya koymuş, hem edebiyat hem de felsefe camiasında kendisine sıkça başvurulan sanatçı-filozof olarak adlandırılmayı da hak etmiştir.

Camus’nün sanatçı-filozof olarak adlandırılması, onun edebiyat ile felsefenin ilişkisini anlamak için de uygun bir örnek olduğu anlamına da gelir. Camus’nün asıl ilgisi, insan varlığına, onun hayatına, hayatın anlamına ve kendi çağını anlamaya yönelik bir ilgidir. 1900’lü yılların olaylarının tam da merkezinde bulunan, bir yandan Cezayir’de büyümüş olmanın derdini duyan, diğer taraftan da Fransız edebiyat ve düşünce geleneğinden olan Camus, bütün yazılarında dünyanın iki yönüne işaret eder. Dünyanın iki yönü, onun kişiliğine de yansımıştır: Bazen neşeli, bazen hüzünlü.