Yeni Kitaplar

Philby’i duydukları gece, istihbarat âlemindeki birçok insan günah çıkardı… Gerçeğin ne olduğuna yönelik şüphe duymak başka, bu gerçeği birisinin ağzından duymak başka bir şeydi.Aniden oyunun tadı kaçmıştı ve “Rubicon Nehri geçilmişti.”Philby gibi sevdiğiniz, beraber içtiğiniz hatta hayran olduğunuz birisinin her şeye ihanet ettiğini görmek. Tüm ajanları ve boşa harcanan operasyonları düşünmek: Masum bir gençliğin kaybolup karanlık çağların başlaması gibiydi.

Peter Wright, MI5’in eski Başkan Yardımcısı Kim Philby kimilerine görebir şeytan ya da hain olmasına rağmen gerçek bir efsanedir. Onun hayat hikayesi ya da zekice kurgulanmış benzerleri pek çok modern casus romanına ilham olmuştur. Robert J. Lamphere, FBI Ajanı Philby gerçek benliğini asla ifşa etmemiştir. Ne İngilizler ne beraber olduğu kadınlar ne de biz, onun üzerini örten esrarengiz zırhı delmeyi başaramadık. Casusluktaki büyük başarısı onun hayatıydı ve öldüğü güne kadar bu böyle devam etti. Ama en sonunda Philby’nin herkesle -bilhassa bizle- alay ettiğinden şüphe duydum.

Yuri Modin - “Cambridge Ajanları”ndan sorumlu KGB yetkilisi Philby’nin bir evi, kadını ve inancı yoktu. Doğuştan gelen üst sınıf kibrinin ardında, macera hazzı, hiçbir zaman sadakatine layık olmayacak bir kendinden nefret etme yatıyordu. O, tedavisi mümkün olmayan aldatma hastalığının esiriydi.

Taktik seviyedeki askerî propaganda çatışmanın var olduğu günden itibaren harpte kullanılan tali bir metot olmuştur. Lakin “Ulus Devlet”lerden sonra “yurttaş asker” ve seferberlik kavramlarının ortaya çıkmasıyla harbin doğası değişmiş ve özellikle topyekûn harplerin başladığı “İkinci Nesil Savaş”larda propaganda hem cephe hattında hem de cephe gerisinde savaşların sürdürülebilirliği için önemini gün geçtikçe arttırmıştır. Osmanlı İmparatorluğu’nda ise Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra, toprak kayıpları, tımar sisteminin bozulması, Islahat Fermanı’na rağmen gayrimüslimlerin hatta Anadolu’daki Müslüman göçebe ve yarı göçebe toplulukların askerlik yapmak istememeleri seferberlikte sorunlara yol açmıştır. Bu doğrultuda özellikle “On Yıllık Harp” döneminde hem seferberlik şartlarını iyileştirmek ve askerliğe duyulan ilgiyi arttırarak “vatan görevi” bilincini aşılamak hem de ordunun savaşma azmi ve kudretini yükseltmek üzere propaganda beyannameleri içeren neşriyatlar yapılmaya başlanmıştır.

Bu çalışma 20. yüzyılın başında, Erkanı Harp Yüzbaşısı ve Birinci Cihan Harbi’nde Teşkilat-ı Mahsusa’nın İran misyon şefi olacak eğitimci, müellif ve münevver bir şahsiyeti haiz Ömer Fevzi Bey’in Mektebi Harbiyye Alayı’nda bölük komutanı olduğu 1909 yılında Harbiye Mektebi Matbaası tarafından basılan “Osmanlı Efrâdına Maneviyat-ı Askeriyye Dersleri 1”, bir yıl sonra yine Harbiye Mektebi Matbaası’nda yayımlanan ilk eserin devamı niteliğindeki “Osmanlı EfrâdınaManeviyât-ı Askeriyye Dersleri 2” ve 1911 yılında yayımlanan “Maneviyyât-ı Askeriyye Makaleleri” adlı eserlerinin üslubu ve ifade tarzı değiştirilmeksizin kısmi ve sınırlı olarak günümüz Türkçesine uyarlanmış transkripsiyonu içermektedir…

Ömer Fevzi Bey’in günümüz Türkçesine tercüme ettiğimiz tüm eserlerinde olduğu gibi bu eserde de nihai gayemiz harp tarihi çalışmalarına katkı sağlayarak sivil akademisyenleri bu alandaki çalışmalara teşvik etmektir.

