Grafiker Yayınları

Kızılırmak can verdiği Avanos’un tam ortasından nazlı nazlı ama olanca haşmetiyle akar gider. Avanos’ta hayat Kızılırmak demektir. O aileden birisidir. Samimidir. Bu sebeple Avanoslu ona ismiyle hitap etmez. Kısaca “Irmak” der. Kızılırmak, Avanos’un can damarı, yaşam kaynağıdır. Yüzlerce yıl bahar aylarında taşan azgın sularıyla zarar verse de Avanos’u bir ana şefkatiyle sevmiş, bereket dağıtmıştır. Onlar birbirini tamamlayan iki sevgili gibidir. Ne olursa olsun birbirlerinden vazgeçemezler.

Kızılırmak geçtiği yerlerin hiç birinde Avanos’ta aktığı kadar tutkuyla akmamıştır. Gece demez, gündüz demez, akar, akar. Sevdiğine biran önce kavuşmak için gecesini, gündüzüne katar. Kızıldağ’dan çıkan Kızılırmak sevgilisine, Avanos’una kavuşmak için kabına sığamaz. Önüne çıkanı sürükler, engel tanımaz. O zaman kimse önünde duramaz, söz dinlemez toy bir delikanlı gibi öfkeyle rengi bulanıklaşır, kızıla çalar. Adına da zaten bu sebeple Kızılırmak denmiştir.

Dil, sonsuz ihtimalleri bünyesinde barındıran bir anlam uzayıdır. Bu uzayı oluşturan sözcüklerin mucizevi birtakım etkileşimler içine girmesiyle edebî metin vücuda gelir. Edebî metin ortaya çıkarken bu sözcüklerden bazıları birbirini itip çekecek, bazıları anlam uzayının boşluğunda yerçekiminden -kısmen de olsa- bağımsız şekilde dolaşacak, bazıları da diğer sözcüklere eklemlenerek sıra dışı bağdaştırmalar meydana getirecektir. Edebî metin, anlam uzayının en mucizevi manzarasıdır.

Dile Gelen Metin, dilbilim için malzeme oluşturan alan ile dili malzeme olarak kullanan alanı, aynı düzlemde, edebî metin düzleminde bir araya getiren dört eser üzerinde dilbilimsel çözümlemeler gerçekleştiriyor. Yazar, holistik bir bakışla, Tutunamayanlar’da “ilk bakışta dağınık görünen” notların izini sürerken Sisler Bulvarı, Müthiş Bir Tren ve Keşanlı Ali Destanı gibi temel metinler üzerinden metin dilbilim metodolojisinin Türkçe edebî metinlere uygulanabilirliği konusuna açıklık getiriyor.

“Felsefe filozofların problemleriyle uğraşmanın bir aracı olmaktan çıkıp insanların problemleriyle uğraşmak için filozoflar tarafından geliştirilmiş bir yöntem haline geldiğinde kendisini düzeltmiş olur.” (MW 10: 46)

“Ama eylemek için onun [kamu görüşünün] var olması gerekir. Bilgece eylemek için onun akıllıca formüle edilmesi gerekir. Akıllıca formüle edilmek için onun müzakereci bir araştırma ve tartışmanın sonucu olması gerekir. O, şurada, burada, köşe başlarında geliştirilemez. Ne kadar bilgece olursa olsun bir azınlığın sesi olamaz. Onun demokratik bir şekilde yani işbirliği ve dayanışma içinde oluşturulması gerekir. Ne kadar mütevazi olursa olsun bütün çıkarlar dinlenmelidir; araştırma ve toplantılar ulaşılabilir bütün deneyime ulaşmalıdır; karar, karşılıklı fikir alış verişine, istişareye dayanmalıdır.” (MW 8: 100)

“Doğaldır ki, otoriterci bir güç ne zaman aktif olsa ve muhtemelen bir güç elde etse insanoğlu hemen ona karşı bir başka otoriterci gücü aktif kılma eğilimine girer. O yüzden tekrar vurgulamalıyım ki uzun vadede farklı formlardaki otoriterci taleplere karşı duracak, bilimsel yöntemin gelişiminden başka bir yol göremiyorum. ... Görebildiğim kadarıyla, o, dogmatizme karşı yegane nihai korumadır.” (LW 17: 443)

Günümüzde sosyal bilimler alanında belli bir konu veya kavramın disiplinler arası yaklaşımla ele alınması önem atfedilen bir konudur.

