Grafiker Yayınları

…Ve Ejderha uyanana kadar çok sessiz olma kararı almışlar. Artık parmak ucunda yürüyerek okula gidiyor, parmak ucunda yürüyerek eve dönüyorlarmış. Kulaktan kulağa konuşuyor ya da işaret ve resimlerle anlaşıyorlarmış…

Tefsirlerin telif sürecinde birçok bağlam olup bu gerçeği bir müfessirin hayatı, eserleri ve tefsiri üzerine yapılan derinlikli çalışmalarda tespit etmek mümkündür. Günümüzde İslâmi ilimler çerçevesinde yapılan tefsir çalışmalarının gerek telif gerekse tercüme olsun güçlü bir kitabiyat/literatür oluşturduğu söylenebilir. Ancak İslam kültür tarihinin içerisinde Tefsir Tarihi’nin geniş, yaygın bir araştırma alanına sahip olduğundan hareketle, yeni bir perspektiften Tefsir Tarihi’ni incelemek bir gereklilik olarak düşünülmelidir. Sathi ve kısa soluklu açıklamalara alanı bırakmamak için bu muhteşem bilimsel birikimi yeterince tahlil ve terkip eden çalışmalara ihtiyaç vardır. Bilindiği üzere Tefsir Tarihi’nde bugüne kadar haritaların sağladığı kolaylıklar ve bağlamlar dikkate alınmamıştır. Tefsir Tarihi Atlası ve Uygulama Haritaları, söz konusu yaklaşımı benimseyerek, Müslüman kültür mirasının tefsir alanındaki bilimsel ürünlerinden haritalar aracılığıyla yararlanabilmek ve anılan bağlamları bir arada görmeye yardımcı olmak amacıyla tasarlanmış bir çalışmadır.

Kays’tan Mecnun’a, maddeden manaya, Leyla’dan Mevla’ya…

Leyla ve Mecnun mesnevisi bir aşk yolculuğunu anlatmaktadır. Bu aşk beşeri aşktan ilahi aşka doğru gerçekleşir. Leyla ve Mecnun aşkı bilinen beşeri aşkların ötesinde tasavvufi bir yolculuktur. Hikayede bu yolculuk vasıtasıyla kahramanlar birbirlerinin aşkında adım adım kendi tekamüllerini gerçekleştirir. Seyr ü süluk eden Mecnun ve Leyla’nın macerası anlatılırken aynı zamanda bu kahramanların iç alemlerine yolculuk da gerçekleşir. Yani kahramanların zahiri alemde ilerledikleri yol gibi batında da katettikleri ve etmeleri gereken bir mesafe söz konusudur. Kahramanların iç alemlerine yapılan yolculukta gazeller görülmesi, hissedilmesi gereken birer menzil ve kilometre taşlarıdır. Bu menzillerin her biri aşkla alınan yolda Leyla ve Mecnun’u kemale doğru ulaştıran mesafelerdir. Mesnevideki gazeller yolculuğun en fırtınalı ve etkileyici parçaları olup kahramanların ruh hallerine ışık tuttuğu gibi hikayenin bütününe de bir projeksiyon tutmaktadır. Gazeller bir sinema filmindeki aksiyon sahnelerini ve kırılma noktalarını akıllara getirir. Hasılı gazeller mesnevide bir cazibe merkezi olup sadece hikaye kahramanlarını değil, hikayenin okuyucusunu da kendine çeker.