Bu eser, askerî tarih literatürümüze 93 Harbi olarak geçen, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi’nin her safhasını cepheden takip eden Mehmet Arif Bey’in gözlemlerini ihtiva etmektedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun fiilen sonunu getiren bu harpte yaşananları tetkik eden Mehmet Arif Bey, “çöküşün” arkasındaki başat ve tali nedenleri izah etmeye çalışmıştır.

Eserin ikinci kısmında ise, Mısır’ınOsmanlı idaresinden fiili olarak çıktığı Kavalalı Mehmet Ali Paşa ve Hidivler dönemleriincelenmekle birlikte, Mehmet Arif Bey’in Osmanlı İmparatorluğu’nun resmi görevlisi olarak gittiği Mısır’da İngiliz etkisiyle siyasi, iktisadi, sosyal ve kültürelalanlarda yaşanan değişimlere dair izlenimleri yer almaktadır.

“Moskof gibi, her an fırsat kollayan korkunç bir düşmanın komşusu olduğumuzu unuttuk ve uyuduk. Uyandıkça da birbirimizi yedik! Ahlaki, içtimaî, iktisadi ve siyasi her alanda ve devlet idaresinde rüşvet, fesat ve yağcılık aldı yürüdü. Yapmadık, yıktık! Onarmadık harap ettik! Milli servetimiz mahvoldu. Ona bağlı siyasi gücümüzü de yitirdik. Bitti. Düştüğümüz şu halin mesulleri kimlerdir? Kimlerin boyundadır bu vebal?”

“Gerilla Harbi” ya da eskilerin deyimiyle “Çete Harbi”nin tanımı, kim tarafından ya da kime karşı icra edildiği her daim üzerinde ortak bir mutabakata varılamayan bir olgu olmuştur… Halbuki Prusyalı General Carl von Clausewitz’in askerî literatüre kattığı Gerilla Harbi,“hasım kuvvetin kontrolü altında tutulan veya düşmana ait topraklarda gayrinizami ve çoğunlukla yerli halktan meydana gelen kuvvetler tarafından” icra edilen askerî veya yarı askerî bir harekattır...

Elinizde tuttuğunuz kitap, İkinci Dünya Savaşı’nda Filipinler’de tabur komutanı olarak Amerikan Ordusu’nda görev almış, ardından Nankin’e giderek Chiang Kai-shek’in ordusunda harp tarihi okulu kurmakla vazifelendirilmiş, yine Kore Savaşı’nda Güney Kore ordusuna Psikolojik Harp eğitimi vermiş, hatta Chollanamdo’da kontr-gerilla operasyonlarına katılmış Albay Virgil Ney’in Gerilla Harbi’ne dair tecrübelerine istinaden1961 yılında kaleme aldığı “Notes on Guerrilla War, Principles and Practices” adlı eseridir… Ney’in, üzerinden yarım asrı geçen şu tespiti günümüz savaş konseptine ışık tutmaktadır:

“Çağımızın füzeler ve nükleer silahları devrinde eski harp metotlarının modası geçmiş olduğuna dair gelişmekte olan yanlış bir inanç vardır… Bir gün, milletler şehirleri yerle bir edilmiş ve irtibat sistemleri tahrip olmuş bir durumda kalırlarsa mevcudiyetlerinin devamı için, son derece ademi merkeziyetçi bir teşkilata ve esnek bir stratejiye güvenmek zorundadırlar… Gelecekteki savaşlarda gerilla ya bağımsız olarak ya da nizami orduları desteklemekte kullanılacaktır.”

