Yeni Kitaplar

Tarih ile kurmacayı kılı kırk yaran bir dille harmanladığı oyunbaz metinleriyle, Joyce ile Borges arasında bir yerde konumlanan Yugoslav yazar Danilo Kiš, 20. yüzyılda Avrupa’nın yetiştirdiği en özgün kalemlerden biri olarak gösteriliyor. Ölüler Ansiklopedisi onun en bilinen kitabı. İçinde aşkın ve ölümün anlamı üzerine efkâr tozları serpen dokuz öykü var. Her birinde ayrı bir tını, aralarında hissedilir bir iç uyum... Bir derlemeden çok, özenle bir araya getirilmiş dokuz parçalık bir albüm tadı var bu kitapta.

Beckett çok sayıda kısa oyun yazdı. Yaşlandıkça oyunların boyları gitgide kısaldı. Sanki vaktinizi çalmak istemiyorum der gibiydi. Bunlara dramatikul adını vermişti; kısa ama aynı zamanda üzerinde durmaya değmez…

“Yarım uykuların iç çekişiyim. Geceye açılmış bir öfke, üzgün bir gölgeyim. Baştan ayağa özlem, dağınık bir taslak, derli toplu tutkuyum. Kış kaldırımlarında kasımpatılar durgun, bulutlar soğuk. Saçlarım daha kara. Bende birikenleri nasıl anlatsam sana?
Sonraki salı, iyiyiz diye bağıracağız oysa birbirimize, ellerimizi ayıran camın ardından. Uzak, tedirgin, yabancı.

Susup kalmayalım diye iyiyim, biz iyiyiz, diye bağıracağız: İstediğin bir şey var mı?

Yün çorap, dergi, kazak yastık kılıfı?”

İnci Aral Uykusuzlar’da hızlı toplumsal savrulmalardan bireylerin payına düşenleri anlatıyor. Sevinçleri, düşleri, umutları budanan insanlar, hüzünle ve sağır bekleyişler içinde yaşama tutunmaya çalışıyorlar. Hayatın gündemine yalnızlık, kaygı, korku ve kaçınılmaz biçimde uykusuzluklar hâkim olurken kimi içindeki aşkı sıcak tutmaya çabalıyor, kimi gecelerini her şeye rağmen gelecek düşleriyle dolduruyor. İnci Aral her zamanki akıcı, şiirsel anlatımı ve toplumsalla bireyseli iç içe kavrayan yazarlığıyla bitmemiş bir baskı döneminin ürkütülmüş, ezilmiş insanının ruh ve beden acılarına eğiliyor.

Erdal İnönü: Fikirleri ve yaptıkları her zaman yaşayacak.

- (SHP Genel Başkanı)

Uluç Gürkan: Kemalist aydınlanmamızın en parlak ışıklarındandı.

- (Gazeteci, Milletvekili)

Işın Çelebi: Senden çok şey öğrendik, çok şey öğreneceğiz.

- (Devlet Bakanı)

Nazan Moroğlu: Aydınları yok etmekle bu ülkenin aydınlığı karartılamayacak.

- (Kadın Araştırmaları Derneği Başkanı)

Prof. Dr. Türkkaya Ataöv: İslam bir sır değildir. Onun ne olduğunu, ne olmadığını biz de iyi biliyoruz. İslam’ın temelinde hoşgörü, tartışma vardır. Peygamberin sözlerine bakınız.

Böyle bir kan dökülmesini lanetler. İlim yapmak yıllarca ibadet yerine geçer.

Tamer Levent: Sevgili Ahmet Taner Kışlalı’yı katledenler onun kişiliğinde ülkenin kültürel kalkınmasını da hedef alıyorlar.

- (Oyuncu)

Sıtkı Aydınel: Tüm emekli subaylar bu saftan kesinlikle ayrılmayacak ve Atatürkçülüğe yönelen her türlü tehlikeye karşı ömür boyu mücadele ederek karşı koyacaktır.

- (E. General, Türkiye Emekli Subaylar Derneği Genel Başkanı)

Müjdat Gezen, 2000’lerin hemen başında kaleme aldığı bu kitabında, geçmiş güzel anları, insanları ve yaşanmışlıkları anıyor. Andıkça anımsıyor, anımsadıkça daldan dala sıçrayarak, deyim yerindeyse ‘’fikri firar’’ ediyor. Andıkları hep mi güzel? Değil. Ama Gezen, kırılsa da gücense de, hakkı da yense ne yapıp edip güzel anmasını, güzel bağlamasını biliyor. Bize anmanın, anımsamanın kinci değil affedici, hırçın değil müşfik yanını gösterirken cümlesini hep şu sözle tamamlıyor: Öyle söyledim ki gülelim.

