Yeni Kitaplar

Ve bir gün, ışığın daha saydam olduğu bir gün
Cenklerimizden söz edeceğiz, kılıçlarımız pas
Alnımızın tam ortasında uçurumlar
Cenklerimizden söz edeceğiz onarıp kılıçlarımızı
Savaş bitti diyeceğiz, savaşa hazırlanarak

Mahallede bir hengâme. Ihlamur ağacının altında önemli toplantılar yapılırken eski bir yapı çocukların hayatlarına giriyor. Yıkık dökük bir hamam, hayallerin barınağına dönüşüyor. Herkes merak ediyor içerideki yaratıkları, büyülü dünyayı. İçeri girmek için can atıyorlar çünkü orası yılanlı hamam.

Neden Batılı nazariyatçılara karşılık, yerli sanatçıları zikrediyorsunuz diye soracak olursanız bu, yerli olmayan evrensel olamaz ezberi ve post-modern olmanın cazibesiyle alakalı bir durumdur. Öte yandan söz konusu husus, son tahlilde adına zihnî kirlenme diyebileceğimiz idrakî bulanıklığın da karşılığıdır; bir diğer ifadeyle: Yılan ıslığıyla serenad yapmanın.

Yılan Islığıyla Serenad, Ömer Lekesiz’in keskin kaleminden çıkmış özel bir seçki. Kültürden sanata, İslam felsefesi ve sanatından Batı düşüncesine, fotoğraftan resme, edebiyattan siyasete, kısacası kanıksadığımız gündelik hayatın fikir labirentlerine titiz bir yolculuk.

“Canlı varlıkların mahiyeti ve kökeni sorunu felsefe tarihinin en eski sorunlarından birisidir. Onların mahiyetinin ne olduğunu belirlemek, kökenlerine dair verilecek cevabı da önemli ölçüde belirlemiştir. İşte sorun bu yönüyle, evrende var olduğu düşünülen düzen ve gaye kavramlarından hareket ederek Tanrı’nın varlığını kanıtlamaya çalışan teleolojik kanıtla ilişkilendirilir.”

Evrenin bir amacı var mıdır? Hayat ilk olarak nasıl başlamıştır? Karmaşık biyolojik sistemler nasıl bir araya gelmişlerdir? Düşünce ve bilim tarihinin zorlayıcı sorularıyla teleolojik kanıt peşine düşen insanlığın, gerek ilkçağ filozofları ve ilk İslam kelamcılarıyla (“Nasıl ki bir taş yığını düzenleyici bir mimar olmadan kendiliğinden bir tapınak haline gelmezse, gördüğümüz düzenli nesneler dünyasını da bir amaç doğrultusunda meydana getiren bir kuvvet vardır,” diyen Anaxagoras’tan “İnsanın yaşadığı evrende meydana gelen her şey Tanrı’nın hikmetini, lütfunu, eşyanın işleyişindeki yüksek amaçları gösteren bir düzen ve uyuma sahiptir. Her şey mükemmel bir biçimde takdir edilmiş ve düzenlenmiştir,” diyen Kindi’ye); gerekse teleolojik kanıt için dönüm noktası sayılabilecek Darwinci yaklaşım ve bu yaklaşımın çağdaşları arasında yürünen upuzun bir yol Tasarım ve Tanrı.

Sadece çektiğin kareler değil, görüntün de değişmiş. Saçların kısa, sakalın uzun. Meydandaki bütün insanları bir an için dondurup seyretme şansı bir sana bir bana nasip olmuş gibi hissediyorum bugün. İstanbul’a ilk geldiğinde bir delikanlı iken şimdi bir dev olmuşsun. Notlarını okuyorum. Gözlerin yazdıklarınla aynı şeyi söylüyor. Böylesi görüntülere alışığım. Doğrusu fotoğraf çekmek için tırmandığın yerler daha çok şaşırttı beni. Duvarlara senin gibi tırmanan oğlan çocuklarına artık pek rastlanmıyor. Ama oğlumuzun duvarlara çıkmasına hep izin verdim. Bu fotoğrafını bir gün avuçlarına bırakacağım.

