Türkiye Siyaseti ve Politikası

Türkiye Siyaseti & Politikası

Tarih uzunca bir süre bir savaşlar ve antlaşmalar tarihi olarak görev yaptı. Hâlâ dünyanın pek çok yerinde verilen tarih dersleri içeriklerinin büyük kısmı savaşlarla yani doğrudan siyasetle ilgilidir. Neticede tarih bir kayda geçme yöntemidir ve yaşananların kaydını tutmak için bunların bir şekilde hem herkesi ilgilendirmesi hem de bir şeyleri değiştirmesi gerekir. Dolayısıyla siyasete ve politikaya dair bir şeyler okuduğumuzda bir anlamda tarihi, tarihe dair bir şeyler okuduğumuzda da siyasi meseleleri okuruz. Hem kişisel olanın politik olduğunu da unutmamak gerekir. Türklerin de upuzun bir geçmişe sahip olması bu literatürü alabildiğine genişletmiştir. Elbette, özellikle 18. yüzyıla gelene dek bu tarih de şaşırtıcı olmayan bir biçimde siyasi bir tarihtir. Burada tabii sosyal ve kültürel tarihçiliği, yani daha mikro düzeyde icra edilen tarihi görmezden gelmek mümkün değildir. Fakat hangisinin baskın olduğu da açık. Kaldı ki Türkler tarih boyunca birçok devlet kurmuş, dolayısıyla başka devletlerle mücadele içerisine girmiştir.

Türkiye Siyaset Tarihi

İslamiyet’le tanışmalarından sonra da gaza ve cihat inancı zaten bağımsızlığına düşkün olan bu milletin savaşçı karakterini daha da kızdırmış Osmanlı’yla birlikte üç kıtada varlık gösterir duruma gelmiştir. Batı, coğrafi keşifler, Rönesans, Reform, Aydınlanma, Fransız İhtilali, Sanayi Devrimi gibi hâkim paradigmaları neredeyse tamamen dönüştüren birtakım merhalelerden geçerken tamamen merkeziyetçi bir devlet yapısına sahip olan Osmanlı bu değişimlere bir süreliğine de olsa kayıtsız kalmıştır. Fakat bu süre, onunla mücadele eden rakiplerinin elini kuvvetlendirmesine yeter. En nihayetinde imparatorluk milliyetçilik ateşi karşısında direnemez hâle gelecek, kendi valisi karşısında müşkül duruma düşecek, topraklarını bir bir kaybedecektir. Yüzlerce yıl Osmanlı’ya başkentlik yapan kadim İstanbul 20. yüzyıla işgalle girer; ulusal kurtuluş mücadelesinin galibiyetle sonuçlandığı 1923 yılına kadar da düşman postalları Türk topraklarını dövmeye devam eder. Türkiye siyaseti ve politikası derken de esasında bu yıldan sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin sürdüreceği siyasetten ve onun politik tutumundan bahsedilmektedir.

Türkiye Siyaset Haritası

Türkiye Cumhuriyeti’nin erken dönemi olarak nitelendirilebilecek ilk on beş yılı, kurucusu Mustafa Kemal Atatürk’le beraber anılır. Mustafa Kemal 1938’deki vefatına dek Türkiye Cumhuriyeti’nin cumhurbaşkanlığı görevini üstlenirken, İnönü Muharebelerinin galip komutanı İsmet İnönü de başbakanlığını yapar. Bu tarihler, Atatürk’ün “yeni vatan, yeni sosyete, yeni devlet” şiarınca yapılan reformların tarihidir daha çok. Fakat karşısındaki muazzam orduları mağlup etmeyi başaran Türk milleti, dış politikasıyla da dünyaya örnek olmak istemektedir. Bu açıdan bir biri ardına saldırmazlık paktları imzalanır; dış politika “yurtta sulh cihanda sulh” parolasıyla yürütülmüştür. İçeride yapılan yenilikler de, hâlâ tartışılacak kadar, köktenci bir biçimde yapılır; Latin harfleri kabul edilir, kılık kıyafet yönetmeliği değişir, halifelik kaldırılır, eğitim tek bir çatı altında birleştirilir.

Türkiye Siyasetçileri

1938’in Kasım ayında vefat eden Gazi’nin yerine “Milli Şef” İsmet İnönü gelecektir. Yıllardır demokrasi kültürünün gelişmesi adına birkaç kez denenen çok partili hayata geçiş onun 1950’de Demokrat Parti’ye mağlup olmasıyla gerçekleşir. Türkiye siyasi hayatının ve dış politikasının önemli ölçüde değiştiği tarihtir bu. Celal Bayar, Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü’nün başını çektiği bu parti 1960 yılının 27 Mayıs günü Milli Birlik Komitesi adı verilen bir grup asker tarafından yapılan askeri darbeye kadar 10 yıl süreyle Türkiye’yi yönetmiştir. Bu süre içerisinde Türkiye Kore Savaşı’na asker gönderecek ve NATO’ya üye olacaktır. Dönemin hükümetinde dışişleri bakanı olarak görev yapan Fatin Rüştü Zorlu, maliye bakanlığı görevini yürüten Hasan Polatkan ve başbakan Adnan Menderes Yassıada’daki yargılanmaların ardından idam edildi. Bu yılların ardından Türkiye siyaseti komünizmle mücadele etrafında şekillenecektir. İnönü yıllardır süren siyasi aktörlüğünü Bülent Ecevit karşısındaki yenilgisi sonucu bırakır.