Muzaffer Buyrukçu’nun edebiyatımızdaki yerini tam olarak ortaya koyan öykülerinden Sıcak Sularda Buzdan Bir Yelkenli…

Memleketin Özallı yıllarında, küçük bir burjuva ailesinin evindeyiz. Ömer ve Birsen çiftine ‘’çat kapı’’ misafirliğe gelen akrabalar ve küçük yaşamların içine sıkışmış büyük hesaplaşmalar! Sahte gülüşler, ilk dokunuşta akan irinler! Muzaffer Buyrukçu öyle bir sahne kuruyor ki öyküsünde; mutluluk, erotizm, gerilim, kıskançlık, nefret birbirinin peşi sıra çıkıyor karşımıza! Birsen’in düşleri aracılığıyla adeta birer Hieronymus Bosch tablosu çiziyor Buyrukçu!

Kırsalda yaşamak, otelde yaşamak, bir denizaltıyla yolculuk yapmak, bilim kurgu romanı yazmak, en küçük bücürler için yazmak...

Oulipo'nun meşhur oyunbazı Georges Perec'ten alışılmışın dışında bir "yapılacaklar" listesi.

Mustafa Kemal, Mustafa İsmet’in komutanlık niteliklerini şöyle anlatmıştı:

“Savaşta bir tümen bir köprüyü geçecektir.

Ben hemen emir verir, köprüyü geçirtirim.

Fevzi Paşa, önce bir tabur asker geçirtir köprüden. Yıkılmazsa tümeni yürütür.

İsmet Paşa’ya gelince, önce köprünün sağlamlık derecesini ölçmeye, ne kadar yüke dayanabileceğini bulmaya çalışır, sonra tümenin ağırlığını hesaplar. Güven duyarsa tümeni köprüden geçirtir.

Ben zamandan kazanır, kazandığım zamandan yararlanmaya çalışırım. Şansım bana gülmezse, işim zordur.

Fevzi Paşa, bir yandan zamandan kazanmak ister, bir yandan da az yitik vermenin yollarını arar.

İsmet Paşa ise hesap adamıdır. Bir tek eri bile ileri sürerken ölçüyü elden bırakmaz. Ama geç de olsa sonunda kazanmasını bilir.”

“Bu notları yazdığım defterlerimi gizlerdim herkesten; belki de utanırdım... Yetmiş yıllık hayatımda kardeş, eş, arkadaş, dost, sevgili, hiç kimse görmedi defterlerimi…

Gizliliği işte ondan... Evet, bir bakıma ruhumun ve hayatımın ‘giz’lerinin defterleri bunlar…”

Yeşilçam’da bir kuşağın en önemli temsilcilerinden biri Ali Özgentürk. At, Hazal, Su da Yanar, Balalayka gibi yönetmenlik koltuğuna oturduğu filmlerle, Atıf Yılmaz’ın Selvi Boylum Al Yazmalım, Yılmaz Güney’in Endişe gibi filmlerinde senaryoları yazmasıyla, dünyada ve Türkiye’de kendine özgü bir sinema dili yaratmış, pek çok festivalde ödül kazanmış bir sanatçı.

Hayatı film gibi denir ya, öyle bir hayat yaşamış

Ali Özgentürk. Sinemacıların yazarlarla, sanatçılarla iç içe olduğu bir dönemde film gibi hayatların da içinden geçmiş.

Gizli Defterlerim Ali Özgentürk’ün anılarıyla, filmlerine dair notları, şiirleri ve mektuplarıyla kendi hayatının kamera arkası!

“Boş garlar, kuzey filmlerini andırır. Belki duygusunda vardır kuzey, ıssızlık, yalnızlık, kar, beyazlık, boşluk... Tren oysa yalnız garları değil, ovaları en çok da, bozkırları, ve karın adeta bir heykel durumu aldığı zamanları, kentleri, yolları doldurur. Beyazperdeyi de ilk trenin doldurduğunu, sinema salonundaki seyircilerin lokomotif üstlerine geliyormuş duygusuyla kaçıştıklarını okurken biraz şaşırmış, ama çokça gülmüşüzdür. Tren garlardan, yollardan sonra en çok öyküleri, romanları, filmleri, şarkıları, türküleri, mektupları doldurdu... (Trenin gelişi gibi cümlenin de gelişi ve gidişi belli. Siz bir zahmet benim yerime cümlenin devamını şöyle yazıverin: En çok da gönlümüzü doldurdu.)”
 