Mavi Marmara’nın aziz şehitlerinden Cevdet Kılıçlar’ın hayat hikâyesi. Derya Kılıçlar’ın, eşinden kalan fotoğraf kareleriyle oluşturduğu tarihî mozaik. Sessiz bir kahramanın şehitliğe varan kutlu yolculuğu.

“Hak, dostum haak!”

Günlerdir İstanbul ceridelerinde “İlk teravihe müteakip Divanyolu’ndaki Arif Bey’in Kıraathanesi’nde Meddah Eflatun nam kimesne tarafından şâyân-ı temâşâ, bir garip hikâye icra olunacağından” diyerek ilan ediliyordu bu gece. İşte şimdi, üstünde siyah istanbulin, asası bacaklarının arasında, sol omzundaki beyaz makremenin bir ucu ceketinin içine sokulmuş adam, dilden dile yayılmış bir korkuyu fısıldayacaktı kulaklara.

Yer Kızıl, 2. Abdülhamid döneminin renkli, kargaşalı, hengâmeli, entrikalı dünyasının kapısını bir yangınla aralıyor. Tulumbacılar sarıyor dört koldan şehri, yangın sönüyor fakat dumanların arasından faili meçhul cinayetler çıkıyor. Yıldız Sarayı’nın kartalları Çakaldağlı ve Yaman, sahneye adım atarken İstanbul, binbir muammaya bürüyor sokaklarını. Bir meddah yetişir belki imdada.

Bir oda dolusu ağızsız yüz bana bakarken ondan aldığım karşılık, beni yıllardır tanır gibi, yapmacıksız gülümsemeydi. Kocaman, sevimli… Artık korkum un ufak. Çekti sandalyesini ve tam karşıma kuruldu kendinden emin. Sanırım ona en çok bu güven yakışıyordu. Ve ben belki bu yüzden, belki de değil, ömrümde ilk kez bir adama güvenmek istedim. Anlatsana, dedi, neşeliydi; seni merak ediyorum.

Beni biri merak etti.

Beni Biri Merak Etti, yalnızlıkla örülmüş bir dünyada var olmaya çalışan anlatıcıların, sıradan gözlere ve düşüncelere aldırmadan dimdik ayakta durma çabaları. Delilikle, titizlikle ve sıra dışılıkla suçlansalar da gerçek olan sadece onların zihinlerindeki dünya; beklemeye adanmış, beklenenin geleceğine kanaat getirilmiş, infilakın eşiğine dayanmış dünya.

Tepenin eteğine yaklaştıklarında ahali dört bir yandan seğirtti. Baltar yokuş aşağı hızını kesmeden koşmuş yaylanın düzlüğünde takla atarak yuvarlanıp boylu boyunca yere serilmişti. Devir sesini küçülterek dönüyordu etrafında. Kirli beyaz tüyü kızıla bulanan köpeğin imdadına yetişen Hanım Ana bir yandan dizlerine vuruyor öte yandan haykırıyordu. “İti vurmuşlar iti, elleri kırılsın kim vurdu bunu!”

Baltar, Sivas kangalının romanı. Etrafında husumetin, hırsın, kurtların ve elbette aşkın çember ördüğü bir dünyada, insanın sadık bir yoldaşına bürünüyor Baltar. Eser, bir kangalın kendisiyle, insanlarla ve tabiatın kanunlarıyla savaşı aynı zamanda.