Değerler, bireysel ve toplumsal yaşamlarımıza yön veren temel ölçütlerdir. Madde kadar mana ya da beden kadar ruh, nefis, akıl, zihin, kalp, gönül, ahlak ve değer zenginliğine sahip çok-boyutlu bir varlık olarak birey, sahip olduğu değerler yoluyla yaşantılarını anlamlandırmaya çalışır. Bununla birlikte, günümüzde bireyin, tekno-tüketim toplumunun ürettiği yeni yaşam biçimleri ve standartları karşısında sadece bedensel boyuta sıkıştırılmış tek-boyutlu bir canlıya indirgenmeye çalışıldığı görülmektedir. Bu yeni toplum tipinin aktörleri tarafından tasarlanan albenisi yüksek ürün ya da metalar öncelikle onun beğenisine sunulmakta ve böylece o, tüketim kültürünün araçsallaştırdığı metaları bilinçsizce tüketen, iradesi ipotekli basit bir alıcıya dönüştürülmek istenmektedir. Bu durumda, kendisine sunulanlar karşısında seçme özgürlüğü gittikçe kısıtlanan, iradesi zayıflayan, yalnızlaşan ve yabancılaşan bireyin yeniden güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu doğrultuda atılacak adımlar, her geçen gün anlamlı bir yaşamın değerlerinden uzaklaşan bireyi, tekno-tüketim kültürünün sarmalından kurtarmayı amaçlamalıdır. Çünkü günümüzde bireyler ve toplumlar açısından sadece birer araç olması gereken teknoloji, servet ve çıkar elde etme gibi teknik değerler; adalet, mutluluk, sadakat, güven ve vefa gibi yüksek insani, kültürel değerlerin yerini almaya başlamış görünmektedir. Bu amaçla bireyin, hayatına yön veren temel değerlerin hiyerarşik yapısı üzerinde yeniden düşünmeye çağrılması gerekir. Elinizdeki eser, günümüz toplumları açısından etkisini gittikçe daha derinden hissettiren böylesine temel bir ihtiyaca mütevazi bir katkıda bulunma girişiminin ürünüdür.

Yöntem, bilimsel bilgi elde etme sürecinde, araştırmacılara araştırmanın “nasıl” yapılması gerektiğini sistematik olarak sunan bir yol haritasıdır. Yöntem, ”nasıl” sorusuna yanıt verirken, araştırma teknikleri ise bu amaca ulaşmak için kullanılan araçların tümüdür. Yıllar önce Atatürk Üniversitesi için yazdığım yöntemle ilgili bir bölüm, bu çalışmanın ilham kaynağı olmuştur. O zaman fark ettim ki; İlahiyat alanında çalışan akademisyen ve akademisyen adaylarının oldukça fazla bilgi birikimleri ve ulaşabilecekleri pek çok kaynak vardı. Ancak yaptığım pek çok makale ve tez değerlendirmelerinde, ayrıca sosyal bilimlerde bizzat girdiğim yöntem, teknik ve etik derslerindeki gözlemlerimde dâhil, akademisyenlerin ve akademisyen adaylarının sosyal bilim mantığını, yöntemini ve tekniklerini ya taklit yoluyla kullandıklarını, ya da neredeyse hiç bilmeden yol almaya çalıştıklarını gördüm. Bunun yanında, sadece bir kısmının farkında olarak çalışmalarını yürüttüğünü tespit ettim. Oysa yapılan her bir çalışmanın mutlaka bir yöntemi olmalı, bir bilimsel geleneğe yaslanmalı veya onu eleştirmeyi amaçlaması gerekir. İşte bilimsel araştırma süreçleri kitabının en temel amacı; araştırmaya giden bu yolda tıkalı olan dehlizleri bir bir açarak tünelin sonuna varmaktır diyebiliriz. Aslında yolun tıkalı olması, baştan bilimsel tutum, yöntem ve nasıl araştırma yürütüleceği bilgisinin olmamasından ya da bilgiyi araştırma sürecine uyarlayamamaktan kaynaklanmaktadır. Sonuç olarak yürünecek bu yol, kısa ve bir anda bitecek bir süreç değildir; aksine“ bilimde varılan her aşama, uzun bir yolculuktaki konaklama yeri” gibidir.