Yabancı kaynaklar bağlamında Türkiye üzerine çalışmalarda çoğunlukla İngiliz kaynaklar kullanılagelmiştir. Diğer dillerdeki arşiv araştırmaları çok yetersizdir. Bu durumun nedeni, İngilizcenin dışında diğer dillerde araştırma yapan tarihçilerin az olmasıdır. Halbuki Çince, Rusça, Latince, Almanca, Farsça vb. kaynaklar olmadan Türk tarihini eksiksiz yazmak mümkün değildir.

Bu çalışmada yararlanılan kaynakların tümü Alman Dışişleri Bakanlığı Arşivlerinden alınmıştır.

Vurgulanması gereken bir olgu da elinizdeki kitapta yer alan belgelerin büyük kısmı “gizli” ve “çok gizli” ibarelidir. Üzerinde çalışılan belgelerin diplomatik yazışmalar ve raporlar olması nedeniyle gizli olması eşyanın doğası gereğidir.

Çeviride, nesnellik gereği kaynaktaki bütün belgelere yer verilmiştir. Yine aynı anlayış çerçevesinde belgelerin hiç birinden bir satır dahi çıkarılmamış, çevirilerde aslına sadık kalınmıştır.

Bu açıklamalar doğrultusunda elinizdeki eserin bir boşluğu dolduracağı umulmaktadır. Ayrıca konuya ilgi duyan araştırmacılar için de bir başvuru kaynağı olması düşünülmüştür.

Bir hastalıktan kalkan Edgar ve annesi Avusturya’nın Alplerinde küçük bir otelde kısa süreli bir tatile çıkarlar. Burada yakışıklı bir baron Edgar’la ilgilenmeye, onunla arkadaşlık etmeye başlar. On iki yaşındaki Edgar, hızla, bir yetişkin tarafından arkadaşlık edilmeye layık bulunmanın baş döndürücü etkisine kapılır. Bir süre sonra baronun annesiyle uzun sohbetleri, onu aralarına almamaları, dahası atlatıp baş başa gezintilere çıkmaları Edgar’ı kuşkulandırmaya başlar. Ondan muhakkak bir sır saklıyorlardır, ama nasıl bir sır…

Stefan Zweig, Yakıcı Sır’da yetişkinlerin sırlarla dolu dünyasına beklenmedik şekilde adım atan Edgar’ın hikâyesini çarpıcı bir şekilde anlatıyor.

“Dünkü gibi sohbet etmiyor gülmüyor, tutuk görünüyorlar, bir şey saklıyorlar. Aralarında bana söylemek istemedikleri bir sır var. Her ne olursa olsun öğrenmem gereken bir sır. Bu kesin kitaplarda ya da operada anlatılan, erkek ve kadınların kollarını açıp birbirlerine şarkılar söylediği, sarılıp birbirlerini ittikleri, görmemem için kapıyı kapattıkları o sırlardan olmalı.”

Büyüklerin karmaşık ilişkilerini ve sırlarını sonsuz bir merakla gözlemleyen çocuklar, Alman edebiyatının ustası Stefan Zweig’ın eserlerinde sıkça kendine yer bulur. “Mürebbiye” isimli kısa öyküsünde de, iki küçük kız kardeş, mürebbiyelerinin herkesten sakladığı sırrını öğrenirler. Adım adım talihsiz bir sona sürüklenen mürebbiyeleri için bir şey yapamamak kalplerini gün geçtikçe daha fazla kederle dolduracaktır.

Alman dilinin en çok okunan yazarlarından olan Stefan Zweig’ın kitapları ellinin üzerinde dilde, milyonlarca baskıya ulaştı. Kısa hikâyeleri kadar biyografileriyle de dünya edebiyatının en önemli figürlerinden biri olan Avusturyalı yazar Zweig’ın Mürebbiye isimli kitabı, benzersiz üslubuyla kaleme aldığı dört farklı hikâyesini içeriyor: Mürebbiye, Unutulan Hayaller, Kadın ve Doğa, Bir Yaz Hikayesi.

