Eğitim

 Eğitim Kitapları

Eğitim, niteliği tartışmaya açık olsa da gerekliliği su götürmez, insanın yaşamı boyunca farklı merhalelerle devam ettirdiği bir süreçtir. Sistemli bir biçime kavuşması çok önceye tarihlendirilebilse de insanın hayatta kalma içgüdüsüne denk bir yana sahip olduğundan öteden beri var olmuştur. Yazının icadıyla birlikte tecrübelerin sistemli ve daha aktarılabilir bir hâl almasıyla bugünkü anlamının en iptidai biçimine Sümerlerle birlikte kavuşmuştur demek yanlış olmaz. Pek çok modern kavramın başlangıcında olduğu gibi, eğitimin şimdiki anlamına kavuşması da aklın ve bilimin önem kazandığı Aydınlanma dönemine denk gelir. Fakat tabii ki bu dönemden önce eğitimin kurumsal yapılarla yapılmadığı anlamına gelmez. En yetkin ve sistemli hâlinin okullarda yapıldığı göz önünde bulundurulursa Antik Çağ’a kadar gitmek gerekir. En eski üniversite olarak kabul gören Bologna Üniversitesi’nin kuruluş yılı da 1088’dir. Esas şeklini alması ise 19. yüzyılı bulacaktır. Bu tarihten itibaren eğitim aynı zamanda bir devlet politikası hâline gelir.

Eğitim Nedir?

Eğitim birden fazla tanıma sahip bir olgudur. Birden fazla alanda, insanın bireysel, sosyal ve kültürel gelişimini desteklemesi amacıyla yapılır. Özellikle ulus-devletleşmenin bir neticesi olarak devletlerin tekeline girmesiyle insanların aidiyetleriyle birlikte kimliklerinin oluşmasında da son derece önemlidir. Dil, din, matematik, fen ve sosyal bilimler, psikoloji, beden, felsefe, tarih, coğrafya, sanat, ekonomi gibi belirli kategorilerde farklı yöntemlerle sürdürülebilmektedir. Hâlihazırda var olan bilgi birikiminin, artırılmasına hizmet etmesi amacıyla, önce aile içinde sonra da okulda başlar. Çok da farklılaşmayan bir örüntüyle, okul öncesi, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite şeklinde bir sıraya tabidir. Bunun yanı sıra, lisansüstü, doktora ve doktora sonrası eğitimleri de modern dünyanın oldukça önem verdiği eğitim süreçleridir. Eğitim okullarda sürdürülmesi zorunlu olan bir süreç de değildir. İnsanların kendi kendilerini eğittikleri görülür. Buna “otodidaktizm” denir. Eğitim üzerine düşünerek bu süreci şekillendiren insanlar arasında John Locke, Immanuel Kant, Bertrand Russel, David Hume, Alexander von Humboldt, Johann Gottfried von Herder, John Dewey, Johann Heinrich Pestalozzi, August Hermann Francke, Friedrich Eberhard von Rochow gibi isimler sayılabilir.

Türkiye’de Eğitim

Eğitim, Osmanlı’da medreselerde ve saray içindeki kurumlarda -Enderun, şehzade mektepleri, meşkhane gibi- sürdürülmektedir. Bu açıdan uzun bir süre yalnızca belirli sınıflara tanınan bir hak olmuştur. Eğitimin sivilleşmesiyle birlikte -ki burada da modernleşmenin etkisi büyüktür- rüştiyeler, idadiler, sultaniler, darülfünun, Mekteb-i Mülkiye, gibi kurumlar açılarak eğitim yaygın hâle gelir. 1920’de Maarif Vekaleti’nin kurulması da Cumhuriyet’in izleyeceği eğitim politikalarının başlangıcı sayılabilir. Sonrasında Ankara Hukuk Mektebi, Gazi Eğitim Enstitüsü, millet mektepleri, Dil, Tarih ve Coğrafya Fakültesi ve köy öğretmen okulları açılarak eğitimin halkın geneline yayılması sağlanmıştır. Bu dönemde Türkiye’de eğitimin şekillenmesinde Rıza Nur, Hamdullah Suphi Tanrıöver, Ziya Gökalp, Mehmet Vehbi Bolak, İsmail Safa Özler, Hüseyin Vasıf Çınar, İ. Hakkı Baltacıoğlu, Faik Sabri Duran, İsmail Hakkı Tonguç, İbrahim Alaettin Gövsa, Agâh Sırrı Levend, Agop Dilaçar, Emine Semiye Önasya gibi isimler oldukça önemli roller oynamışlardır.

Eğitim Üzerine Kitaplar

Eğitime dair düşünen, düşündüren nitelikli kitaplardan bazıları ise şunlardır: Immanuel Kant - Eğitim Üzerine, Bertrand Russell - Eğitim Üzerine, Zygmunt Bauman - Eğitim Üzerine, Jacques Ranciere - Cahil Hoca, Paulo Freire - Ezilenlerin Pedagojisi, Daniel Pennac - Okul Sıkıntısı, Andrew Delbanco - Üniversite, Onur Bilge Kula - Aydınlanma Eğitim Felsefesi: Eğitim ve Bilimin Sefaleti, Ronald G. Ehrenberg - Akademinin Yönetimi: Modern Üniversite’de Sorunlu Kim?, Karabey Aydoğan - Arifiye Köy Enstitüsü, Nurettin Topçu - Türkiye’nin Maarif Davası, Gülbenkian Komisyonu - Sosyal Bilimleri Açın, İlhan Tekeli - Eğitim Üzerine Düşünmek.