Bu kitap dokur farklı disiplin perspektifinden bütün insanlığı ilgilendirecek helal ürün ve hizmetlere yönelik yapılan çalışmalar yer almaktadır. Özellikle helal sertifikasyonun sadece fıkhi yönü değil eğitim, finans, gıda hijyeni ve teknolojisi, hayvan sağlığı ve ekonomisi gibi boyutları ele alınmaktadır.

Elinizdeki kitap, önemi her geçen gün artan helal ürün ve hizmet sektörünü global boyutta ortaya koyarken, konuyu disiplinler arası bir yaklaşımla irdeleyerek okuyucuya yeni ufuklar açmayı hedeflemektedir.

İslam düşüncesi gelecek nesillerin teminatı olan aile birliğine önem vermekle birlikte, gerekli olduğunda boşanmaya da imkan veren bir hukuk sistemi getirmiştir. Özgün bir yapıya sahip olan bu hukuk sisteminde, tek taraflı irade beyanı ile boşama (talak) yetkisi prensip olarak kocaya verilmekle birlikte, belli şartlar çerçevesinde kadına da bu kapsamda bir kısım hak ve yetkiler tanınmaktadır.

İslam hukukunda boşama yetkisinin sadece erkeğe tanındığı, dolayısıyla kadının çaresiz ve mağdur edildiği şeklinde yanlış bir algı bulunmaktadır. Kadınlar aleyhine oluşan bu yanlış algı ve anlayışın, İslam hukukunu sadece bir mezhebin görüşleri ile değerlendirmekten kaynaklandığı bir gerçektir. Kuşkusuz bu anlayışın oluşmasında, Osmanlı Devleti’nin kadın açısından yargı yoluyla boşanmayı son derece sınırlı tutan Hanefîliği resmi mezhep olarak benimsemesinin etkisi büyüktür. Konuya diğer hukuk ekollerinin görüşlerini de hesaba katarak daha geniş bir pencereden bakıldığında, İslam hukukunun kadına boşanma konusunda geniş haklar tanıdığı görülecektir.

Çalışmanın giriş bölümünde melankoli kavramı hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu bölümde çalışmanın konusu, amacı, yöntemi ve konu kapsamı hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde melankolinin tanımı, melankolik kuram ve melankolik durum, bellek ve imgelem kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde melankoli kavramının İlk Çağ’dan günümüze kadar dünya bilim ve sanat tarihindeki seyri ele alınmıştır. Çalışmamızın asıl kısmını teşkil eden ve “Yeni Türk Şiirinde Melankoli” başlığını taşıyan üçüncü bölüm, “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” ve “Melankolik Duygu Durumları” şeklinde iki ana tasnifle verilmiştir. “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” kısmında evlat, anne, eş, gençlik, arkadaş, öz saygı ve vatan toprağı gibi kayıplar konusunda melankoli literatürü doğrultusunda yorumlar yapılmış ve konuya örnek teşkil eden şiirlerden alıntılar verilmiştir. “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” kısmında ise hiçlik duygusu, kriz, acı veren keyifsizlik, suçluluk duygusu ve cezalandırılma kaygısı, derunî sitem, söylenme ve sövgü, geçmeyen bir geçmiş ve nûr-i siyeh, melâl-kelâl, intihar ve kendini yok etme eğilimi, anlamlı bağlarda değişme ve aşk melankolisi konuları değerlendirilmiştir.

