Özcan Güngör Eserleri Katkıda Bulunduğu Ürünler 

Yöntem, bilimsel bilgi elde etme sürecinde, araştırmacılara araştırmanın “nasıl” yapılması gerektiğini sistematik olarak sunan bir yol haritasıdır. Yöntem, ”nasıl” sorusuna yanıt verirken, araştırma teknikleri ise bu amaca ulaşmak için kullanılan araçların tümüdür. Yıllar önce Atatürk Üniversitesi için yazdığım yöntemle ilgili bir bölüm, bu çalışmanın ilham kaynağı olmuştur. O zaman fark ettim ki; İlahiyat alanında çalışan akademisyen ve akademisyen adaylarının oldukça fazla bilgi birikimleri ve ulaşabilecekleri pek çok kaynak vardı. Ancak yaptığım pek çok makale ve tez değerlendirmelerinde, ayrıca sosyal bilimlerde bizzat girdiğim yöntem, teknik ve etik derslerindeki gözlemlerimde dâhil, akademisyenlerin ve akademisyen adaylarının sosyal bilim mantığını, yöntemini ve tekniklerini ya taklit yoluyla kullandıklarını, ya da neredeyse hiç bilmeden yol almaya çalıştıklarını gördüm. Bunun yanında, sadece bir kısmının farkında olarak çalışmalarını yürüttüğünü tespit ettim. Oysa yapılan her bir çalışmanın mutlaka bir yöntemi olmalı, bir bilimsel geleneğe yaslanmalı veya onu eleştirmeyi amaçlaması gerekir. İşte bilimsel araştırma süreçleri kitabının en temel amacı; araştırmaya giden bu yolda tıkalı olan dehlizleri bir bir açarak tünelin sonuna varmaktır diyebiliriz. Aslında yolun tıkalı olması, baştan bilimsel tutum, yöntem ve nasıl araştırma yürütüleceği bilgisinin olmamasından ya da bilgiyi araştırma sürecine uyarlayamamaktan kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak yürünecek bu yol, kısa ve bir anda bitecek bir süreç değildir; aksine“ bilimde varılan her aşama, uzun bir yolculuktaki konaklama yeri” gibidir.

Müslüman toplumların anlaşılması, zihin dünyalarındaki yapı, eylem ve niyetlerin tecrübe edilişini Kur’an merkezli anlamak/açıklamak ve bilgi/değer üretimi için Kur’an’ı esas alan bir sosyolojinin geliştirilmesi yadsınmaması gereken bir ihtiyaçtır. Zaten Kur’an’ın da gönderiliş amacı bunu teyid etmekteri (İsra, 9).

Bunun yanında bir denge arayışı olarak en temelde sosyoloji biliminin kurucu çerçevesini çizenlerin paradigmalarına tamamen teslim olmadan, Hz. Peygambere risaletin başında emredilen “Bütün olumsuzluklardan zihinsel bir hicret yaşa" (Müddessir, 5) emri onu, dönemindeki medeniyetin olumsuz izlerinden uzaklaştırırken; günümüzde de Batı biliminin dayatıcı/tek tipçi ve homojenleştirici yönlerinden metodik/zihnen bir hicrete ihtiyaç olduğu ortadadır.

Burada İbn Haldun geleneğinin zengin Kur’an içerikli toplumsal okuma yöntemi aslında bir anlamda yeni bir yöntem üretmede rehberlik edecek kapasitededir. Bu hicret, bilimin ana konu ve yöntemini inkar anlamında değildir ancak paranteze alma (epoche) veya metodik şüphe diyebileceğimiz kurgunun değer temelli yoklanılmasıdır. Bu ilişkiyi kurarken modern bir paradigma ile (sosyoloji) ezeli ve ilahi bir kelam olan Kur’an’ın farklılıkları dikkat çekicidir.

Şöyle ki sosyolojide gerçeklik inşa edilir veya doğadan çıkarsanırken, Kur’ani sosyolojide yorum ve eylem bir gerçeklik olarak tabi olacağı hakikatleri inşa edecektir. Bir yönüyle birisi “anlama”, “açıklama” ve “tasvir etme”ye yönelirken, diğeri “tebliğ”, “değer merkezli inşa”, “kurtuluşa çağrı” ve “hayat veren kaynağı” öğretme merkezli bir döngüyü gösterecektir.

Son dönemlerdeki kullanılan biçimiyle “Alevilik-Bektaşilik”, tarihteki özgün adıyla “Kızılbaşlık” ve “Bektaşilik” tasav­vuf eksenli din anlayışına dayanan, Türk Tarih ve Kültür doku­su içinde kendine özgü bir yer bulan “farklılaşma” biçimleri­dir. Küresel bir kimlik krizini beraberinde getiren küreselleşme; alt-kimlikleri, alt kültür ve kültleri de diriltmeye başladığı için, Alevilik-Bektaşilik konusunda; tarihi, sosyolojik hakikatlerden ve güvenilir sağlam bilgiden yoksun, Türk tarihinden, Türk kültü­ründen ve İslam’dan bağımsız, Sünnilik karşıtlığı üzerinden bir Alevi kimliği inşa faaliyetleri dikkat çekmektedir.

