Uluslararası İlişkiler, Dış Politika

Uluslararası İlişkiler & Dış Politika

Tarih, epeydir devletlerin –bir zamanlar imparatorlukların-, milletlerin birbirleriyle olan münasebetlerini bu ilişkilerin yol açtığı savaşları yahut önayak olduğu barışları yazagelmiştir. Dünya tarihi, her ne kadar indirgemeci olacaksa da, bir anlamda diplomasi tarihidir.

Uluslararası İlişkiler Tarihi

Uluslararası ilişkiler, insanlığın bir arada yaşamak için oluşturduğu görünmez toplumsal sözleşmenin önemli bir parçasıdır. 20. yüzyıla ait, yani modern bir terim gibi duruyorsa da işaret ettiği meseleler gereği varlığını öteden beri sürdüren bir mefhum olduğu açıktır. Milattan önce 5. yüzyılda Atina ve Sparta arasında gerçekleşmiş olan Pelopenez Savaşı’na kadar öteye tarihlendirilebilmektedir. 17. yüzyılın ortalarında imzalanan Vestfalya Antlaşması da uluslararası ilişkilerin tarihi bakımından önemlidir; modern anlamda bir devlet fikrinin ilk izlerini burada bulmak mümkün.  Onun modernliği, bu yüzyılda bilimsel bir disiplin olarak ortaya çıkmasıyla ilgilidir daha çok. 1. Dünya Savaşı’nın yaşandığı tarihlerde Amerika Birleşik Devletleri’nin başkanı olan Woodrow Wilson’ın ortaya attığı ilkelerle, devletler arasındaki görüşmelerin gizliliğine karşı çıkması bu alanın oluşumundaki en temel meselelerden biridir. Dış politikanın da bir ülkenin diğer ülkelerle kurduğu siyasi ilişkilerin bütününün kastedildiği düşünüldüğünde uluslararası ilişkilerin bir sonucu olduğu ve bir alt disiplini olarak anlam kazandığı görülebilir. 1. Dünya Savaşı ertesinde dış politika da tam manasıyla dünyanın gündemi hâline gelmiştir. Önceleri, yalnızca dış politikayla görevli isimlerin arasında kalan bir süreç işlerken, savaşın yıkıcı etkisi ve gelişen demokrasi kültürü bir devletin diğer devletlerle girdiği ilişkiye toplumsal bir boyut kazandırmıştır.

Uluslararası İlişkiler Nedir?

Uluslararası ilişkiler ile dış politika arasındaki temel fark ilkinin uluslararası kurumları da bağlamasıyla yakından ilgilidir. Fakat elbette her iki terim de birbirlerine içkin anlamlar taşır. İkisi de siyaset biliminin sınırlarına dâhildir. Yine de daha kuşatıcı olanın “uluslararası ilişkiler” olduğunu söylemek de yanlış olmaz. Bununla beraber bu alan, diğer devletlerle girişilen politik, ekonomik ya da güvenlik odaklı ilişkileri inceleyen bilimsel bir disiplindir. Bütün dünyayı tehdit eden sorunlara karşı ortak bir yol izlenmesi de uluslararası ilişkilerin kapsamı altında incelenebilir. Meseleye buradan bakıldığında Birleşmiş Milletler, Dünya Sağlık Örgütü, NATO yahut diğer organizasyonlar uluslararası ilişkiler -tabii olarak dış politika- bağlamında incelemeye tabi tutulabilir. Küreselleşmenin, dolayısıyla ülkeler arasındaki alışverişin artması ve teknolojiyle birlikte hız kesmeksizin genişleyen imkânlar devletlerin birbirleriyle kurdukları ilişkileri çok daha önemli hâle getirmiştir. Tahmin edileceği üzere bu alan da yekten doğmamış, kendi başına oluşmamıştır. Realizm, liberalizm ve inşacılık gibi teorileri olan bu alan tarih, ekonomi, hukuk, psikoloji, felsefe ve sosyoloji gibi disiplinlerle birlikte çalışmaktadır. Sayılan bu bilimsel disiplinler uluslararası ilişkilerin anlamlandırılmasına önemli rollere sahiptir. Karl Marx, Norman Angell, Michael W. Doyle, Hans Morgenthau, E. H. Carr, Robert Gilpin, Samuel P. Huntington, Charles P. Kindleberger, Stephen Waltz, Francis Fukuyama, Helen Miller, John Ikenbery, Alexander Wendt, Rawi Abdelal, Robert Cox, Sara Ruddick, Judith Ann Tickner uluslararası ilişkilerin teorize edilmesinde önemli katkıları olmuş isimlerdir.