Mekan, geniş boyutuyla tüm yaşamı içine alan derinlikli ve çok boyutlu bir hacim olarak ele alınırken; yaşamın geçtiği insanla mekânlaşan her coğrafyadaki kültürel taleplere göre biçimlenmektedir. Dünyanın doğu ve batısındaki toplumlarının mekan üretim süreçleri incelendiğinde, her toplumun kendi tarihsel süreçlerine koşut olarak kültürel, sosyal, ekonomik ve demografik yapılarına bağlı mekanları üretmeye devam ettiği gözlenmektedir. Bu farklı mekan üretme süreçleri Lefebvre’nin tanımıyla, 'mekanın temsilleri - temsilin mekanları' diyalektiğinin bir sonucu olarak 'mekansal pratikler' üzerinden gerçekleşmektedir. Kavram diyalektiğin temelinde yatan, hareket ve değişim olgusu üzerinden ele alınarak; bizi çevreleyen toplumun alışılagelmiş mekan alışkanlıklarıyla sürekli etkileştiği ve bu etkileşimin birbirlerini dönüştürdüğü ifade edilebilmektedir.

Hangi toplumda yaşanırsa yaşansın, gündelik yaşam düzeylerine maksimum katılabilmenin en önemli koşulu; her kullanıcıyı kuşatan tasarımların dizayn edilmiş olmasıdır. Bu tasarım prensibi, doğu ve batı toplumlarının kültürel, sosyal, ekonomik koşulları ve beklentileri değişse de, modernite döneminin yarattığı değişimlerle birlikte temel olarak benzer talepler doğrultusunda mekan üretimine referans olmuştur.

Son yüzyılla birlikte kabul edilen ve uygulanan en ideal mekan üretme biçimi olan evrensel tasarım ilkeleri; kentlerde yaşayan yaş almakta olan tüm bireyleri kuşatan ve aktif yaşlanmayı destekleyen, herkes için eşit kullanım olanağının sağlanabildiği tasarım kararlarıdır. Bu tasarım ilkeleriyle birlikte tasarlanan mekan; kullanıcı refahı, konforu ve aktif yaş almayı sağlamanın yanında şu fırsatları da sunmaktadır; eşitlikçi kullanım, kullanım esnekliği, basit ve sezgisel kullanım, algısal bilgi, hata toleransı, düşük fiziksel çaba, yaklaşım ve kullanım için alan ve büyüklük / ölçüleri gibi ana başlıklar altında toplanabilir. Kentteki tüm tasarım seviyelerinin evrensel kriterler doğrultusunda ele alınması; eğitim, sağlık, rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanma, istihdam fırsatları, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmayı da beraberinde getirecektir. Bu katılım düzeylerinin artması; hem temel insan hakları olması, hem de toplumsal yaşama dahil olmanın en temel gerekliliklerinden olduğundan, üzerinde ciddiyetle durulması gereken konudur.

Özel eğitimde din eğitimi hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim haklarının ve ihtiyaçlarının bir kısmını teşkil etmektedir. Bu eğitime gereksinim duyanların tamamı aynı özellikte ve aynı ihtiyaç ve beklentide olan bireyler değildirler. Her biri farklı özelliklere sahiptirler. Üstün zekâlılar, otistikler, görme, işitme ve ortopedik engelliler, BEP’e dâhil olanlar, kaynaştırma eğitimi alanlar gibi pek çok grup özel eğitim kapsamı içerisinde değerlendirilir. Öğretim yöntemleri, beklentileri, ihtiyaçları ve bireysel öğrenme özellikleri birbirinden farklı olan bu insanların din eğitimiyle ilgili ihtiyaç ve beklentileri de çeşitlidir. İşte bu çalışmamız ülkemizde özel eğitimde din eğitimi alanında her birisi alanının uzmanı olan bilim insanlarının özverili çabalarının bir ürünüdür. Din hizmetleri öğretim alanı birçok soyut kavramın öğretilmesi gibi güçlükleri olan ve donanım gerektiren bir alandır. Bu sebeple din eğitimi hizmetlerinin genelinde olduğu gibi özel eğitimde din eğitimi hizmetleri alanında da beklenti ve ihtiyaçların karşılanması ancak “profesyonel bilgi ve amatör ruhla verilecek bir din eğitimi hizmetiyle” gerçekleşecektir.

