Periyodik Yayınlar

Periyodik Yayınlar

İnsanlık, bilgi birikimini bir sonraki nesle aktarmanın farklı yollarını buldukça ilerlemede sıçramalar yaşamıştır. Resim, yazı, parşömen, kâğıt, el yazmaları bu yüzden önemlidir. Fakat denebilir ki matbaanın icadı, kendinden önceki gelişmelerin hemen tamamından daha etkili olmuştur. Nitekim basılı yayının artmasıyla bilginin dolaşıma girme hızı da yayılma hızı da artar, okur-yazar oranında müthiş artışlar yaşanır. Bu durumun nihai sonucu insan zihninin imkânlarının genişlemesidir. Periyodik yayınlar da matbaanın kazanımlarından biridir. Bu süreli yayınlar gazeteler, dergiler, almanaklar gibi çıkacağı zamanı belirlenen, belirli bir sırayı, bazen de temayı takip eden yayınlardır. Buradan hareketle periyodik yayınların tarihini yayıncılık tarihiyle başlatmakta bir beis yoktur. Her ne kadar benzerlerine Antik Çağ’da rastlansa da modern anlamda yayıncılık ise 17. yüzyılda başlar. Edebi üretimin hız kazanmasıyla birlikte kitaplar hakkında eleştirilerin yayınlandığı dergilerin basımı da artacaktır. Bugünkü aylık dergi formatı 18. yüzyılın başlarına tarihlendirilmektedir. 20. yüzyıl ise süreli yayınların reklamcılığın da etkisiyle bugünkü formuna kavuştuğu dönemdir.

Dergi ve Dergicilik

Periyodik yayınları yalnızca dergiyle sınırlamak doğru değil fakat haftalık, iki haftalık, aylık ya da mevsimlik çıkan dergiler, her gün çıkan gazetelere göre süreli yayın dendiğinde akla daha önce gelir. Dergilerin daha tematik olması ve gazetelerin günlük yaşamla kurduğu ilişki bu iki süreli yayını birbirinden ayırır. Bu yüzden dergilerin bir mahfile ya da okula döndüğü görülür; neticede gazeteye göre çok daha belirli bir okur kitlesine sahiptir. Yayımlanan ilk dergilerin önemli kitapların özetlerinin, incelemelerinin ya da bu kitaplara dair getirilen eleştirilerin yayınlanması amacıyla çıkarılması şaşırtıcı değil dolayısıyla. Kaldı ki direkt olarak okurlarını kadınlardan ya da erkeklerden seçen ve yayın politikasını buna göre şekillendiren dergiler de vardır. Bunun yanında konusunu edebiyattan, sinemadan, bilimden, politikadan, felsefeden, mizahtan, modadan seçen pek çok farklı dergiden bahsetmek de mümkün. Bunlar arasında Goethe’nin Propylaen’ini, Benjamin Franklin’in General Magazine’ini, Sherlock Holmes hikâyeleriyle ün yapmış The Strand’i, neredeyse 150 yıllık bir geçmişi olan Cosmopolitan’ı, yine en az onun kadar eski Vogue’ü, Charles Darwin, Michael Faraday, Newton gibi bilim insanlarının da katkıda bulunduğu ve hâlâ yayınlanmaya devam eden bilim dergisi Nature’ı saymak mümkündür.

Türkiye’de Gazete ve Dergiler

Türkiye’de süreli yayınların tarihi Fransızlarla başlar. Fransızlar 1795’te Osmanlı’da Bulletin des Nouvelles adında bir gazete çıkarır. 19. yüzyılın başlarında Osmanlı İzmir’inin yayıncılık tarihinde önemli bir yeri vardır; burada yine Fransızlar tarafından Smyrneen, Le Moniteur Ottoman, L’Impartial adlı gazeteler çıkar. Takvim-i Vekayi ise bilindiği üzere tamamı Türkçe basılan ilk gazetedir. İlk Türkçe dergi ise 1849’a tarihlendirilen Vaka-i Tıbbiyedir. Servet-i Fünun’un Türk dergicilik tarihindeki yeri özellikle önemlidir; dönemi için yalnızca muhtevasıyla değil baskı teknikleriyle de devrimci olmuştur. Bunun yanında matbaasıyla yayın tarihine geçen Ebuzziya Tevfik’in Mecmua-i Ebüzziya’sı da önemlidir. Bununla birlikte Milli Mücadele döneminin önemli dergilerinden olan Dergâh, Aydede, Aydınlık gibi dergilerden bahsetmek gerekir. Cumhuriyet döneminde ise Akbaba, Resimli Ay, Hayat, Yeni Mecmua, Kadro, Varlık gibi dergiler etkili olacaktır. Yayıncılık tarihimiz açısından önemli olan isimler arasında Ahmet İhsan Tokgöz, Zekeriya - Sabiha Sertel, Sedat Simavi, Nurullah Ataç, Suat Derviş, Yaşar Nabi Nayır, Oğuz Aral, Ercan Arıklı gibi isimleri saymak mümkündür.

Haftalık ve Aylık Yayınlar

Günümüzün en popüler periyodik yayınları arasında Time, Rolling Stone, The New Yorker, Esquire, National Geographic, Forbes, Marie Claire, Popular Science, Der Spiegel gibi yabancı dilde yayın yapanların yanı sıra; Varlık, Socrates, Uykusuz, Notos, Cogito, Toplumsal Tarih, Belleten, Hece, Birikim, Doğu Batı, Dergâh, Magma, 221B, Düşünbil, Arhke-Logos, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce gibi Türkçe yayın yapan periyodik yayınlardan bahsedilebilir.