Türk Folklorunda Deve

İpek Yolu’nun yorulmaz hayvanları olarak bilinen develer, Orta Asya’dan başlayarak Anadolu Türk kültür coğrafyasına uzanan yelpazede kendine yer edinmiştir. Türk kültüründe geçmişte yük ve binek hayvanı olarak karşımıza çıkan develer, aslında bu işlevlerinin dışında birçok amaçla (et, süt, deri, yün vb.) da kullanılmıştır. Bu yönüyle develer, maddi kültür ürünü olup folklorun inceleme alanına girmektedir.

Develer, günümüzde teknolojik gelişmeler ve değişen yaşam koşullarından dolayı günlük hayatın bir parçası olmaktan uzaklaşmıştır. Buna rağmen yüzyıllardır devam eden ilişki neticesinde deve ve devecilikle ilgili zengin bir kültürel birikim ortaya çıkmıştır. Türk folklorunda atasözü, deyim, mâni, türkü, ninni, ağıt, bilmece; destan, masal, halk hikâyesi, efsane ve fıkra gibi manzum ve mensur ürünlerin yanı sıra geleneksel tiyatro, halk sağlığı ve inançlarda da deve etrafında oluşan çeşitli motiflere ve kültürel unsurlara yer verildiği görülmektedir.

Orta Asya Türk kültüründen başlayarak Anadolu Türk kültürüne uzanan süreçte, deve bir dönem toplum hayatında önemli bir yere sahip olmuştur. Özellikle ticari ve ekonomik faaliyetlerin sürekliliğinin sağlanmasında tartışılmaz bir yeri vardır. Bu nedenle deve toplumsal ve kültürel hayatla ilişkili olarak mitolojik kökenli eserlere kadar yansımıştır. Bu durum devenin kültür hayatındaki önemini göstermesi açısından oldukça manidardır.