Bu kitap, Türkçede ettirgenlik olgusunu, nedensellik kavramının temellerinin dayandığı felsefe tartışmalarından başlayarak edimbilim, anlambilim, biçimbilim, sözdizimi, sesbilim gibi alanları ve bu alanların birbiriyle etkileşimlerini de kapsayan çok yönlü, işlevsel ve eşzamanlı bakış açısıyla inceleyen bir çalışma olma niteliğini taşımaktadır.

Bu kitapta ettirgenlik, çatıyı da kapsayan ancak çatıyla sınırlı olmayan anlambilimsel bir kategori olarak ele alınırken; çatı kavramına, konuşucunun bakış açısını yansıtan bir ifade biçimi olarak yaklaşılmakta ve çatı değiştirimi süreçlerinden biri olan ettirgenleşme süreci de buna göre değerlendirilmektedir.

Ettirgenliği işlevsel bir yaklaşımla ele alan bu kitapta yalnızca biçime odaklanan yaklaşımlardan farklı olarak, işlevden biçime, biçimden işleve uzanan bir inceleme yöntemi uygulanmaktadır. Bu yöntemle ettirgen biçimlerin her zaman aynı işlev için kullanılmadığı, ettirgenlik işlevinin de her zaman aynı biçimlerle ifade edilmediği ve ettirgenliğin, yalnızca bir eklenme ya da geçişlilik arttırma süreci olmadığı gerçeğine ulaşılmaktadır. Kitapta, ettirgen biçimbirimleri de anlambilimsel özelliklerine göre ve üretkenliklerine göre değerlendirilerek, ilk kez sesbilimsel ölçütlerle sınırlı kalmayan bir sınıflandırma yapılmaktadır. Bu sınıflandırma sayesinde, ettirgen eylemlerin sözlükte hangi ölçütlere göre yer alması gerektiğine dair öneriler de sunulmaktadır.

İki ciltten oluşan bu çalışma, Eğitim Fakültelerinin Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü’de okutulan Yeni Türk Edebiyatı I-II ve Çağdaş Türk Edebiyatı ile Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalında okutulan Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı dersleri için hazırlandı. Üniversitelerde tek bir ders kitabına bağlı kalmanın ve komprime bilgi vermenin, öğrencileri tembelliğe sevk ettiğine ve onları kaynak araştırması için kütüphane çalışmalarından mahrum bıraktığına inanmamıza rağmen, zaman zaman müfredatı bütünüyle ihtiva eden bir temel kitabın eksikliğini duyduğumuzu da söylemek zorundayız.

Bu kitabın kapsam alanına giren pek çok çalışmanın olduğu bilinmektedir. Söz konusu çalışmalardan bir kısmı, işledikleri konuları ansiklopedi yahut antoloji mantığıyla ele almış, bir kısmı ise, belli bir dönem yahut kişiler çevresinde yoğunlaşmıştır. Eldeki bu çalışma, söz konusu eksiklikleri dikkate alarak, Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatını dersin müfredatına ve ders kitabı formatına uygun bir bütünlük içinde ve türlere göre incelemektedir.

Topluluk halinde yaşayan tüm canlıların hemcinsleriyle anlaşmak için kendilerine özgü bir anlaşma aracı kullandıkları bilinen bir durumdur. Hiç kuşku yok ki bu canlılar arasında en gelişmiş olanı insandır ve insanın en önemli iletişim aracı ise dildir. İnsanoğlunun tarih sahnesine çıkmasından başlayarak tarihsel serüveni içinde farklı coğrafyalarda ilkel ya da gelişmiş, sayıları binleri bulan dillerin oluştuğunu ve her dilin yine kendine özgü kuralları olduğunu biliyoruz.

Bu kuralların tamamı dillerin işlevselliğini göstermesi bakımından büyük bir önem arz etmektedir. Söz gelişi dillerin zenginliği coğrafi koşullardan ve yaşam tarzından kaynaklanan niceliksel durumları ile değil, her kavramı, her durumu ve yüzyıllar içinde oluşmuş kültürel birikimi karşılayabilecek bir zenginliğe sahip olmasıyla ölçülmektedir.