Uluslararası İlişkiler Yazarları

18. yüzyıl Osmanlı açısından diğer devletlerle girdiği ilişkilerin farklı bir vadide ilerlemeye başladığı yıldır. Bu dönemde Fransa’ya gönderilen Yirmi Sekizinci Mehmet Çelebi, Osmanlı’nın ileriki yıllardaki dış politikasını önemli ölçüde etkileyecek olan daimi elçiliklerin habercisidir. İmparatorluğun çöküş sürecinde artacak olan uluslararası ilişkiler, askeri gücün zayıflamasıyla ters orantı göstermektedir. Osmanlı’nın yıkılışının ardından ancak 1923’e gelindiğinde Lozan’la birlikte diğer devletlerin karşısına bağımsız bir halk olarak çıkacaktır Türk milleti. Bu dönemin hem dış politikası hem de uluslararası ilişkileri adına söylenebilecek en önemli şey hem yurtta hem de dünyada barışın sağlanması gerektiğine dair olan inançtır. Türkiye, günümüzde de Kıbrıs, Ege Denizi, terörizm, Türk boğazları, insan hakları, Avrupa Birliği gibi konularda işleyen bir ilişkiler ağı içerisindedir. Yusuf Kemal Tengirşenk, Falih Rıfkı Atay, Şükrü Kaya, Bekir Sami Kunduh, Tevfik Rüştü Aras, Hüseyin Numan Menemencioğlu, Hüseyin Ragıp Baydur, İlter Türkmen, Emre Gönansay, İsmail Cem, Mümtaz Soysal, Gündüz Ökçün, Şükrü Sina Gürel,  gibi isimler Türkiye’nin uluslararası ilişkilerinin ve dış politikasının şekillenmesinde pay sahibi olmuş isimlerden bazılarıdır.

Uluslararası İlişkiler Kitapları

Uluslararası ilişki de dış politika da her geçen gün daha karmaşık bir hâle gelmekte. Özellikle, Türkiye gibi coğrafi olarak stratejik bir konumu yer tutmuş ülkelerin bu yollu politikaları çok daha girift bir durumdadır. Bunun yanında, kıtalar ötesinde alınan kararların dünyanın herhangi bir noktasındaki insanı da etkiliyor olması milletler arasındaki ilişkilerin, politikaların, fikir alışverişinin hangi yolla ilerlediğini anlamak zaruridir. Aşağıdaki kitaplar bu anlamda okurlarına bakış açısı kazandıracak, meselelerin açıklığa kavuşmasında onlara yardımcı olacaktır. Kenneth N. Waltz – Uluslararası Politika Teorisi, James C. Scott – Devlet Gibi Görmek, Nicholas J. Spykman – Uluslararası İlişkilerde Anahtar Metinler, John Baylis – Küreselleşen Dünya Siyaseti, Karl Polanyi - Büyük Dönüşüm,  Edward W. Said – Şarkiyatçılık, E. H. Carr – Yirmi Yıl Krizi (1919-1939), Daron Acemoğlu ve James A. Robin – Dar Koridor, Joseph E. Stiglitz – Küreselleşme, Noam Chomsky – Tehlikeli Güç ABD’nin Dış Siyaseti ve Ortadoğu, Barry Buzan – İnsanlar, Devletler ve Korku, Antonio Gramsci – Modern Prens, Evren Balta – Küresel Siyasete Giriş, Faruk Sönmezoğlu – Uluslararası Politikada Yeni Alanlar Yeni Bakışlar, Atila Eralp – Devlet ve Ötesi, Ahmet Taner Kışlalı – Siyasal Sistemler, Baskın Oran – Türk Dış Politikası, Dilek Barlas – Türkiye’nin Akdeni Siyaseti (1923-1939), Hasan Kösebalaban – Türk Dış Politikası, Tayyar Arı – Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika.