İstanbul Yayınevi

Elşad Miri’nin Azerbaycan’da yasaklanan kitabı Türkçeye çevrildi.

Arka Teknolojinin hızla geliştiği günümüzde insanlar tarihin hiçbir döneminde karşılaşmadıkları kadar bilgi kirliliği ile yüzleşiyorlar. Bu tür bilgi karışıklığında boğulmamak ve bu tür girdaptan kurtulmak için yollar arıyor ve cevaplar bulmaya çalışıyorlar.

Dinle ilgili konularda kendilerini değişik yollarla rahatsız eden sorulara ve sorunlara cevaplar bulamamaları Müslümanların dinlerinden şüphe duymalarına sebep oluyor.

Müslüman bir ülkede doğmakla Müslüman olunduğunu zannedenler tereddüde kapılıyor, yine araştırmadan ve mahiyetini bilmeden kendilerini ateizm, agnostisizm, deizm gibi cereyanların kucağında buluyorlar. Elinizde tutuğunuz “İslam’da Yok” adlı kitabın yazılmasının amacı, tartışmalı bazı konuları vahiy referans alınarak açıklığa kavuşturmaktır.

Bugün Müslümanların çoğunluğuna bakarak İslam’ı doğru anlamak ve değerlendirmek mümkün değildir. Zaten İslam’ın ölçüsü Kuran’dır; Müslümanlar değildir. Kuran ayetleri sadece iman etmeyenlere değil iman edenlere de uyarı niteliğindedir: Ey iman edenler! Hep birlikte İslam’a (teslimiyet yoluna) girin ve şeytanın adımlarını izlemeyin! (Bakara 208) ve Ey iman edenler! İman edin Allah’a, O’nun elçisine, elçisine indirdiği kitaba! (Nisa 136) gibi ayetlerde, İslam’a ve iman etmeye davet edilenler zaten iman etmiş olanlardır.

Demek ki farkında olarak ya da olmayarak imanımızı teslimiyet yolu olan İslam’ın temel ilke ve değerlerinin dışına çıkarmakta, inanan bir insana yakışmayacak davranışlarda bulunmaktayız. Belki de bundan dolayı: Eğer inanan kimselerseniz, imanınız ne kötü şey emrediyor size! (Bakara 93) ve Şimdi siz vahyin bir kısmına inanıp bir kısmını inkar mı ediyorsunuz? (Bakara 85) gibi ayetler ile uyarılmaktayız.

Allah’ın vahyi olan Kuran’a uygun olmayan birçok inanç ve iddia, İslam adına ortaya atılmakta, Allah’ın insan aklı ve yaratılışına uygun kıldığı din, tanınmaz ve yaşanmaz hale getirilmektedir. İslam’ın gerçekte ne olduğunun görülebilmesi için, Kuran ayetlerinden hareketle öncelikle İslam’ın ne olmadığının ortaya konulması gerekir. İslam’ın ne olmadığı anlaşıldığında, gerçekte İslam’ın ne olduğu ve neden insan aklı ve yaratılışına en uygun inanç olduğu da anlaşılacaktır.

Bu kitapta, doğuştan sahip olduğumuz özellikler hareket noktası yapılarak Allah’ın varlığı ve dinler hakkında ulaşılan sonuçlar gösterilmektedir. Bunlar, Kuran’dan (30-Rum Suresi 30. ayetten) ilham alınarak “fıtrat delilleri” olarak isimlendirildi. “Fıtrat delilleri” bu çalışmada incelenecek beş tane delili ifade eden şemsiye terimdir. Bu beş delilin her biri birer bölümde ele alınacaktır. Bunların birincisi “doğal arzular delili”dir, ikincisi “doğuştan ahlak delili”dir, üçüncüsü “akıl delili”dir, dördüncüsü “irade delili”dir, beşincisi “bilinç ve kişilik delili”dir. Doğuştan sahip olduğumuz bu özelliklerimizin teizmle (Allah’ın varlığıyla) materyalist-ateizmden çok daha başarıyla açıklandığı kitabın en önemli tezidir. İlaveten, “Dinin neden olması gerektiği” ve “Allah’ın göndereceği dinin hangi özelliklere sahip olması gerektiği” soruları da fıtrat delilleriyle cevaplanmaktadır. Gerek Allah’ın varlığı gerek din meselesiyle ilgili bu soruların cevaplanması, insanların merak duygusunu tatmin etmekten çok daha önemli konularla ilişkilidir. “Nereden geldim”, “Bu hayatın anlamı ne”, “Hayatımı nasıl yaşamalıyım” ve “Öldükten sonra ne olacak” gibi varoluşsal çığlık şeklinde yükselen sorularımızın hepsinin cevabı, bu temel sorulara verilecek cevaplarla alakalıdır.