İslam Medeniyeti dünyadaki hakim medeniyetler içerisinde köklü bir geçmişe sahip olup günümüzde de etkin ve yaygın bir medeniyettir. İslam dininin Kur’an-ı Kerim’de belirlenen ilkeleri ve Hz. Muhammed(sas)’in bizzat uygulamalarıyla ortaya koyduğu tecrübe üzerinde kurulan İslam medeniyeti, medeniyetin temel kurucu unsuru olan insanı ahsen-i takvim / mükemmellik mertebesine ulaştırma idealindedir. İslâm’ın bütün öğretilerine / emir ve yasaklarına dönemsel uygulamalar vs. demeden hayatında yer verip yaşatan her müslüman, söz konusu idealle Hz.Peygamber gibi insanlığa huzur, refah ve saadet yayacaktır. İşte asıl medeniyet ve medenileşme budur. Dolayısıyla özünü İslam’ın temel kaynakları Kur’an ve Sünnetten alan müslüman fert ve toplumların, İslam’ı temsilleriyle ortaya koydukları bir İslam medeniyetinden bahsediyoruz. Bu medeniyet ki, hayatın bütün alanlarına yönelik her bir üretimini sünnetullah gereği yalnız müslümanlara sunmamış, tüm insanlığa takdim etmiştir.

Elinizdeki kitap, Hz. Peygamber döneminden itibaren müslümanların çeşitli coğrafyalarda İslam dinini temsilleri üzerinden ürettikleri medeniyetin bir tarihçesini içermekle birlikte, daha çok farklı medeniyetlerle olan etkileşimler, özgün üretimler ve son yüzyıllarda artan karalayıcı algı yönetimleri ile özellikle çatıştırmaya yönelik tezler karşısında, İslam medeniyetinin geleceğine ilişkin perspektifler de ortaya koymaya çalışmaktadır.

İlk olarak Arap(lara) Yarımadasına gelmiş olan İslam’ın evrensel bir din oluşu, bütün dünyaya yayılmasına sebep olmuştur. İslâm’ın yayılması ve taraftar bulması büyük bir hızla gerçekleşmiş, Arapların dışında Türkler ve Acemler/İranlılar, Müslümanlığın cihanşümul bir inanç sistemi haline dönüşmesinde önemli roller oynamışlardır. Dolayısıyla Haçlı Seferleri, Moğol İstilası gibi Ortaçağın küresel hareketleri, Türklerin çevresinde gelişme göstermiş büyük ölçekli tarihi olgular olarak görülmelidir.

Türklerin Müslüman olmalarından önceki düşünsel ve kültürel birikimi, İslam’la şereflenmelerinden sonra da hızla artmıştır. Hikmet/felsefe, tasavvuf ve kelamın yolculuğu, Türkler olmadan düşünülemez. Türkistan’ın bilgeleri/uluları, irfan ve tefekkürü gönül imbiğinden damıtarak Anadolu nefeslerine dönüşmüştür.

Bu çalışmanın temel gayesi Türk ve Osmanlı coğrafyasında teşekkül eden düşünce birikiminin farklılıkları cem ederek bir evrenselliğe ulaştığını göstermektir. Bu yapılırken, mevcut birikimi dünü, bugünü ve yarınıyla bir bütünlük içinde ele almaya ve Türk ve Osmanlı düşünce geleneklerine, bir diğerini ötekileştirmeden ulaşmaya gayret edildi. Türkiye’nin önde gelen uzman hocalarının kaleminden çıkan makalelerle geniş kapsamlı özgün bir esere dönüşen Türk Düşünce Tarihi kitabı, Türk ve İslâm tefekkürüne mütevazı bir katkıdır.

Güney Sibirya, bugünkü Türk dili dünyasının en ilginç bölgelerinden biridir. Eskicil dil özelliklerinin görüldüğü, bölgesel tipolojik özelliklere sahip küçük Türkçe varyantların konuşulduğu ve İslami dillerin etkisinin hemen hemen hiç görülmediği bu coğrafyadan derlenen veriler, karşılaştırmalı Türkoloji için olduğu kadar dilbilimsel Türkoloji için de büyük önem taşımaktadır.

Tuvalar, bugün Güney Sibirya’da yaşayan Türk dilli küçük bir halktır. Bu halkın dili olan Tuvaca, günümüz Türk dilleri arasında Eski Türkçeye en yakın Türkçe varyant olarak kabul edilmektedir. Bugün Tuvalar çoğunlukla Rusya Federasyonu’na bağlı Özerk Tuva Cumhuriyetinde yaşamaktadır. Ayrıca Batı Moğolistan’da ve Çin’in Sincan (Xinjiang) Uygur Özerk Bölgesinde de bazı küçük Tuva topluluklarına rastlanmaktadır.

Elinizdeki kitapta, Tuvaca varyantların belgelenmesi ve tanımlanmasına ilişkin alanın uzmanlarınca kaleme alınmış özgün makaleler yer almaktadır. Yazıların bir kısmı 13-14 Ekim 2016 tarihlerinde Hacettepe Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü tarafından düzenlenen Uluslararası Tuva Araştırmaları Çalıştayında sunulan bildirilerin makaleye dönüştürülmüş biçimlerinden oluşmaktadır. Ayrıca Çalıştayda sunulmayan, ancak Tuvaca ve Tuvaların kültürü, tarihi ve folkloruyla ilgili bazı önemli bilimsel yazılara da kitapta yer verilmiştir

Günümüzde çeşitli dinlere mensup insanlar arasındaki ilişkiler geçmişe oranla daha da yoğunlaşmakta, toplumlar arası çok yönlü münasebetlerde din, inanç ve kültür önemini korumaktadır. Dini açıdan öteki hakkındaki doğru bilgi ve algı günümüzde daha da önem kazanmıştır. İnsanlığın ortak problemlerine birlikte çözüm arama gayretlerinin amacına ulaşabilmesi de diğerleri hakkındaki doğru bilgiye ve algıya bağlıdır. Aynı şekilde dinler arası ilişkiler alanının sağladığı bilgi ve tecrübe söz konusu ilişkilerin kötüye kullanılmasına engel olacağı gibi ulusal ve uluslar arası barışa katkı da sağlayacaktır. Dinler arası ilişkilerin, din mensupları arasında tarihten günümüze yaşanan çok yönlü ilişkileri içine alan geniş bir saha olması konunun tarihsel ve güncel boyutuyla ele alınmasını gerektirmektedir. Dünyanın çeşitli bölgelerinde çok sayıda dine bağlı olarak yaşayan insanların büyük bir kısmı Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam gibi büyük dinlere mensupken, azımsanamayacak bir kısmı da Hint ve Uzak Doğu dinlerine mensuptur. Elinizdeki kitapta söz konusu dinlerin diğerlerine yaklaşımları temel yönleriyle ele alınmış; kutsal metinleri, kültürel özellikleri, din anlayışları, bütün bunları içeren gelenekleri ve diğer yazılı kaynakları değerlendirilmiştir. Bu bağlamda konunun tarihsel boyutuna ışık tutan reddiye geleneği ile Osmanlı Devletinde Gayrımüslimlerin durumu ve güncel boyutuna ışık tutan dinlerarası diyalog, Hıristiyan misyonerliğindeki yenilikler ile Batının İslam’a ve Müslümanlara bakışı konuları İslamofobi dalgası da dikkate alınarak ortaya konulmaktadır. Yine dünyada çok sayıda insanın ilgisini çeken yeni dini hareketlerin çeşitli dinlere ve mensuplarına yönelik yaklaşımları ele alınmaktadır. Günümüzde insanlar arasında hem bireysel hem de toplumsal anlamda giderek gelişen sosyal, kültürel, ekonomik, turistik ve sportif ilişkilerin dinlerarası ilişkiler alanına etkileri ve yansımaları da değerlendirilmekte, özellikle İnanç Turizmi alanındaki gelişmelerin önemi ortaya konulmaktadır.