“Zavallı mürebbiyemiz, dedi yine bir tanesi çok üzgün şekilde. Sürekli, ama sürekli bir merhamet iniltisi halinde bu cümle çıkıyordu ağızlarından.”

“İnsani tutkular, deniz kenarındaki kum taneleri gibi sayısızdır; hiçbiri diğerine benzemez.”

Zengin olmak ve soylular sınıfına dahil olmak için akıl almaz bir plan yapan Pavel İvanoviç Çiçikov, gittiği şehirlerin önde gelenleriyle balolarda, davetlerde bir araya gelip ahbaplığı ilerletir ve sonunda onlarla tuhaf bir pazarlığa girişir. Onlardan çoktan ölmüş olan kölelerini satın almak ister. Çiçikov, adım adım hedefine yaklaşırken önüne bazı engeller de çıkar!

Dünya edebiyatının başyapıtlarından biri olan Ölü Canlar, insanların hırs ve ihtiraslarının dayanabildiği noktayı gözler önüne seriyor. Gogol’ün, Puşkin’in önerisiyle İlahi Komedya’dan esinlenerek yazdığı bu eser, 43 yıllık kısa hayatının en önemli verimlerinden biri.

Irene Wagner, şehrin önde gelen zengin avukatlarından birinin eşi. Tam bir burjuva hayatı sürdürdüğü lüks içindeki eğlenceli yaşamı, gün gelir Irene’i tatmin etmez olur. Tehlikeli ve yasak olanın cazibesine kapılarak, genç bir piyanistle bir ilişkiye başlar. Ne ki, bir süre sonra piyanistin sevgilisi onu yakalar ve yaptığı şantaj ve manevi işkencenin şiddetini her geçen gün arttırır. Olanları kocasının öğrenme korkusu, her şeyini kaybetme endişesi Irene Wagner’i öyle bir etkisi altına alır ki, ruhu adeta bir mengeneye hapsolur… Dünya edebiyatının en önemli yazarlarından biri olan Stefan Zweig, kitabın şaşırtıcı sonuna dek gerilimi diri tutuyor.

“Kocası fark ettirmeden Irene’e yaklaştı. Parmaklarının çıplak kolunu okşadığını hissetti ve gözlerinde garip bir ışık vardı. Şu an o sağlam vücuduna doğru atılıp, ona sıkı sıkı sarılıp her şeyi itiraf etmek için bir arzu duydu içinde; acı çektiğine şahit olduğu bu anda ona sarılıp kendisini affetmeden bırakmamak için. Ama yanan lambanın donuk ışığı yüzünü aydınlatıyor ve utanıyordu. Konuşmaya korkuyordu.”

Polisiye tarihine damga vuran Sir Arthur Conan Doyle, Korku Vadisi ile Sherlock Holmes maceralarına soluk soluğa okuyacağınız bir yenisini ekliyor! Bir sabah şifreli bir mesaj alan Holmes ve Doktor Watson kendilerini şüpheli bir cinayeti araştırırken bulurlar. Evinde, kafası bir tüfekle parçalanmış halde bulunan John Douglas’ı kim, neden öldürmek istemiştir? Her ne kadar işaretler Bay Douglas’ın genç ve güzel karısı ile yakın dostu Cecil Barker’ı gösterse de, Holmes kimsenin fark etmediği ipuçlarının izini sürer. Şaşırtıcı bir şekilde sonlanan bu esrarengiz olayın sırrı Amerika’ya, Korku Vadisi’ne kadar uzanır…

“Artık adamın kim olduğunu biliyoruz Bay Holmes. Adamın eşkalini telgrafla her yere bildirdim. Onu eninde sonunda yakalayacağız ve yakaladığımızda da olayı daha iyi değerlendirebileceğiz. Ama şu anda bile davada önemli bir mesafe aldığımızı söyleyebilirim. Kendisine Hargrave diyen birinin iki gün önce bir bisiklet ve valizle Tunbridge Kaplıcalarına geldiğini biliyoruz. Yanında namlusu kısaltılmış bir av tüfeği olduğunu, yani bir suç işlemek amacıyla geldiğini de. Dün sabah silahını pardösüsünün altına saklayarak otelden ayrılmış.”