Benim “tarihselci” deyip de eleştirdiklerim, Kuran’ın tarihin belli bir döneminde indiğini ve kendi döneminin sorunlarına da çözümler sunduğunu ifade edenler değildir. Böylesi bir tanımlamayı hemen herkes kabul edecektir. Benim “tarihselci” deyip eleştirdiklerim, bugün bu etiketle anılırken; Kuran’daki kıssalara mitoloji diyen, Kuran’daki ahiret anlatımlarını Arapları uyutmak için anlatımlar olarak sunan ve Kuran’daki bize yönelik birçok “Yap” emrini, bunları yapmaya gücümüz de yetmesine rağmen, tarihi geçtiği için yapmayabileceğimizi ve hatta yapmamamız gerektiğini ifade edenlerdir. Yani eleştirdiklerim; ahiret anlatımları, kıssaları ve hükümleri ile Kuran’ın yarısından çok daha fazlasını boşaltan bir zihniyettir.

Toplumun şekillendirdiği akıl Kuran ile düzeltileceğine, Kuran’ı toplumun şekillendirdiği akla uydurmak, Kuran’ın Allah’tan olduğuna inanma iddiasıyla çelişkilidir. Kuran’a ilk karşı çıkan müşrikler, kendi toplumlarının geleneklerini, yani tarihin o döneminde şekillenmiş hayata bakışları temelinde Kuran’a karşı çıktılar, Peygamberimize “Kuran’ı değiştir” dediler. Kuran’ın bu iddiaya cevabı, onların kendilerini değiştirmesi gerektiği yönündeydi. Bugün tarihin her döneminde oluşan kültürel yapıların inşa ettiği zihinleriyle Kuran’ın hükümlerinin uygulanmayıp başka hükümler uygulanması gerektiğini söyleyenler, kendilerini düzeltmek yerine Kuran’daki ayetlerin uygulamasının değişmesini isteyenler, Kuran’a ilk karşı çıkanlara benzer bir yaklaşım sergilemiyorlar mı?

In the course of our journey through this book we shall study the revelations of the Quran, a journey that will take us from the bottom of the sea to the heights of space, from the creation of the universe to the latest discovery on the firmament, from the embryo to the life of bees and from the most probing questions of philosophy to the most complicated problems of physics. In this expedition we shall try to assess the unbelievers’ contention that “The Quran is the word of a human” as opposed to “The Quran is the word of God.” We shall witness that the Quran is exempt from all errors, despite the vast range of subjects it covers, and that it reveals information that was not - and could not possibly be - known at the time.

Dini konularda neredeyse her kafadan bir ses çıkıyor ve Allah'tan öğrenilmesi gereken din, Allah'a öğretilmeye kalkılıyor. Allah tarafından indirilen dini O'na öğretmeye kalkanlara şöyle söyleniyor Kur'an'da: "Siz Allah'a dininizi mi öğretiyorsunuz? Oysa Allah gökte ne var, yerde ne var hepsini bilir. Allah her şeyi çok iyi bilmektedir." (Hucurat Suresi 16) "…De ki: Allah'ın, göklerde ve yerde bilmediği bir şeyi mi Allah'a haber veriyorsunuz?" (Yunus Suresi 18).

Peygamberimiz Kur'an'da: "Ben sadece bana vahyolunana uyuyorum." (En'am Suresi 50), "Sizi sadece vahiy ile uyarıyorum." (Enbiya Suresi 45) diyor ve Kur'an bize peygamberimizin hesap günü: "Rabbim gerçekten benim toplumum, bu Kur'an'ı terkedilmiş (bir kitap) olarak bıraktılar." (Furkan Suresi 30) diyerek ümmetinden şikayet edeceğini bildiriyor. Buna rağmen Kur'an ile yetinmeyen ve ayetlerini içlerine sindiremeyenler, bu uyarılara ve "İste bunlar, Allah'ın ayetleridir ki, onları sana hak olarak okuyoruz. Hal böyle iken Allah'tan ve onun ayetlerinden sonra hangi hadise (söze) inanıyorlar" (Casiye Suresi 6) gibi ayetlere rağmen "hadis" başlığı altında dinimiz ve peygamberimiz hakkında Kur'an'a uygun olmayan birçok rivayette bulundular ve bu rivayetler ile Allah'ın indirmiş olduğundan uzak yeni bir din uydurdular.