Bilen bilir, Haydar Ergülen’in yazı hayatını en çok trenler, yolculuklar ve Eskişehir doldurur. Belki bu yüzden İnce Tren’deki yazılar da lirik bir demiryolunda ilerlerken, Edip Cansever’in “Vakit vakit incelen vakit” dediği gibi “incelir” ve gönlümüzde kalır.

Bahriye Üçok 1953 yılında Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’ne ilk kadın öğretim üyesi olarak girmişti. Dini çağdaş, gerçekçi ve hoşgörülü bir felsefeyle yorumlayan bir kadın ilahiyatçıydı.

Politikayla uğraştı, milletvekilliği yaptı, gazetelerde köşe yazıları yazdı. Yazılarını her zaman bilimsel ve tarihsel gerçeklerle, hadisler ve ayetlerle destekledi. Kadın haklarının İslam tarihindeki yerinden, iktidar heveslilerinin şeriat özentiliğine kadar bugün ülkemizi tehdit eden ne varsa daha en başından uyarmaya, insanları bilgilendirmeye çalıştı.

Tam da bu yüzden, Uğur Mumcu, Ahmet Taner Kışlalı gibi faili meçhul bir cinayete kurban gitmiş, evine yollanan bir paketin içine yerleştirilmiş bombayla 1990 yılında hayata veda etmişti.

Bahriye Üçok’un gazetelerde çıkmış yazılarını ve makalelerini topladığı Atatürk’ün İzinde Bir Arpa Boyu yeni kuşaklara laikliğin, Atatürk ilkelerinin ve kadın haklarının en olumsuz koşullarda bile nasıl savunulabileceğini en iyi şekilde gösteren kitaplardan biri.

“Adına ‘sanat için sanat’ denen şeyin bencilliği ve boş nedensizliği orada burada o kadar çok eleştirildi ki, o düzeye çıkmaktan başka bir amacı olmayan yazılarımın devrimci ve denge bozucu bir hareketin araçları arasında sayılması benim için küçümsenecek bir ödül değil.”

Claude Simon, 1985’te Nobel Edebiyat Ödülü’nü kazandığında kimilerinin gözünde bu hayra alamet değildi. Ödül töreni adeta bir cenaze merasimiydi. Simon tabutun başında, henüz ayamayanlara neyin öldüğünü açıklıyordu. İşte o konuşma. İki de kısa metin ekledik peşine.

“[Yazarların] en kötü suçları, kitaplarında, tarihsel süreçte kazananlarla işbirliği yapmayıp, aksine kaybedenlerin, anlatacak çok şeyi olduğu halde bir türlü söz alamayanların bir kenarda durduğu yerlerde dolaşmaktan keyif almalarıdır.”

Auschwitz uygarlık tarihinde bir kopuş ve onulmaz bir kırılma noktasıydı. Günter Grass, 1999’da yaptığı Nobel Edebiyat Ödülü konuşmasında, Adorno’nun o ünlü “Auschwitz’ten sonra şiir yazmak barbarcadır” uyarısının etrafından nasıl dolandığını anlatıyor: “Neyse, biz yine de yazdık.”

“Nobel Edebiyat Ödülü’nü aldığımda, şarkılarımın acaba edebiyatla tam olarak ne gibi bir ilgisi var diye düşünmeye başladım. Bunun üzerine kafa patlatıp aralarındaki bağlantıyı görmek istedim. Sizlere bunu ifade etmeye çalışacağım. Büyük bir ihtimalle
bunu dolaylı bir şekilde yapacağım...”

Bob Dylan’a “Amerikan müzik geleneğinde yeni şiirsel anlatımlar yarattığı” gerekçesiyle, 2016 Nobel Edebiyat Ödülü verildiğinde büyük tartışma çıkmıştı… Bob Dylan’ın şarkıları gibi doğal, içten, bütün yaşamsal ve edebi “köklerini” açık eden konuşma metni, herkese gerekli cevabı veriyor!

Heykelden taşa. Saramago’nun yıllar sonra kendi yazını ve zanaatına dönüp baktığında gördüğü seyrin veciz bir eğretilemesi. Saramago severlerin, okudukları kitapları yerli yerine oturtabileceği bir çerçeve ya da bir izlek önerisi de diyebiliriz.

Bu kitap Saramago’nun 1998’de Torino Üniversitesi’nde yaptığı “Heykelden Taşa” adlı konuşmayı yine aynı yıl İsveç Akademisi önünde gerçekleştirdiği Nobel Konuşması ile birleştirirken, eşi Pilar’ın başlığın öyküsünü anlattığı sunuşu, Fernando Gómez Aguilera’nın derinlikli analizi, yazarın kendi eliyle kaleme aldığı otobiyografisi ve en sondaki albümle birlikte dört başı mamur bir Saramago haritası çıkarıyor.