Dr. B. dudaklarını ısırdı; masanın altında topuklarını giderek artan bir huzursuzlukla yere vurduğunu fark ettim ve iç dünyasında anlam veremediğim şeylerin oluşacağı vehmiyle ben de mani olamadığım bir sinir harbine sürüklendim. Gerçekten de sekizinci hamlede ikinci bir olay nüksetti. Büyük bir sabırsızlıkla bekleyen Dr. B. sinirlerine daha fazla hâkim olamadı; yerinde ileri geri sallanmaya ve farkında olmadan parmaklarıyla masaya vurmaya başladı. Czentovic, ağır köylü kafasını bir kez daha kaldırdı.

Satranç, efsanevi novellalardan biri olarak edebiyat tarihine geçerken Stefan Zweig, her zamanki gibi zaaflarının esiri olmuş insanlara açıyor bu eserini de. Czentoviz isimli satranç şampiyonu ve kaderin zorlamasıyla bir satranç dehasına dönüşen Doktor B.’nin kaçınılmaz kapışması, bir gemide vuku bulurken köreltilmeye çalışılan hastalıklı zayıflıklar siyah ve beyaz olarak okurun önüne seriliyor. Ne kazanan ne kaybeden vardır Zweig’ın dünyasında.

Ey kendilerini nefslerine hapsetmiş olanlar! Ey kullar ve köleler! Ey körler ve sağırlar! Ey dünyaya tapanlar! Ey tabutlarını develerinin üstünde taşıyanlar! Ey mala, mülke tapanlar! Ey uykularından henüz uyanmamışlar! Ey sabredenler! Düğün gecemize hoş geldiniz, sefalar getirdiniz! Nikâhlanamayanların düğünü için buradayız. Bu nikâhın mümtaz şahidi ölümdür. Dünya bir gelindir ve bu gelin kimseyle nikâhlanamaz.

Dünya Bir Gelindir, Mehmet Sabri Genç’in kaleminden çıkan ilk roman. Ayntab’ın büyülü topraklarını kendine mekân olarak seçen yazar, rüyalarla iç içe geçiriyor kurgusunu. Büyülü bir dil, dünyayla savaşlarında yenik düşenler, onun tuzaklarından uzak duranlar, ölümün silinmez gölgesinde hakikat yolculuklarına tamamlamaya çalışıyorlar. Azıkları dünya, varacakları yer sonsuzluk.

Yaşama azmi konusunda sizi daha nasıl cesaretlendirebilirim? Genç bayanlar, diyebilirim, lütfen kulaklarınızı açın, sıkıcı kapanış konuşması başlıyor, siz bence utanılacak derecede cahilsiniz. Önem taşıyan tek bir keşif yapmadınız. Bir imparatorluğu hiçbir vakit sarsmadınız ya da savaşta bir orduya komuta etmediniz. Shakespeare’in oyunları sizin eseriniz değil ve medeniyetin nimetleriyle barbar bir kavmi tanıştırmadınız. Mazeretiniz nedir?

Kendine Ait Bir Oda, modern İngiliz edebiyatının öncü isimlerinden Virginia Woolf’un ataerkil İngiliz toplumuna cesurca başkaldırışı. Kadın ve kurmaca konulu bir konferans talebinin genişledikçe genişleyen, açıldıkça açılan ve kadının toplumda yok sayılan varlığını sahnenin tam ortasına iten bir hesaplaşmanın eseri.

Karlı bir gece vakti.
Ara sıra yağmur da serpiştiriyor.
Önceki günlerde yağan kar, yer yer buz olmuş.
Yol kayganlaşmış.
Karın örttüğü buza basıp düştüm birkaç kere. Sanki İstanbul’da değil de Hakkâri’de bir mevsim. Kendi kendime gülüp, kendi kendime kızıp kalktım yerden. Sağa sola baktım. Gören var mı diye. Gece vakti olduğu için kimseler yoktu şükür.
Yol yokuş.
Yokuşun başında duvara bir levha çakmışlar.
Öykü Çıkmazı...

