Çocuk Kitapları

Çocuk Kitapları

“Çocuk”un bir birey olarak kabul görmesi, bireyselliğin kendisi gibi modern bir durum. Dolayısıyla ona dair yapılan kültürel üretim de çok eski bir mesele değil. Hepi topu yüz yıllık bir geçmişe sahip. Tabii olarak geçmişi çok daha eskilere dayanan ve bugün çocuk edebiyatı alanında anılan eserlere rastlamak mümkün. Fakat bu eserler doğrudan çocuğu odağa alan metinler olarak kurgulanmamışlar. Bu yüzden günümüzde çocuk klasikleri olarak kategorilendirilen eserlerin çocuklar tarafından “keşfedildiği” söylenir. Okur olarak çocukları seçen edebi eser üretme fikri çok daha yenidir. Dolayısıyla çocuk edebiyatı dâhilinde ninniler ve masallardan ayrılan bir edebiyattan bahsedilmektedir. Şaşırtıcı da olsa masallar ilk başta yetişkinler tarafından tüketilen bir tür olarak ortaya çıkmıştır; bunun yanında öznesi çocuk olan eserler çoğunlukla çocukların terbiyesiyle ilgili olan ahlaki ve didaktik birtakım nasihat kitaplarıdır. 16. yüzyıla kadar çocuk edebiyatından bahsetmek bu yüzden mümkün değildir. Çocuk edebiyatı araştırmacıları bu türün çocukların armağanı olduğu konusunda hem fikirdirler. Çünkü onlara göre yetişkinlerin kitaplarına yönelen çocuklar böyle bir türün oluşmasının zeminini hazırlamışlardır. Modern anlamda ise çocuk edebiyatı “çocuksuluğu” önceleyen, okurunu çocuklardan seçen ve çocuk duyarlığını yansıtan eserlerden oluşur. Buradaki esas ayrım, çocuğa anlatılanın çocukluk olmadığının fark edilmesiyle ortaya çıkar.

Çocuk Edebiyatı

Çocuk için yazılan eserlerde esas olan yazarın çocuğu, onu bekleyen dünyanın içine çekebilmesidir. Bu açıdan yazardan beklenen çocukmuş gibi bir tavır takınması değil çocuksu olmayı becerebilmesidir. Bu da dili, anlatımı ve biçimiyle müstakil bir edebiyat türüne işaret eder. Dolayısıyla, çocuğa büyüklerin dünyasına açılan bir kapı aralamak, ondaki müstakbel yetişkinliği çekip çıkarmak bu türde eser veren yazarların başat hedefleridir. Denebilir ki iyi kitaplar bunu yapabilen kitaplardır. Bu türün konuları ise yetişkin edebiyatından büyük ölçüde ayrılmaz. Fakat elbette kullandığı dil bakımından ayrışacaktır; esas amaç çocuğu yaratılan atmosferin içine çekmek olduğundan çok daha basit ama canlı bir dil kullanılır. Bununla birlikte, resim de bu türün önemli unsurlarından biridir. Dolayısıyla illüstrasyon en az metnin bağlamı kadar önemlidir; gerekli atmosferi yaratmakta oldukça etkilidir. Bu türde eser vererek başarılı olmuş isimler arasında şu yazarlar sayılabilir: Antoine de Saint-Exupery, Samed Behrengi, Jose Mauro de Vasconcelos, Ronald Dahl, J. K. Rowling, Jules Verne, Edmondo de Amicis, David Almond, Lewis Caroll, Robert Louis Stevenson, Rudyard Kipling, James Matthew Barrie, Nathalie Belineau, Anna Milbourne, Daisy Meadows, Michael Ende.

Çocuk Edebiyatı Yazarları

Türkiye’de de çocuk edebiyatının gelişimi, dünyada olduğu gibi modernleşmenin etkisiyle müstakil bir tür hâlini almıştır. Öncesinde, yine dünyayla paralellik gösterir biçimde ninni, tekerleme, bilmece gibi türler varlık göstermiştir elbette. Hatta Nabi’ye ait Hayriye ve Sümbülzade Vehbi’ye ait Lütfiyye adında didaktik özellikte mesneviler de yazılmıştır. Fakat –yukarıda da bahsedildiği üzere- bunları çocuk edebiyatı dâhilinde ele almanın imkânı yoktur. Okur olarak doğrudan çocukların seçildiği eserlerin üretimine başlanması Tanzimat Dönemi’yle birliktelik gösterir. Türk edebiyatının modern bir yüz kazanmasını sağlayan Şinasi, Recaizade Mahmut Ekrem, Ahmet Mithat Efendi ve Muallim Naci gibi isimler Türkçede çocuklara dair edebiyatın başlangıcını çevirdikleri bazı şiirler ve yazdıkları fabllarla başlatmışlardır. Cumhuriyet Dönemi’nde de Yusuf Ziya Ortaç, Faruk Nafiz Çamlıbel, Reşat Nuri Güntekin, Fazıl Hüsnü Dağlarca, Eflatun Cem Güney, Nazım Hikmet gibi yazarlar çocuk kitapları yazarak bu türün gelişiminde büyük rol oynamışlardır.

Okunması Gereken Çocuk Kitapları

Yukarıda geçen isimlerin dışında yazdıkları eserlerle çocukların dünyasına katkı yapan pek çok yazar vardır. Bu eserler arasında çocuksuluğu yakalayıp türün en başarılı örnekleri olmuş kitaplar arasında şunları saymak gerekir: Antoine de Saint-Exupéry - Küçük Prens, Jules Verne - On Beş Yaşında Kaptan, Robert Louis Stevenson - Define Adası, Rudyard Kipling - Orman Kitabı, Johanna Spyri - Heidi, L. Frank Baum - Oz Büyücüsü, Jack London - Deniz Kurdu, Vaghar Aghaei - Fırtına Bacası, Caryl Hart - Dikkat! Bu Kütüphanede Ejderha Var, Erich Kastner - Uçan Sınıf, Muzaffer İzgü - Bulutlara Simit Satan Çocuk, Sevim Ak - Saçlarında Soru İşareti, Oktay Akbal - Kırmızı Yoyo, Gülten Dayıoğlu - Midos Kartalı’nın Gözleri, Ali Nazîmâ - Okuma Hazinesi, Gökçe İrten - Dev Havuç.