Yakın Siyasi Tarih

Fakat Türkiye siyasi hayatını şekillendiren meselelerden biri darbeler olduğundan 12 Mart 1971’de ordu bir kez daha siyasete müdahil olacak ve bir muhtıra yayınlayacaktır. Bu döneme damgasını vuracak olaylar Deniz Gezmiş, Hüseyin İnan ve Yusuf Aslan isminde üç gencin idam edilmesi ve Kıbrıs Harekâtıdır. Ülkedeki sağ-sol kavgasının artık tahammül edilemeyecek dereceye gelmesi bir kez daha bu sefer 12 Eylül 1980 günü yapılacak askeri darbenin zeminini hazırlar. Bu tarihte Süleyman Demirel’in kurduğu hükümet dağıtılır. Sivil hükümeti kurmak görevi 1983’te Turgut Özal’a kalır. Bu dönemden itibaren Türkiye siyasetinin baş aktörleri Erdal İnönü, Hüsamettin Cindoruk, Mesut Yılmaz, Süleyman Demirel, Bülent Ecevit, Necmettin Erbakan gibi isimler olacaktır. 2002 yılı ise Türkiye siyaseti için başka bir dönüm noktasıdır. Bugün cumhurbaşkanlığı görevini yürüten Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde kurulan hükümet Abdullah Gül’ün cumhurbaşkanı olmasıyla pekişir.

Türkiye Dış Siyaseti

Her ne kadar burada bir çırpıda anlatılabiliyormuş gibi görülse de Türkiye’nin siyasi hayatı oldukça çalkantılı geçmiştir ve bu açından ilgilisine çok zengin bir içerik sunar. Bugün de Türkiye hem dışarıda hem içeride tarihe geçmesi muhtemel bir politika izlemektedir. Orta Doğu’daki etkisi, Rusya, ABD ve Avrupa Birliği üçgeninde sürdürdüğü politik tutum önemlidir. Doğu Akdeniz’deki varlığı, Yunanistan’la ve diğer komşularıyla olan ilişkisi de Türk politikasının belirleyici unsurları hâline gelmiştir. Bununla birlikte hem geçmişe hem de siyasetin bugününe dair yapılacak okumalar da yürütülen siyasetin anlamlandırılmasına yardım edecektir. Aşağıdaki kitapların temel meselesi yukarıda değinilen olaylar etrafında gelişmiştir.

Türkiye Siyaseti Kitapları

Türkiye siyasetini anlamak ve tarihini öğrenmek için okunması önerilen kitaplardan bazıları şunlardır: Andrew Davison – Türkiye’de Sekülarizm ve Modernlik, Erik Jan Zürcher – Türkiye’de Etnik Çatışma, Özgür Mutlu Ulus – Türkiye’de Sol ve Ordu 1960-1971, Uğur Mumcu – 12 Eylül Adaleti, Bilge Cankorel – Bir Dönem Biterken, William Hale – Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Kemal Karpat – Bir Ömrün İnsanları, Şerif Mardin – Türkiye’de Din ve Siyaset, Kolektif – Barış Açısını Savunmak, Derya Fırat – Sokağın Belleği, Behice Boran – Türkiye ve Sosyalizm Sorunları, Ferit Selim Sanlı - Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi'nden Milliyetçi Hareket Partisi'ne, Emre Saral - Cumhuriyet'in 87. Yılında Anayasa ve Dış Politika Tartışmaları, Aziz Çelik – Avrupa Briliği Sosyal Politikası ve Türkiye, Çağdaş Görücü – Demokrat Parti İktidarında CHP, Derviş Aydın Akkoç – Fırtınalı Denizin Kıyısında, Işıl Tunalı – Türkiye’de İktidar-Muhalefet İlişkileri (1946-1960), Sabiha Sertel – Davamız ve Müdaafamız, Hüseyin Aykol – Türkiye’de Sağ Örgütler, Tanıl Bora – Türk Sağının Üç Hali – Milliyetçilik Muhafazakârlık İslamcılık, Niyazi Berkes – Türkiye’de Çağdaşlaşma, Hrant Dink – İki Yakın Halk İki Uzak Komşu, Erol Ülker -  Türkiye'nin Yakın Tarihinde Emek Toplum ve Siyaset 1980-2002, Ersel Aydınlı – Yöntem Kuram Komplo, Erol Manisalı – Onlar İçin Yazdıklarım, Cihan Tuğal – Pasif Devrim, Necmettin Erbakan – Davam, Abdullah Harmancı – Yirmi Sekiz.