Gaston Bachelard Eserleri Katkıda Bulunduğu Ürünler 

Fransa’da ilk kez 1940’ta yayınlanan Hayır Diyen Felsefe, bilim felsefesinde büyük bir yenilenmeyi temsil eder. Bachelard bu büyük eserinde, ampirizm ile rasyonalizmi uzlaştırmaya çalışır. Çünkü ampirizm anlaşılmaya ihtiyaç duyar; rasyonalizm ise uygulanmaya: Ampirik bir yasa, akıl yürütmenin temeline oturtularak kanıtlanır; bir akıl yürütme ise, deneyin temeline oturtularak yasalaştırılır. Gaston Bachelard için “hayır” [non], önceki bilgiyi aşmayı ve onu tamamlamayı simgeler. Bilim felsefesi genellikle birbirine zıt iki aşırılığa düşer: Ya aşırı felsefidir, yani genel prensiplere, a prioriye ve rasyonel değerlere aşırı bağlıdır; ya da aşırı bilimseldir, başka bir deyişle kendini belirli sonuçlarla, a posterioriyle ve deneysel değerlerle kısıtlar. Bachelard’a göre, genel prensiplerin hangi koşullarda belirli sonuçlara yol açabileceğini –ya da bunun tersini– gösteren yeni bir bilim felsefesine ihtiyacımız vardır. 

“Günümüzde bilimsel düşünceyi canlandıran çifte devinim felsefi olarak dile getirilebilseydi, a priori ile a posteriori almaşıklığının zorunlu olduğu, ampirizmle rasyonalizmin bilimsel düşünce içinde, birbirlerine zevk ve acıyı birleştiren bağ kadar güçlü ve tuhaf bir bağla bağlı oldukları fark edilecekti. Gerçekten de, bunlardan biri ötekine hak vererek başarıya ulaşır: Ampirizmin anlaşılmaya ihtiyacı vardır, rasyonalizmin de uygulanmaya.”

Bachelard, epistemoloji ve rasyonalizm üzerine düşünmeye devam ediyor: "Birçok kez deneyimlenmiş olan, iyi bilinen, sadıkane, kolayca, hararetle yinelenen şey, rasyonel ve nesnel tutarlılık izlenimi uyandırır. Rasyonalizm de hafif bir okul tadı vermeye başlar… Bunun için, ince girişimlerde bulunup, aklın yalnız kendi yapıtından kuşku duymasına değil, etkinliklerinin her birinde kendini sistemli biçimde bölmesine de yol açmak gerekir. Kısacası, insan aklına kabına sığmazlık ve saldırganlık işlevini geri vermek gerekir."

"Gaston Bachelard'ın rasyonalizminin rahatlatıcı bir rasyonalizme karşı çıkmak olduğu o kadar doğrudur ki, Bachelard kendi rasyonalizmini ayırt etmek için bir terim, "rasyonalizm-üstücülük" terimini icat eder, sistematik biçimde bölünmüş aklın saldırganlığını aklın kendisine karşı kullanır."

- Georges Canguılhem

Mekânın Poetikası Bachelard’ın iki büyük yapıtından, opus magnumundan biridir. Zamanın/zihnin izinden koşan Bilimsel Zihnin Oluşumu’nun aksine bu yapıtında Bachelard, mekAnın zaman/zihin tarafından, dil aracılığıyla nasıl doldurulduğunu, dondurulduğunu, katılaştırıldığını analiz eder: ev, tavanarası, çekmece, dolaplar, sandıklar, yuva, kabuk, köşeler, minyatür ve uçsuz bucaksızlık. Dil anlamlandırır, poetik hayalgücüyse tüm bu anlamlandırma süreçlerine direnir, varlığın açılmasını sağlar Bachelard’a göre.

Felsefe, fenomenoloji, psikanaliz, fizik, biyoloji, nöroloji.hepsi dolaysız olanın, başka deyişle poetik hayalgücünün karşısında ikincildir artık. Bachelard epistemolojisinde yeni bir momenti temsil eden Mekanın Poetikası, değişimin ve sürekliliğin kıskacında yersiz kalan düşüncenin dil-gerçeklik, zaman-mekân, sonlu-sonsuz, içsellik-dışsallık, büyük-küçük diyalektikleri aracılığıyla kendisine poetik bir yer inşa etme girişiminin adıdır. Bachelard’ın dediği gibi, şairlere kulak vermek gerekir.

Bachelard'ın bu incelemesinin büyük bölümü düşünce tarihi içindedir: özellikle on yedinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla kadar olan dönemde Batı insanının ateş konusunda ne duyduğu, düşlemlediği ve düşündükleri üzerinedir. Bachelard'ın bu incelemesinde duymak, düşlemlemek ve düşünmek terimlerinin nasıl birbirleriyle çakıştığı, iç içe geçtiği görülür; çünkü  Bachelard bu terimlerin alanlarının sonuçta insan deneyimi ile dil arasındaki bağıntıda bulur. Bu arada Bachelard bu terimlerin alanlarını sonuçta insan deneyimi ile dil arasındaki bağıntıda bulur. Bu arada Bachelard'ın okuru, söz konusu - çağda on yedinci yüzyıldan on dokuzuncu yüzyıla, insanların ateş konusunda ne safça görüşler dile getirmiş olduğunu görerek kendini bugün biraz üstün bile görebilir. Çeviren böyle bir okur kibirine yer olduğu kanısında değildir. Söz konusu çağ, Batı'nın Galile - Newton - Descartez çağından Darwin - Marx - Freud çağına aşamalı geçişidir.

Ateşi almak veya kendini ateşe vermek, yok etmek veya yok olmak, Prometheus karmaşasının veya Empedokles karmaşasının peşinden gitmek, işte bütün değerleri döndüren, ama değerlerin geçimsizliğini de gösteren psikolojik çevirme budur. Ateşin, tam da C. G. Jung'un anladığı anlamda , "doğurgan bir arkaik karmaşanın" vesilesi olduğu ve özel bir psikanalizin, hayale hakiki özgürlüğünü ve hakiki yaratıcı ruhsallık işlevini veren diri diyalektikleri daha iyi açığa çıkarmak için, sancılı belirsizlikleri yıkması gerektiği bundan daha iyi nasıl kanıtlanır?