İsam Yayınları

İslam düşüncesinin önemli ekollerinden biri olan Mu´tezile, kelam ilmini tesis etmek gibi önemli bir payeye sahiptir. İlk dönemlerinden itibaren Ebü´l-Hüseyl el-Allaf, Nazzam, Muammer b. Abdab gibi önemli kelamcılar yetiştiren Mu´tezile, Ehl-i Sünnet´in olgunlaştığı IV.(X.) yüzyıla kadar kelami düşüncenin hakim ekolü olarak kalmıştır.

Bu ekolün yetiştirdiği önemli şahsiyetlerden ikisi Ebu Ali Cubbai ve oğlu Ebu Haşim eş-Cübbai´dir. Eserlerinden hiçbiri günümüze ulaşmamış olan bu iki şahsiyet, Mu´tezili düşüncenin sistemleştirilmesinde dönümnoktası oluştururlar. Onlar kendilerinden önceki Mu´tezililer´in ortaya koyduğu birbirinden kopuk, hatta zaman zaman birbiriyle çelişen görüşleri bütüncül bir yapı içerisinde sistemleştirerek, adeta Mu´tezile´nin "resmi" söylemini belirlemişlerdir. Elinizdeki eser, onların fikirlerini, aralarındaki görüş ayrılıklarına da değinerek kapsayıcı bir tarzda ele almaktadır.

Bir buçuk asır süren kuruluş döneminin ardından bir buçuk asır kadar da cihanşümul bir sayeset izleyerek genişleme ve yükseliş devri yaşayan Osmanlı Devleti , 16. yüzyıl sonlarından itibaren iç ve dış etkenlerle güç kaybetmeye başlamıştır. 17. yüzyıl ortalarında baba oğul Köprülüler'in idaresinde tamamen toparlanan Devleti-i Aliyye , Merzifonlu Kara Mustafa Paşa'nın Viyana'ya yönelik askeri hareketı ile başlayan ve Kurtal İttifak devletleriyle pek çok cephede yıllarca süren savaşlarda büyük topralkar kaybetmiştir.

Karlofça Antlaşması'ndan sonra geleneksel kanun-ı kadim anlayışının dışında arayışlara başlanmıştır. 18. yüzyılın ilk çeyreğinde kaybedilen toprakların geri alınması için önce Rusya'ya , sonra da Venedik ve Avusturya'ya yönelik hamlelerden kalıcı sonuçlar alınamamıştır. Son başarılı Belgrad Antlaşmları ile başlayan uzun barış döneminde mevcudu muhafaza siyaseti ve askeri ıslahat girişimlerilye devlet eski gücüne kavuşturulmak istenmiş, fakat kalıcı başarılar bu sefer de elde edilememiştir.

Bu kitap 1648 - 1757 yılları arasının askeri ve siyasi olayları 4.Mehmed , 2. Süleyman , 2. Ahmed , 2. Mustafa , 3.Ahmed , 1.Mahmut ve 3. Osman gibi yedi padişahın biyografileri çerçevesinde ele alınmaya çalışılmıştır.

Bu çalışmada İslâm medeniyetinin ikinci klasik döneminde fıkıh usulünün gelişimine büyük etkide bulunan Fahreddin er-Râzî mektebi ve usul görüşleri ele alınmaktadır. Dönemin usul yazımı, Râzî, çağdaşları ve takipçileri eliyle ilim zihniyetini bir bütün olarak dönüştüren gelişmelerin bir parçası olarak ortaya çıkmıştır. Bu mektep mensupları, düşünce tarzı olarak kelâm ve mantık ilmi başta olmak üzere bütün aklî ilimlere hususi bir değer vermişler, fıkıh usulüne aklî ve naklî ilimleri birleştiren yüksek bir ilim olarak bakmışlar ve onu metafizik-mantık dilini ve tahkik metodunu kullanarak yeniden inşa etmişlerdir. Mektebin fıkıh usulü yazımında ortaya koyduğu yenilik, mezhep sınırlarını aşan bir etkiye sahip olmuştur. Râzî'nin fıkıh usulü yazımını derinden etkileyen el-Mahsûl adlı eserinde fıkıh usulünü yeniden inşa ederken izlediği temel yaklaşım, usul meselelerini mümkün olan bütün kısımları ve ihtimalleriyle birlikte işlemek ve tahkike dayalı olarak delillendirmek şeklindedir. Bu çalışmada Râzî’nin usul görüşleri, el-Mahsûl etrafında oluşan literatür ve Râzî mektebine mensup olan yedi usulcü tanıtılmakta, mektebin usul görüşleri ve yazım üslûbuyla ilgili özellikleri tespit edilmektedir.