Kâmil Yeşil, edebiyatın işaret taşlarını takip ederek, okurunu hikâyeden hikâyeye açılan bir anlatı ufkuna götürüyor. Yazardan kışkırtıcı, merak uyandıran ve öykü yazıcılığının farklı bir boyutunu gözler önüne seren kritik niteliğinde yeni bir çalışma daha.

Çünkü ben, sahici deniz sancılarıyla doğmuş bir dağım. Bu yüzden kuş gibi sevemiyorum, konduğum dal çatırdıyor. Bir dağın kanat çırpması zor, ağlaması da. Bazen, burnuma havuç takıyor bir çocuk, gözlerime kömür; işte o zaman ağlıyorum. İnsanlara bakılırsa gülmem gerek.

Habersiz Dağ, geçmişle, ayak basılan ilk toprak parçasıyla ve onu şekillendiren her şeyle, herkesle can yakan bir hesaplaşma. Haykıran fakat duyulmayan, kanatan fakat yara açmayan ama nihayetinde sonu şifaya varan dağ gibi, şiir gibi bir hesaplaşma.

Lily ona tek bir şey değil, her şeyi söylemek istiyordu. Düşünceyi bölüp parçalayan o küçük sözcükler hiçbir şey anlatamazdı. “Hayata dair, ölüme dair, Bayan Ramsay’e dair” – hayır, diye düşündü, insan kimseye bir şey söyleyemezdi. Durumun acilliği hep hedefi şaşırtıyordu. Sözcükler hep telaş ve heyecanla yanlara uçuşuyor, bu yüzden de asıl hedefi birkaç santim aşağıdan vuruyordu. Sonra da insan bu işten vazgeçiyordu… İnsan bedenin bu duygularını sözcüklerle nasıl ifade edebilirdi ki?..

İngiliz edebiyatının kilometre taşlarından biri olan Virginia Woolf, Deniz Feneri’yle kendi iç dünyasını aydınlatıyor. Bilinç akışı tekniğinin ilk örneklerinden olan eser, olayların ve diyalogların az, iç monologların çok oluşuyla okuru roman karakterlerinin kendi gerçekliğine, iç dünyasına dâhil ediyor. Kadının toplumdaki konumunu, evliliğin bir kadının yaşamına etkilerini, evlenmeyen kadınların gerçekten anlamlı bir hayatının olup olmayacağını sorgulayan yazar, bütün bunları derin bir yalnızlık hissiyle ele alıyor.

Karşı apartmanda perdeler bir bir açılıyordu. Sade insanların küçük odaları, kar çiçekleri gibi baş veriyordu beton soğuğunda. Evlerin içinde çocuk saçları tarıyordu anneler ve babalar eskimiş ayakkabılarını giyiyorlardı. Kapılar, sahanlıklar, merdivenler doluyor olmalıydı hızlanmış bacaklar ve aceleci yürüyüşlerle. Şehirde hafif bir yağmur başlamıştı.

Tek Başına İyilik, güçlü bir dilin yaralı insanları saklandıkları dünyalarından çekip çıkaran öyküleri. Sessizleştikçe ruhlarında derinleşen, derinleştikçe dünyayı kıymetsiz bir nesneye dönüştüren bu insanların dünyaları, ayartmadan uzak, umut vadeden bir sığınak sunuyor okuruna.

Ay, yanaklarıma tuzlu damlalar serpiyor. Orman perileri ipekten kanatlarını saklıyorlar rüzgârlarını esirgemek için. Umudumu kaybetmedim. Biliyorum susuzluktan yere düşeceğim anda fışkıracak hayat. Buz gibi sular yüzümden süzülüp bir ark açacak kendine ve gitgide yatağını genişleterek önce bir dereye sonra bir ırmağa dönüşecek. Bir yaz gecesi, bir ormanın derinliklerinde başlayan yolculuğumun yine bir yaz gecesi bir denizin eteklerinde nihayet bulması için dua etmeliyim. Kaç ırmak denize varmadan gökte bulmuştur kendini.