Geleneksel roman anlayışını yıkarak dünya edebiyatının en sıra dışı yazarlarından biri olan Virginia Woolf, Dalgalar’la şiir ve düzyazıyı benzersiz bir şekilde bir araya getiriyor ve bilinç akışı tekniğinin en önemli eserlerinden birini ortaya koyuyor.

Dalgalar’da, üç erkek ve üç kadının çocukluklarından yaşlılık dönemlerine kadar tüm hayatları bilinç akışı tekniğiyle anlatılıyor. Dış dünyaya ise sadece karakterlerinin onu algılayışları üzerinden yer veriliyor. Woolf, ortak bir yazgıyla yer yer birbirinden uzaklaşan ama sıklıkla kesişen hayatları anlatıyor.

“Şimdi gelgit hafifler. Şimdi ağaçlar toprağa geri döner, kaburgalarıma vuran çevik dalgalar şimdi usulca sallar ve kalbim yelkenleri yavaşça aşağı, beyaz güvertenin üstüne kayan bir yelkenli gibi demir atar. Oyun bitmiştir. Şimdi çay içmeye gitmeliyiz.”

İtalyan yazar Edmondo De Amicis’in, dünya çocuk edebiyatının başyapıtlarından biri kabul edilen Çocuk Kalbi isimli eseri, yüzyıllardır yeni kuşaklara rehberlik ediyor. Bir çocuğun gözünden yaşamın tüm boyutlarına temas eden bu kitapta kahramanımız erdem, yardımseverlik, yalan söylememek, saygılı olmak gibi ahlaki doğruları hayatına uyguluyor. Bugüne kadar birçok dünya diline çevrilen Çocuk Kalbi, çocuk saflığının ve onların duygusal dünyasının ne kadar güçlü olduğunu gözler önüne seriyor.

“Yüz millete ait çocuğun meydana getirdiği bu karınca yuvalarını, senin de bir parçası olduğun o büyük hareketi gözünün önüne getir ve düşün; eğer bu hareket durursa, insanlar barbarlık günlerine dönerler. Bu hareket insanlığın ilerlemesi, ümidi ve zaferidir. Öyleyse cesaret, büyük ordunun küçük askeri. Kitapların senin silahındır, sınıfın senin taburundur, savaş alanın bütün yeryüzüdür ve zafer de uygar insanlığındır.”

Alman dilinin en çok okunan yazarlarından olan Stefan Zweig’ın kitapları ellinin üzerinde dilde, milyonlarca baskıya ulaştı. Kısa hikâyeleri kadar biyografileriyle de dünya edebiyatının en önemli figürlerinden biri olan Avusturyalı yazar Zweig’ın Ay Işığı Sokağı isimli kitabı, benzersiz üslubuyla kaleme aldığı dört hikâyesini içeriyor: Ay Işığı Sokağı, Leporella, Leman Gölü’nde Hadise, Ormanın Üzerindeki Yıldız. Bu kitabı Zweig’ın insan ruhunun derin ve karanlık noktalarına nasıl güçlü bir mercek tuttuğunun ispatı niteliğinde.

“O çok iyiydi. Bana karşı da, onu o sefaletten kurtardığım için bana çok minnettardı… ve minnet duyduğunu biliyordum da… Ama ben bunu duymak istiyordum, tekrar tekrar… Bu bana iyi geliyordu, teşekkürünü duymak… Bayım, iyi olduğunu hissetmek o kadar güzel ki… Özellikle de insan, aslında kötü olanın kendi olduğunun farkındaysa. Bunu sürekli işitmek için tüm paramı verebilirdim.”