Kur’an’ın emir ve yasaklarının doğru bir şekilde hayata tatbik edilebilmesi hiç şüphesiz onun doğru anlaşılmasıyla mümkündür. Zira yanlış anlaşılmış bir metnin doğru uygulanabileceğini iddia etmek ispatı mümkün olmayan bir durumdur. Aslında yanlış anlamak, haddi zatında anlamamaktır.

Anlayamadığımız ilahi mesajın beklenildiği ve istenildiği şekilde bize hitap etmesi ve bizi dönüştürmesi imkânsızdır. Çünkü daha başta murad-ı ilahinin ne olduğu tarafımızca idrak edilmiş ve zihnimizde doğru bir şekilde karşılık bulmuş değildir. Bununla beraber, nüzul amanından uzaklaştıkça zamanın, şartların, zihinlerin ve dilin değişmesine karşı koyması mümkün olamayan insanlığın, Kur’an’ın doğru anlamına ulaşmada ilk muhataplarından daha fazla gayret göstermesi gerektiği hususu, görmezden gelinemeyecek bir gerçek olarak karşımızda durmaktadır.

Kızılırmak can verdiği Avanos’un tam ortasından nazlı nazlı ama olanca haşmetiyle akar gider. Avanos’ta hayat Kızılırmak demektir. O aileden birisidir. Samimidir. Bu sebeple Avanoslu ona ismiyle hitap etmez. Kısaca “Irmak” der. Kızılırmak, Avanos’un can damarı, yaşam kaynağıdır. Yüzlerce yıl bahar aylarında taşan azgın sularıyla zarar verse de Avanos’u bir ana şefkatiyle sevmiş, bereket dağıtmıştır. Onlar birbirini tamamlayan iki sevgili gibidir. Ne olursa olsun birbirlerinden vazgeçemezler.

Kızılırmak geçtiği yerlerin hiç birinde Avanos’ta aktığı kadar tutkuyla akmamıştır. Gece demez, gündüz demez, akar, akar. Sevdiğine biran önce kavuşmak için gecesini, gündüzüne katar. Kızıldağ’dan çıkan Kızılırmak sevgilisine, Avanos’una kavuşmak için kabına sığamaz. Önüne çıkanı sürükler, engel tanımaz. O zaman kimse önünde duramaz, söz dinlemez toy bir delikanlı gibi öfkeyle rengi bulanıklaşır, kızıla çalar. Adına da zaten bu sebeple Kızılırmak denmiştir.

Dil, sonsuz ihtimalleri bünyesinde barındıran bir anlam uzayıdır. Bu uzayı oluşturan sözcüklerin mucizevi birtakım etkileşimler içine girmesiyle edebî metin vücuda gelir. Edebî metin ortaya çıkarken bu sözcüklerden bazıları birbirini itip çekecek, bazıları anlam uzayının boşluğunda yerçekiminden -kısmen de olsa- bağımsız şekilde dolaşacak, bazıları da diğer sözcüklere eklemlenerek sıra dışı bağdaştırmalar meydana getirecektir. Edebî metin, anlam uzayının en mucizevi manzarasıdır.

Dile Gelen Metin, dilbilim için malzeme oluşturan alan ile dili malzeme olarak kullanan alanı, aynı düzlemde, edebî metin düzleminde bir araya getiren dört eser üzerinde dilbilimsel çözümlemeler gerçekleştiriyor. Yazar, holistik bir bakışla, Tutunamayanlar’da “ilk bakışta dağınık görünen” notların izini sürerken Sisler Bulvarı, Müthiş Bir Tren ve Keşanlı Ali Destanı gibi temel metinler üzerinden metin dilbilim metodolojisinin Türkçe edebî metinlere uygulanabilirliği konusuna açıklık getiriyor.