Bilim, felsefe ve aklî düşüncedeki gelişmenin –Gazâli sonrası için- sonucu ve alameti olarak İslâm dünyası, uygarlık tarihine iki önemli medeniyeti “hediye” etmiştir: Endülüs Medeniyeti ve Selçuklu/Osmanlı Medeniyeti.

İslâm Felsefesi, düşünce tarihinin yaklaşık dört beş asır boyunca hükümranlığını üstlenerek tartışmasız bir şekilde hem Batı, hem de Doğu’ya derinden tesir etmiş bir felsefe geleneğini, insanlığa sunmuştur. Felsefe ve aklî düşünce alanında ulaşılan birikim ve ortaya konan külliyât, İslâm dünyasına “altın çağı”nı yaşatmıştır. Bunun neticesi, –Gazâli’ye kadarki dönem için – Bağdat merkezli Abbasî Medeniyetinin uygarlık sahasına çıkması ve gelişimi olmuştur.

Fikir tarihinin en önemli kesitlerinden birini temsil eden İslâm Felsefesi, özgün bir düşünce sistemi/sistematiğidir. Onun özgünlüğü, vahiy ve aşkın alandan beslenmesinin yanında, kendi içerisinde tenkit ve tadile kayda değer bir fırsat ve imkân açmasında aranmalıdır. Bunun bilimsel ve nitelikli ilk örneğini, Gazâli’nin,
Aristo tarzında felsefe yapan (Meşşâî) filozoflarının bir kısım metafizik düşüncelerine yönelik eleştirilerinde görmek mümkündür.

İslâm dünyasında aklî düşüncenin gerilemesi ve zayıflamasından mesul tutulan Gazâli’ye karşı “içten” ve “dıştan” yöneltilen haksız suçlama ve ithamların mevcudiyeti de bir gerçektir. Elinizdeki bu eser, Gazâli’den sonra da İslâm Felsefesinin ne kadar canlı ve dinamik olduğunu farklı açılardan ortaya koymaktadır.

Yolculuk! İnsanoğlunun en eğlenceli, en güzel, en anlamlı, kim bilir belki de en masum tutkularından biri gezme eylemi.. Gezmekten murad nedir? İnsan niçin gezme ihtiyacı duyar? Meselâ sıradan bir yaşantıya başkaldırı mıdır seyahat? Eğlence mi? Yoksa insanoğlunun bitmek bilmeyen macera tutkusu mu? Keşfetme duygusu mu? Yoksa özgürlük aşkının bilinçaltı patlaması mı? Sıradan bir alışkanlık mı? Benliğimizin derinliklerinde yatan “öğrenme” arzusu mu? Uzaklara duyulan özlem mi?

Hayatımızın ayrılmaz bir parçası mı? Yoksa hepsi mi, ne dersiniz? Bu soruların cevabı kişiden kişiye değişebilir kuşkusuz.

Şimdi sizin yaptığınız gibi, oturduğunuz yerden elinize aldığınız bir kitaptan dünyayı okumanız da mümkün elbette. Belki böylesi de bir “ruhsal yolculuk”tur. Ama siz buna râzı mısınız, daha doğrusu bu sizin için yeterli midir?

İçinde yaşadığınız dünyanın farklı kültürlerini, tarihini, coğrafyasını, meşhur dağlarını, uçsuz bucaksız ovalarını, büyük büyük nehirlerini, sonsuz denizlerini, varlığını kitaplardan öğrendiğiniz insanların yaşayış tarzlarını dünya gözüyle görmek, bizzat onların içinde bulunmak, ancak kitaplarda hayatlarını okuduğunuz, dünya tarihinde bir şekilde iz bırakmış büyük şahsiyetlerin mezar taşlarına ellerinizle dokunabilmek ve o anı bir fotoğraf karesiyle ebedîleştirmek. Evet işte bütün bunlar bizi yola çıkarmak için yeterli birer sebep olamaz mı?