Mehmet Ö. Alkan Eserleri Katkıda Bulunduğu Ürünler 

Tarih bilimi 19.yüzyıl itibariyle üniversitelerde bir kürsü olarak yer almaya başlayınca, akademik tarihçilik de gündemde kendine yer buldu. Bu alanın uzmanları ve onların talebeleri yıllar boyunca ortaya oldukça kritik nitelikle sorular attı, çözümler aradı.

Tarihçiler geçmişin bilgisini nasıl inşa ederler? Tarih bilgisi üretiminin sosyal ve siyasal gelişmelerle ilişkisi nedir? İktidara göre değişen resmi tarih ile akademik tarih arasında nasıl bir etkileşim söz konusudur? Tarihçi, bilgi üretme ve dağıtım süreçleri içerisinde ne kadar özgün olabilir?

Bu gibi soruların cevaplarını arayan tarihçiler elinizdeki kitapta, Türkiye'de akademik tarihçiliğin gelişimini ve temel meselelerini tartışıyorlar.

19.yüzyıldan günümüze profesyonel tarihçiliğin zaman içindeki bir bilançosu ile başlayan kitap, akademik tarihçiliğin kuramsal çerçevesini ve ahlaki meselelerini inceliyor. Peşinden akademik tarihçilikte iktidar ilişkileri, proje çalışmalarının tarihçiliği metodolojik ve yenilikçi katkıları, tarih ders kitabı yazma süreçleri ve resmi tarih ile ders kitapları ilişkisi konuları üzerine derinlemesine analizler barındırıyor. Son olarak defteroloji çalışmalarının sorunları tartışılıyor.

Türkiye'de Akademik Tarihçilik, küresel gelişmelerin ve değerlerin farkında olan, ulusal/yerel kültürün katkısını dikkate alan, perspektif ve yöntem açısından çoğulcu anlayışı paylaşan bir tarzda tarihçilik yapmak isteyenler için bir başucu kaynağı.

Kapital’in Türkçeye çevrilmesi süreci aynı zamandaOsmanlı-Türkiye siyasi tarihinde sosyalist-komünist hareketininişli çıkışlı tarihinin hikâyesidir. Osmanlı’daki ilk sosyalistlerlebaşlayan çeviri macerası, TKP’nin ilk kuşağıyla ve tek-parti dönemininsol üzerindeki baskı rejiminin koşulları içinde kendisine bir yer bulur.Komünistlerin takibat ve kovuşturmalara uğradığı uzun dönem1960’lara doğru biraz gevşerken ve sosyalist hareket kitleselleşirkenKapital’in çevirisi hâlâ devam etmektedir. Nihayet çeviriler tamamlanıpyayımlanmaya başladığındaysa solun içindeki ayrılıklar metnin kaderinibelirleyecek ve çevirinin niteliği tartışma konusu olacaktır. MehmetÖ. Alkan, 150. Yılında Das Kapital’de, hem çevirilerin hem de sosyalisthareketin Türkiye tarihindeki macerasını anlatıyor.

“Marx’ın Das Kapital adlı kitabının Türkiye’deki hikâyesi, aslında Türkiye sosyalizm tarihinin en ilginç dipnotlarından biri. Küçümsemelere, yasaklamalara, engellemelere, suçlamalara, hapisliklere, işkence ve ölümlere rağmen bildiği yoldan şaşmayan,iyiliklerle dolu daha güzel, yaşanabilir ve paylaşılabilir bir dünya içininatçı bir mücadele söz konusu.”

MEHMET Ö. ALKAN

Bu armağanda makalesi olanlar için bu Armağan Kitap, Sina Akşin’in hocalığına, dostluğuna, bilimsel çalışmalarına duyduğumuz saygının ve sevginin bir eseridir. Elbette ve aynı zamanda “hocalara armağan” geleneğini sürdürmek ve bu geleneği bizden sonraki kuşaklara aktarmak da bizim için bir görev...

- Mehmet Ö. Alkan

Türkiye siyasal tarihinin en saygın uzmanlarından biri olan Prof. Dr. Sina Akşin için, Doç. Dr. Mehmet Ö. Alkan’ın öncülüğünde, Akşin’in eski öğrencileri, meslektaşları ve dostları tarafından hazırlanan bu “Armağan Kitap” içinde birbirinden ilginç makaleler yer alıyor.

Feroz Ahmad, Emel Akal, Tanıl Bora, Ahmet Demirel, François Georgeon, Uygur Kocabaşoğlu, Cemil Koçak, Selçuk Akşin Somel, Taner Timur, Zafer Toprak, Hakkı Uyar, Erik-Jan Zürcher’in makaleleriyle katıldıkları Yakın Türkiye Tarihinden Sayfalar, okur için de bir armağan niteliği taşıyor.

İş Bankası Kültür Yayınları olarak, değerli yazarımız Prof. Dr. Sina Akşin’e tarihçiliğimize ve yayınevimize yaptığı katkılardan dolayı bir kez daha teşekkür ediyor, saygılarımızı sunuyoruz.