Günümüzde sosyal bilimler alanında belli bir konu veya kavramın disiplinler arası yaklaşımla ele alınması önem atfedilen bir konudur.

Bu kitap dokur farklı disiplin perspektifinden bütün insanlığı ilgilendirecek helal ürün ve hizmetlere yönelik yapılan çalışmalar yer almaktadır. Özellikle helal sertifikasyonun sadece fıkhi yönü değil eğitim, finans, gıda hijyeni ve teknolojisi, hayvan sağlığı ve ekonomisi gibi boyutları ele alınmaktadır.

Elinizdeki kitap, önemi her geçen gün artan helal ürün ve hizmet sektörünü global boyutta ortaya koyarken, konuyu disiplinler arası bir yaklaşımla irdeleyerek okuyucuya yeni ufuklar açmayı hedeflemektedir.

İslam düşüncesi gelecek nesillerin teminatı olan aile birliğine önem vermekle birlikte, gerekli olduğunda boşanmaya da imkan veren bir hukuk sistemi getirmiştir. Özgün bir yapıya sahip olan bu hukuk sisteminde, tek taraflı irade beyanı ile boşama (talak) yetkisi prensip olarak kocaya verilmekle birlikte, belli şartlar çerçevesinde kadına da bu kapsamda bir kısım hak ve yetkiler tanınmaktadır.

İslam hukukunda boşama yetkisinin sadece erkeğe tanındığı, dolayısıyla kadının çaresiz ve mağdur edildiği şeklinde yanlış bir algı bulunmaktadır. Kadınlar aleyhine oluşan bu yanlış algı ve anlayışın, İslam hukukunu sadece bir mezhebin görüşleri ile değerlendirmekten kaynaklandığı bir gerçektir. Kuşkusuz bu anlayışın oluşmasında, Osmanlı Devleti’nin kadın açısından yargı yoluyla boşanmayı son derece sınırlı tutan Hanefîliği resmi mezhep olarak benimsemesinin etkisi büyüktür. Konuya diğer hukuk ekollerinin görüşlerini de hesaba katarak daha geniş bir pencereden bakıldığında, İslam hukukunun kadına boşanma konusunda geniş haklar tanıdığı görülecektir.

Çalışmanın giriş bölümünde melankoli kavramı hakkında genel bir değerlendirme yapılmıştır. Bu bölümde çalışmanın konusu, amacı, yöntemi ve konu kapsamı hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde melankolinin tanımı, melankolik kuram ve melankolik durum, bellek ve imgelem kavramları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde melankoli kavramının İlk Çağ’dan günümüze kadar dünya bilim ve sanat tarihindeki seyri ele alınmıştır. Çalışmamızın asıl kısmını teşkil eden ve “Yeni Türk Şiirinde Melankoli” başlığını taşıyan üçüncü bölüm, “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” ve “Melankolik Duygu Durumları” şeklinde iki ana tasnifle verilmiştir. “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” kısmında evlat, anne, eş, gençlik, arkadaş, öz saygı ve vatan toprağı gibi kayıplar konusunda melankoli literatürü doğrultusunda yorumlar yapılmış ve konuya örnek teşkil eden şiirlerden alıntılar verilmiştir. “Kayıp Obje Eksenli Melankoli” kısmında ise hiçlik duygusu, kriz, acı veren keyifsizlik, suçluluk duygusu ve cezalandırılma kaygısı, derunî sitem, söylenme ve sövgü, geçmeyen bir geçmiş ve nûr-i siyeh, melâl-kelâl, intihar ve kendini yok etme eğilimi, anlamlı bağlarda değişme ve aşk melankolisi konuları değerlendirilmiştir.

Bu kitap, Türkçede ettirgenlik olgusunu, nedensellik kavramının temellerinin dayandığı felsefe tartışmalarından başlayarak edimbilim, anlambilim, biçimbilim, sözdizimi, sesbilim gibi alanları ve bu alanların birbiriyle etkileşimlerini de kapsayan çok yönlü, işlevsel ve eşzamanlı bakış açısıyla inceleyen bir çalışma olma niteliğini taşımaktadır.

