Sağlık

Sağlık Kitapları

Sağlık, tereddüt yok ki insanın sahip olduğu en kıymetli şey. Öyle ki insanlar uzunca bir süre sağlıklarını ebedi kılmaya çalışmış ve ölümsüzlüğün peşinden gitmiştir. Neredeyse dört bin yıllık tarihe sahip olan Gılgamış destanının ikinci kısmı Gılgamış’ın ölümsüz olmanın yollarını aramasından bahseder. Uzun yaşamak hâlâ insanlığın en temel arzularından biridir. Sağlık tarihini noktası noktasına bilmenin elbette imkânı yok fakat bugün ilk hekim olarak kayıtlara geçen İmhotep’le birlikte adı Hipokrat yemininde yaşan Hipokrat’ı bu tarihin başlangıcına koymak mümkün. Böylelikle neredeyse 3000 yıllık bir tarihten bahsedilebilir. Hipokrat’tan çekilen çizgi Aelius Galenus, el-Razi, İbn Sina, Kurtubalı İbn’ül Habib’le devam ettirilebilir. 17. yüzyılda Antonie van Leeuwenhoek’un mikrobiyoloji çalışmaları ile sağlık başka bir merhaleye girecektir. Louis Pasteur ve Robert Koch’la birlikte 19. yüzyılda artık halk sağlığından bahsedilecektir. 1948’de kurulan Dünya Sağlık Örgütü ise bu alandaki en önemli gelişmelerin önünü açmıştır.

Sağlık Nedir?

Sağlık, insanın her anlamda -fiziksel, zihinsel ya da sosyal- iyi durumda olmasıdır. İnsan sağlığı anatomi, patoloji, mikrobiyoloji, farmakoloji, fizyoloji, biyokimya, biyofizik, dermatoloji, kardiyoloji, nöroloji, radyoloji, psikiyatri, genetik, epidemiyoloji, ortopedi, üroloji gibi tıp dalları altında incelenmekte, hastalıklar tespit ve tedavi edilmektedir. Veba, çiçek hastalığı, kolera, İspanyol gribi, HIV, Ebola, Koronavirüs gibi bazı salgınlar dünya tarihini büyük ölçüde değiştirmiş, değiştirmeye de devam etmektedir. Tıp tarihi bu hastalıklara karşı verilen mücadelelerle doludur. Bilimsel çalışmaların teknolojiyle birlikte gelişmesi insan yaşamını çok ciddi biçimde tehdit eden hastalıklara karşı tedavilerin bulunmasını çok daha kısa sürede sağlamaktadır. Sözgelimi 21. yüzyılın en büyük sağlık tehdidi hâline gelen Koronavirüs’e karşı yalnızca 9 ayda aşı geliştirilebilmiştir. Kanser, Koroner arter, MS, SMA, Demans, Sıtma, Hepatit, KOAH, Diyabet gibi hastalıklar insan yaşamını tehdit etmeye devam etmektedir. Tıp tarihine geçen yukarıdaki isimlerin haricinde Herophilus, Erasistratus, Paulus Aeginata, Huneyn b. İshak, el-Zehravi, Mundinus, Virdimura, Jean Fernel, Andreas Vesalius, Julius Caesar Aranzi, Samuel Sharp, Thomas Percival, Agostino Bassi, Justus von Liebig, Theodor Schwann, Edward Jenner, Jakob Henle, Florence Nightingale, Mary Putnam Jacobi, Emile Roux, Georg Joseph Beer, Ronald Fisher, Emil Kraepelin, Alexis Carrel, Joseph Murray gibi bilim insanları sayılabilir.

Türkiye’de Sağlık

Osmanlı’nın tıp tarihi ise iki dönemde incelenebilir; İslam tıbbının esas alındığı Klasik dönem ve 19. yüzyılda modernleşmeyle birlikte değişen tıp anlayışı dönemi, yani Modern dönem. Şanizade Mehmet Ataullah ve Mustafa Behçet Efendi Osmanlı’da tıbbın modernleşmesinde öncü rol oynayan isimlerdir. 14 Mart 1827’de açılan Tıphâne-i Âmire ve Cerrahane-i Amire adlı tıp okulları özellikle önemlidir. Bugün bu okulların açılış tarihi Tıp Bayramı olarak kutlanmaktadır. Cumhuriyet’e aksedecek önemli gelişmelerden biri de 1920’de kurulan Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye Vekaleti’dir. Bu vekaletin öncülüğünde Hıfzıssıhha Enstitüsü, Emraz-ı Sariye Hastaneleri, Veremle Mücadele Dispanserleri, Heybeliada Verem Sanatoryumu, Ankara Tıp Fakültesi gibi kurumlar açılacaktır. Türk tıp tarihinin önemli isimleri arasında ise Besim Ömer Akalın, Akil Muhtar Özden, Eşref Akman, Adnan Adıvar, Refik Saydam, Feridun Frik, Safiye Ali, Behçet Uz, Tevfik Sağlam, Gazi Yaşargil, Mazhar Osman Usman, Hulusi Behçet, İbrahim Tali Öngören, Hikmet Boran, Niyazi İsmet Gözcü, Ziya Nuri Birgi sayılabilir.

Tıp ve Sağlık Kitapları Önerileri

Sağlık ve tıp tarihi üzerine okunabilecek kitaplara örnek olarak şu eserler verilebilir: Siddhartha Mukherjee - Tüm Hastalıkların Şahı, Susannah Cahalan - Deliler Arasında Akıllı, Henry Marsh - Kabuller: Bir Beyin Cerrahının Sınır Tanımayan Hikâyesi, Sherwin B. Nuland - Nasıl Ölürüz, Erica Komisar - Bebeğimin Yanındayım, Ivan Illich - Şenlikli Toplum, Marty Jopson - Gıda Bilimi, Barbara Ehrenreich - Sağlık Salgını, Ellen Notbohm - Her Otizmli Çocuğun Bilmenizi İsteyeceği 10 Şey, Ed Yong - Mikrobiyota, Arnold van de Laar - Bıçak Altında, Irwin W. Sherman - Dünyamızı Değiştiren On İki Hastalık, David Perlmutter - Tahıl Beyin, İslam Can - Sağlık Olsun, Rüya Kılıç - Hasta, Doktor ve Devlet, Tekin Akpolat - İyi ki Tansiyonum Çıktı.