Alevi kimliğinin tamamlanamamış yapısal formları iç grup ve dış grup dinamikleri içinden başka aktörlerce devreye girerek tabii sey­rinden uzaklaştırılıp farklı anlam dünyalarına uygun şekiller alın­ması arzu edilmektedir. Aslında bu, karşımızdaki dinî karakterli ve tasavvuf meşrepli bir hareketin başına gelecek en kötü durumlardan bir tanesidir. Çünkü çok uzun bir sürekliliğe dayanan, kendi içinde sufi gelenek, adap ve erkanı olan, yol büyükleri ve rehberlerinin sı­fatları belirginleşen, sürekli yapılan nefes, zikr ve devriyelere sahip ve elbette en önemli grup kimliği formu oluşmuş sufi temelli dini bir grup olarak Alevilik, günümüzde bir doğum sancısı veya kimlik kri­zini tamamlama sürecini tecrübe ediyor olarak görülmektedir.

Bireylerin kişisel tercihlerinden etkilense de ideal aile tasavvurunu asıl belirleyen, yaşanmakta olan dönemin egemen anlayışıdır. Çağımızda Batı ve Batı-dışı fark etmeksizin bütün toplumlarda bireyler, sadece aile konusunda değil hemen her konuda modernizmin ve küreselleşmenin kuşatması altındadır. Konu karma aileler olunca bu kuşatma adeta bir kemer şeklinde iki farklı dünya olarak insanların hayatlarında yer almaktadır. Ancak bu iki dünyayı veya ideal ile gerçeği bir ailede toplamak daha zordur. Aile kendi doğal seyrinde ve yerelde bilebireylerin anlam dünyalarını kurmada ve uyumlu birliktelikler oluşturmada çok yoğun meydan okumalarla karşılaşırken, iki ayrı dünyanın insanlarının bu tufanda gemiyi sahile selametle ulaştırmaları, yani bunu bir aile sıcaklığı ve ilişkisi içinde yürütmeleri de bir hayli zor görünmektedir.

Bu çalışma beş yıllık bir yaşanmışlıkların toplamının sosyolojik bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. ABD' de Gerek görev yaptığım süre zarfında gerekse akademik araştırmalarda göçmen ailesinin en temel sorununun far bazen klı millet ve dinden insanların evliliklerinin ortaya çıkardığı sonuçlar olduğunu gördüm.

Çalışmada ABD'de başka bir millet ve dinden kişilerle evlenen milletimizin fertlerinin hangi saiklerle bu yuvayı kurduklarını, bunun temel sebepleri yanında sonuçlarının da sadece teolojik değil aynı zamanda sosyolojik ve psikolojik unsurlarının ne olduğu, uyum, çatışma, karşılaşma ve kimlik problemleri temelinde nitel ve nicel tekniklerle yoklamaya çalıştım. Sonuçta iki ayrı dünyanın insanların bir çatı altında bir yaşam inşa etme mücadelelerinin izdüşümlerini gergin sınırlarda bazen heyecanlarda bazen istikbal endişesinin kaygı derinliğinde bazen de kültür ve kimlik arasındaki geçişlerden bihaber kendiliğinden ve sıradan yaşamlara tanıklıklar ettiğini kayda geçirdik.

Günümüzde artan intihar olayları, uyuşturucu kullanma oranlarının ilkokul seviyelerine inmesi, şiddetin pek çok versiyonunun sürekli medya ve toplumda gözlemlenmesi, yüce ve yüksek değerlerin sanki eskimiş gelenek gibi algılanması daha çok sosyal değişim evresi içerisinde gençlik üzerinde etki bırakmakta ve gençlikle birlikte yaşama alanında görülmektedir. Ancak biliyoruz ki değerlerini kaybetmiş ve başkalarının değerlerini yaşayanların dünyaya sunacakları yeni bir medeniyet olamaz. Çünkü başkalarının gölgesinde kalanların da kendi gölgeleri olmayacaktır.

Ayrıca teoride kalan ve yaşanmayan değerler, denizin dibindeki inci gibidir. Değerlidirler ancak kullanılmadıkları için bir işe yaramazlar. İşte bu çalışmada değerlerin; bir yönüyle insanın davranışlarını yönlendirici bir güç olması sebebiyle psikolojiyi, toplumun yaşantısını etki eden yanıyla sosyolojiyi, her kültürün kendine has bazı değerler taşıması sebebiyle antropolojiyi ve her dinin toplumu düzene koyma ve mutluluğunu sağlama amacıyla getirdiği emirleri vasıtasıyla da tefsir ve hadis bilimini yakından ilgilendirdiği dikkate alınarak interdisipliner bir perspektif uygulanmıştır. Bir anlamda denizin dibindeki incilerin göz önüne farklı sunumlarla getirilmesi amaçlanmıştır.

Çalışmanın merkezi kavramları değerler ve çalışan gençlik olarak belirlenmiş, bu çerçevenin tamamlanabilmesi için konular oluşturulmuş ve alanında uzman ilgili Akademisyenlere teklif edilmiştir. Çalışmada gündemde olan değerler eğitiminin okullardaki programlara katkısı, etkisi ve projeksiyonu hedef alınmamıştır. Ancak daha çok temel değerler etrafında konular işlendiği için okullarda da istifade edilebilecek bir eser ortaya çıkmıştır.

Çalışma temel olarak akademik bir eser olarak tasarlanmamış, üslup, atıf ve konular daha çok lise seviyesi eğitim düzeyine sahip kişiler baz alarak dizayn edilmiştir. Bu yüzden sade, akıcı ve anlaşılır bir üslup olması konusunda özen gösterilmiştir. Anlamlandırılması, bilgiye dönüştürülmesi ve bu bilginin de kişisel hayatlarımıza yansıyarak başkalarının gölgesinden kurtulup gerçek inci Mü’minler olmamız dileğiyle.