Yeni Kitaplar

Kur’an-ı Kerim’in, anlamını bilerek okuyan herkes için mesleğine, bilgisine ve bakış açısına göre dikkat çeken hususları farklılık arz edebilir. Ama her hâlükârda Kur’an’da bazı hususlar hemen herkesin merak ve dikkatini çekmektedir. Örneğin Kur’an’da geçen peygamberler, toplumlar, coğrafi mekanlar ve benzeri hususlarla karşılaşırız. Bunların nerelerde olduklarını zaman zaman kendimize de sorarız. Ama çoğu zaman da bunlara cevap veremeyiz. İşte bu çalışma bu konuları irdeleyen türdendir ve böyle bir çalışmaya da daima ihtiyaç duymuşuzdur.

Ankara Okulu Yayınları “İslam-Klasikleri” projesi üst başlığı kapsamında yayımlanan serinin on altıncı kitabı olarak, farklı bir klasiği daha okuyucularımıza kazandırıyoruz. İlk dönem kelami-felsefi ayrılıkları en derin işleyişle anlatan el-İntisâr ile karşınızdayız.

Eserin ilginç olan özelliği, bir Mutezili savunusu olmasıdır. Kitap, iktidardan düşmüş ve baskıya uğrayan bir düşünce yapılanması olan Mu’tezilenin kendini anlatma ve atılan iftiralara karşı öncü liderlerinin görüşlerini izah etme adına bir reddiye kitabı olarak yazılmıştır.

Ankara Okulu Yayınları “İslam-Klasikleri” projesi üst başlığı kapsamında yayımlanan serinin on dördüncü kitabı olarak, çok çarpıcı bir klasikle karşınızdayız. Bu eser; Kütüb-i Sitte müelliflerinden Ebû Dâvûd’un oğlu İbn Ebî Dâvûd’un tek eseri olan Kitâbü’l-Mesâhif’tir ve Kur’an’ın yazılış tarihini anlatmaktadır.

Eserin ilginç özelliği bu sahada yazılmış en eski eser olmasıdır. Kur’an’ın yazılış ve kayda alınış tarihi olarak bir bütün hâlinde kaleme alınmış elimizdeki ilk eser olması onu daha da ilginç kılmaktadır.

Kur’an, ilk ayetlerinin inmeye başlamasından itibaren toplumda dikkate alınan, ne dediği önemsenen ve gerektiğinde ne diyeceği merakla beklenen bir kitap olmuştur. Kazandığı bu konum sayesinde o, toplumda kendi ilkeleri doğrultusunda bir değişim ve dönüşüm meydana getirmiştir. Muhatabı ikna etme, ilkelerini ona benimsetme ve inanıp kabul ettirdiği ilkeler doğrultusunda yaşamayı tercih edenlere istikrar kazandırma, muhalif kalıp karşı mücadeleye girişenleri etkisizleştirmede verimli bir süreç geçirmiştir.

Tarihte ve günümüzde yaşanan savaşların, bireysel ve toplumsal olayların, dinî hareketlerin görünen, o anda gerçekleşen sebepleri olmakla birlikte toplumlar, gruplar ve bireyler arası rekabete, kırgınlıklara, düşmanlıklara dayalı tarihin derinliklerinden gelen çok farklı sebepleri de bulunmaktadır. Olayların bu tarihî sebepleri bilinmediğinde neyin niçin ve kimler arasında gerçekleştiği doğru olarak anlaşılamamakta ve doğru sonuçlar da elde edilememektedir.

Bu hususlar İslam davetinin Mekke dönemi için de geçerlidir. Mekke’de İslam davetine ve mü’minlere karşı müşrikler tarafından gerçekleştirilen olumsuz davranışlar yüzeysel olarak tamamen dinî sebeplerden kaynaklanıyormuş gibi gözükse de olayların gelişiminde Arap toplumundaki kabileciliğin, kabileler arası rekabetin, düşmanlık ve gruplaşmaların da çok ciddi, hatta belirleyici etkisi olmuştur.

Biz bu çalışmada Mekke döneminin bu yönünü anlamaya, değerlendirmeye, mü’minlerin müşriklerle olan sosyal ilişkilerini ele almaya çalıştık.

Kur’an, hiç şüphesiz belli bir tarihi evrede ve belli bir coğrafyada yaşayan bu tarihi evre ve coğrafyanın kendilerini kuşattığı ve şekillendirdiği bir yaşam tarzına, kültür ve ananeye sahip bir topluma indirilmiş, bu toplumun yaşam tarzı, örf ve adetleri, alışkanlıkları içinde onlara hitap edip sesini duyurmuştur. Kur’an’ın, araplarla, onların tasavvur, tahayyül, dil, kültür, yerleşik davranış ve yaşam biçimleriyle, töre, adet, alışkanık ve gelenekleriyle, coğrafya ve iklim yapılarıyla doğrudan ilişkili olduğu sadedinde “arabi bir lisan (söz, sözcü, haberci)”, “arabi bir hüküm”, “arabi bir Kur’an” ve “arabi Peygamber” şeklinde dile getirilen hususlar da bunu teyit eder niteliktedir.

Musa Carullah Bigiyef (1875-1949) hayatını İslamî ilimlere ve Müslümanların çeşitli dini, siyasi, sosyal ve kültürel meselelerine adamış; çalışkan, dürüst, dindar, vatansever; yüksek medeni cesarete, eleştirel ve özgür düşünceye sahip, büyük bir İslam alimi ve mücahididir. Onun önemli eserlerinden biri, İslam hukukunun genel prensip ve ilkeleri hakkındaki Kavaid-i Fıkhiyye adlı kitabıdır. Bu kitapta, Osmanlılar döneminde hazırlanmış olan Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin birinci maddesi hariç ilk 100 maddesi ile Musa Carullah’ın ilave ettiği 102 madde olmak üzere toplam 201 fıkhî kaide yer almaktadır.

Kavaid-i Fıkhiyye, müellifinin fıkıh ve usul-i fıkıh ilimleri alanındaki birikimini, kabiliyet ve kapasitesini gösteren ve ona “fakih” unvanını bihakkın kazandıran bir eserdir. İslam hukukundaki genel ilke ve kuralları inceleyen kitapların birçoğu “soğuk” hukuk kurallarını sıkıcı birtakım teknik terimlerle anlatırken, Musa Carullah’ın Kavaid-i Fıkhiyye’si şiirsel bir dile ve canlı bir üsluba sahiptir. Ona can veren ise, Musa Carullah’ın hesabî olmayan din, vatan ve millet sevgisi, insanlığı kapsayan geniş rahmet ve merhamet duygusu, dinmeyen hak ve hakikat aşkı ve sarsılmaz idealizmidir.

Kavaid-i Fıkhiyye’nin kelime ve cümleleri arasındaki ses estetiğini ve mana ile olan derin ahengini hisseden her insaf sahibi okuyucu, onda Musa Carullah’ın zamirindeki yüksek insaniyeti, özgürlük aşkını ve insanlığa hizmet idealini bulacaktır.