Bu kitapta ettirgenlik, çatıyı da kapsayan ancak çatıyla sınırlı olmayan anlambilimsel bir kategori olarak ele alınırken; çatı kavramına, konuşucunun bakış açısını yansıtan bir ifade biçimi olarak yaklaşılmakta ve çatı değiştirimi süreçlerinden biri olan ettirgenleşme süreci de buna göre değerlendirilmektedir.

Ettirgenliği işlevsel bir yaklaşımla ele alan bu kitapta yalnızca biçime odaklanan yaklaşımlardan farklı olarak, işlevden biçime, biçimden işleve uzanan bir inceleme yöntemi uygulanmaktadır. Bu yöntemle ettirgen biçimlerin her zaman aynı işlev için kullanılmadığı, ettirgenlik işlevinin de her zaman aynı biçimlerle ifade edilmediği ve ettirgenliğin, yalnızca bir eklenme ya da geçişlilik arttırma süreci olmadığı gerçeğine ulaşılmaktadır. Kitapta, ettirgen biçimbirimleri de anlambilimsel özelliklerine göre ve üretkenliklerine göre değerlendirilerek, ilk kez sesbilimsel ölçütlerle sınırlı kalmayan bir sınıflandırma yapılmaktadır. Bu sınıflandırma sayesinde, ettirgen eylemlerin sözlükte hangi ölçütlere göre yer alması gerektiğine dair öneriler de sunulmaktadır.

İki ciltten oluşan bu çalışma, Eğitim Fakültelerinin Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Bölümü’de okutulan Yeni Türk Edebiyatı I-II ve Çağdaş Türk Edebiyatı ile Sınıf Öğretmenliği Ana Bilim Dalında okutulan Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı dersleri için hazırlandı. Üniversitelerde tek bir ders kitabına bağlı kalmanın ve komprime bilgi vermenin, öğrencileri tembelliğe sevk ettiğine ve onları kaynak araştırması için kütüphane çalışmalarından mahrum bıraktığına inanmamıza rağmen, zaman zaman müfredatı bütünüyle ihtiva eden bir temel kitabın eksikliğini duyduğumuzu da söylemek zorundayız.

Bu kitabın kapsam alanına giren pek çok çalışmanın olduğu bilinmektedir. Söz konusu çalışmalardan bir kısmı, işledikleri konuları ansiklopedi yahut antoloji mantığıyla ele almış, bir kısmı ise, belli bir dönem yahut kişiler çevresinde yoğunlaşmıştır. Eldeki bu çalışma, söz konusu eksiklikleri dikkate alarak, Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatını dersin müfredatına ve ders kitabı formatına uygun bir bütünlük içinde ve türlere göre incelemektedir.

Topluluk halinde yaşayan tüm canlıların hemcinsleriyle anlaşmak için kendilerine özgü bir anlaşma aracı kullandıkları bilinen bir durumdur. Hiç kuşku yok ki bu canlılar arasında en gelişmiş olanı insandır ve insanın en önemli iletişim aracı ise dildir. İnsanoğlunun tarih sahnesine çıkmasından başlayarak tarihsel serüveni içinde farklı coğrafyalarda ilkel ya da gelişmiş, sayıları binleri bulan dillerin oluştuğunu ve her dilin yine kendine özgü kuralları olduğunu biliyoruz.

Bu kuralların tamamı dillerin işlevselliğini göstermesi bakımından büyük bir önem arz etmektedir. Söz gelişi dillerin zenginliği coğrafi koşullardan ve yaşam tarzından kaynaklanan niceliksel durumları ile değil, her kavramı, her durumu ve yüzyıllar içinde oluşmuş kültürel birikimi karşılayabilecek bir zenginliğe sahip olmasıyla ölçülmektedir.