Doç. Dr. Mehmet Ö. Alkan, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ni bitirdi. 2008-9’da Köln Üniversitesi’nde, 2009-10’da Wisconsin Üniversitesi Tarih Bölümü’nde öğretim üyesi olarak ders verdi. Halen İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Siyasi Tarih Anabilim dalındaki görevine devam etmektedir. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, Toplumsal Tarih ve Tarih ve Toplum dergileri yayın kurulu üyesi olan Alkan’ın yayımlanmış eserlerinden bazıları: Tanzimat’tan Günümüze İstanbul’da Sivil Toplum Kuruluşları (1998, İ. Turan ve A. Yücekök ile birlikte); İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e Selanik’ten İstanbul’a Terakki Okulları (2003).

'Bülent Hoca ile 1993 yılında, misafir öğrenci olarak katıldığım 'Türk Kamu Hukukunun İdeolojik Otopsisi' adlı doktora dersi vesilesiyle tanıştım... Geriye dönüp baktığımda, bir bölümüne benim de tanık olduğum onurlu yaşamının, içiçe geçmiş dört berrak nehrin coşkuyla aktığı ve birleştiği bir engin deniz olduğunu görüyorum. İlki, Türkiye'nin demokratikleşmesi ve insan haklarının yerleşmesi için cesaretle verdiği mücadelesi; ikincisi, ilkeli tavrı ve uğradığı baskı ve haksızlıklar karşısında bir kez bile başını eğmemesi; üçüncüsü, hasta yatağından da sürdürdüğü, her biri kendi alanına çok değerli katkılar yapan, ufuk açan bilimsel çalışmaları; dördüncüsü ise bütün ilişkilerinde ve her koşulda kendiliğinden nezaketi ve zarafeti... Bir insanda buluşması ne zor bir kimya! .. Bülent Hoca, son zamanlarında tarifsiz acılar içindeyken bile, amansız hastalığını bir kez olsun öne çıkarmadan, bir yandan bilimsel çalışmalarına devam ediyor, öte yandan maruz kaldığı antidemakratik uygulamalara ve uğradığı haksızlıklara karşı, üstelik nezaketini ve zarafetini elden bırakmadan, mücadele ediyordu. Bazı davalar ölümünden sonra sonuçlandı. Vefatından sonra bile kazanacak kadar haklıydı...'

 

Sadece çok partili demokrasi hayatımız değil, uzun imparatorluk geçmişimiz de darbe ve darbe girişimleriyle darp edilmiş durumda. Öte yandan, en son 15 Temmuz teşebbüsünün gösterdiği gibi, darbeler defterinin kapandığını söylemek de mümkün değil. Siyaset kültürümüzün yapısal arazlarının başında gelen bu müdahale geleneği, demokrasimizin kurumlaşmasına, sivil politik alanine yerleşik hale gelmesine ve gelişmesine engel olduğu gibi, maalesef geride insan hak ve özgürlüklerinin hiçe sayıldığı bir miras da bıraktı.

Toplumsal Tarih dergisinin özel sayısından yola çıkılarak hazırlanan bu derleme, yeni eklemelerle Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde yaşanan darbve ve darbe girişimlerinin ortak ve farklı özelliklerini masaya yatırırken, karikatürlerden şarkılara, darbelerin toplumsal ve popüler yansımalarının da peşine düşüyor.

Katkıda bulunanlar: Altan Öymen, Aydan Çelik, Burak Onaran, Doğan Gürpınar, Edhem Eldem, Erden Akbulut, Evren Balta, Gülay Yılmaz, Güven Gürkan Öztan, İsmet Akça, Kaya Erdem, Levent Ünsaldı, M. Zafer Üskül, Mehmet Ö. Alkan, Murat Meriç, Noémi Lévy-Aksu, Selim Sezer, Taha Akyol, Turgut Çeviker, Y. Doğan Çetinkaya, Zihni Çetiner.

Mete Tunçay, hem son derece titiz ve üretken bir araştırıcı olarak hem ufuk açan, tecessüsleri tahrik eden bir "öğretmen" olarak, Türkiye’nin sosyal bilimler ortamında derin izler bırakmış, bırakmaya devam eden istisnâî bir entelektüel. Elinizdeki derleme, Mete Tunçay’ın temel ilgi ve çalışma alanlarını gözeterek hazırlandı. Kitap, onun araştırma, derleme ve çevirileriyle katkıda bulunduğu üç alana ilişkin özgün makalelerden oluşuyor. Siyasal düşünceler tarihi ve siyasetbilimi teorisine ilişkin: Mehmet Ali Ağaoğulları, Levent Köker, Aykut Çelebi, İsmail Kara, François Georgeon, Atila Doğan-Hüseyin Sadoğlu, Murat Borovalı. Türkiye’de solun ve sol düşüncenin tarihi üzerine: Mete Çetik, Yavuz Selim Karakışla, Nurşen Gürboğa, Emel Akal, Erden Akbulut, Ali Birinci, Stefo Benlisoy, Doğan Çetinkaya. Türkiye’de Erken Cumhuriyet dönemi ve Tek-Parti rejimi üzerine: Erik Jan Zürcher, Uygur Kocabaşoğlu, Murat Koraltürk, Ahmet Demirel, Gönül Tunçay Paçacı, Cemil Koçak, Murat Yılmaz, Hakkı Uyar, Meral Demirel, Yücel Demirel. Murat Belge, Ümit Hassan, Ionna Kuçuradi, İlhan Tekeli de Mete Tunçay’ın kişiliğine ilişkin yazılarla katkıda bulundular.