İçindekiler / Contents

An Ottoman Imperial Campaign: Suppressing the Marsh Arabs, Central power and peripheral rebellion in the 1560s - 1

- İ. Metin Kunt

Fethedilen Arap Ülkelerindeki Vakıf Kütüphaneleri Osmanlılar Tarafından Yağmalandı mı? - 19

- İsmail E. Ürünsal

İhtirasın Gölgesinde Bir Sultan: Yıldırım Bayezid - 67

- Feridun M. Emecen

Anadolu'da İslamiyet: Gaziler Çağında (XII. XIV. Asırlar) Türkmen İslam Yorumunun Sünni-Alevi Niteliği Üzerine Bazı Değerlendirmeler - 93

- Rıza Yıldırım

XVI. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Çok Yönlü Bir Alim: Beşiktaşlı Yahya Efendi - 125

- Haşim Şahin

Tarih-i Sefer-i Zafer - Rehber-i Alaman Adlı Eserinin Tanıtımı Dolayısıyla Celalzade Salih'in Süleymanname'si Hakkında Bazı Yeni Çıkarımlar - 145

- Fatma Kaytaz

"... Cümle Palankaları Küffar Aldı..." 1663-64 Osmanlı-Habsburg Savaşında Dezenformasyon, Propaganda ve Siyasi İktidar - 165

- Özgür Kolçak

Nasihatnameler, İcmal Defterleri, and the Timar-Holding Ottoman Elite in the Late Sixteenth Century - 193

- Linda T. Darling

Selanik Ekomomisinde Unutulmuş Bir Alan: Tütün Üretimi, Ticaret ve Reji (1883-1912) - 227

- Filiz Dığıroğlu

50 Günde Devr-i Bahr-ı Sefid: Königsbergli Lubenau'nun Kadırgayla İmtihanı - 273

- Emrah Safa Gürkan

Haremeyn, Şam, Cidde, Habeş, Yemen, Hindistan ve Mısır ile İlgili Bir Takrir - 301

- Uğur Demir

Defter-i Köhne: Pirlepe - Kırçova Kesiminin En Eski Timar Defteri (1445-1455) - 341

- Feridun M. Emegen

Kelam tarihi ile ilgili eserlerde ilk dönem kelam ilmi ile sonraki dönem (müteahhirin) kelam ilmi arasında yöntemsel ayırımlar bulunduğu öne sürülür. Fakat gerçekten de ilk dönem kelam ilmi sonrakinden farklı mıydı? Eğer böyle bir fark varsa, onu farklı kılan unsurlar nelerdi? Batılı araştırmacıların felsefi bir söylem niteliğini taşıdığını söyledikleri ilk dönem kelam ilmini ayakta tutan hangi mantıksal yapıydı? İşte bu sorularla yola çıkan elinizdeki çalışma, kelam ilminin akli temellerini ve mantıki yapısını incelemeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle kelam ilmi kendi sistematiği içinde kavramsal ve kuramsal bir tahlile tabi tutularak onun epistemolojik yapısı ile kendine özgü terminolojisine açıklık getirilmiştir.

Hz. Peygamber dönemi, İslâm düşünce ve medeniyet tarihinde herhangi bir zaman dilimiyle kıyaslanmayacak ölçüde önemi haizdir. Bu özelliğinden dolayı Asr-ı saâdet olarak da adlandırılan mezkur dönem siyasi, askeri ve iktisadi tarih yönünden çok sayıda çalışmaya konu olmuştur. Dönemin sosyal tarihi ise özellikle son dönemlerde giderek artan bir ilgiyle akademik düzeyde araştırılmaktadır. Elinizdeki eser, Hz. Peygamber döneminin sosyal hayattaki önemine kıyasla daha az araştırılmış bir yönünü, toplum düzeninin vazgeçilmezi olan çalışma hayatı ve meslekler konusunu ele almakta, ilgili dönemin meslek ve bu mesleklerin mümessilleri, onların Câhiliye ve ilk İslâm toplumundaki sosyal statüleri, ürettikleri metâ/hizmet, kullandıkları alet edevat ve teknikler, aldıkları ücret gibi konuları tarih metodolojisi sınırları içinde incelemektedir.