Bu çalışmada geleneksel din algısı açısından Kur'an ile birlikte dinin kaynağı kabul edilen ve en güvenilir hadisleri ihtiva ettiği iddia edilen Kütüb-i Sitte'deki (altı meşhur hadis kitabındaki) hadis rivayetleri ele alınmıştır. Bu rivayetlerin en başta Kur'an ile sonra kendi aralarında sonra da akıl, mantık ve yaratılışımız ile çelişkileri gösterilmeye ve Kur'an'dan hareketle dinimiz ve peygamberimiz hakkında doğru bilinen yanlışlara dikkat çekilmeye çalışılmıştır.

“Kuran-bilim ilişkisi” pek çok kişi tarafından merak edilen ve ilgi duyulan bir konu olmuştur. Bu konudaki çalışmalarla genelde modern bilimin bulgularıyla Kuran’ın içeriğinin ne kadar uyumlu olduğu sorgulanmaktadır. Bu husustaki yaklaşımlar da önemli olmakla beraber bu kitabın konusu değildir. Burada, “Kuran-bilim ilişkisi” ile ilgili daha önce ele alınmamış bir konu ele alınıyor ve Kuran’ın inşa ettiği zihinsel yapının bilimsel faaliyette bulunmaya ne kadar elverişli olduğu masaya yatırılıyor.

Farkında olalım veya olmayalım bilimsel faaliyette bulunurken zihnimizde çeşitli ön kabuller vardır ve bunlar bilimi mümkün kılar. Bu kitapta Kuran’ın sunduğu varlık anlayışının ve içeriğinin bu ön kabulleri nasıl desteklediği gösteriliyor. Bu ön kabullerle bilimsel faaliyette bulunan birçok natüralist-ateist de elbette vardır, fakat Kuran’a inananlar için bilimsel faaliyet sürecinde bunları benimsemenin rasyonel bir temeli vardır.

Konu Başlıkları: Kuran ve Bilimsel Faaliyetlere Eşlik Eden Ön Kabuller, Evrenin Rasyonel ve Anlaşılır Yapısı Vardır, İnsan Zihni Evren Hakkında Doğru Bilgilere Ulaşabilir, Evrenin Özellikleri Keşfedilebilir, Doğa Yasaları Evrenseldir, Evreni İncelemek Değerlidir, Evren Hakkında Bilgi Elde Etmede Gözlem Önemlidir, Evreni Anlamada Matematik Önemlidir, Kuran ve Bilimsel Faaliyet İçin Motivasyon

“Tanrı parçacığı nedir? Cern’de yapılan milyarlarca dolara mal olan deneysel çalışmalarla hangi sonuca ulaşıldı? Bu parçacığın var olması Tanrı’nın var veya yok olması anlamını taşımakta mıdır?

“Boşlukların tanrısı” yaklaşımları neden kullanılmamalıdır? Stephen Hawking hangi hususta yanılmaktadır? Tanrı Parçacığı ve Tanrı’nın gizliliği arasında kurulacak analoji nasıl ufuklar açabilir? Evrenin akılla anlaşılabilecek bir yapıya sahip olmasından ve insan zihninin evreni anlayabilmesinden ne tür sonuçlar çıkarmalıyız? Bilimlerin temel sorunlarını anlamada felsefeye düşen rol nedir? Bilim hangi sorulara cevap veremez? Bu ve benzeri soruların cevaplarını merak ediyorsanız bu kitapçığı okuyunuz.“

Allah neden din göndermiştir? Din neden önemli ve gereklidir? Din olmadan Allah'ın varlığı, birliği, sıfatları, Allah-evren-insan ilişkisi, hayatın anlamı, ölüm ve sonrası gibi en temel konularda tatmin edici açıklamalar bulmak mümkün müdür? Dünyevileşmenin dinin göz ardı edilmesi üzerindeki etkisi nedir?

Din olmadan Allah'a ve yarattıklarına karşı sorumluluklar bilinebilir mi? Ahlâkın temeli insan ya da doğa olabilir mi? Ateist oranının yüksek olduğu ülkeler daha mı ahlâklılar? Savaş ve kargaşaların sebebinin din olduğu iddiası doğru mu? Allah neden kendisine dua ve ibadet edilmesini istemektedir?

Emre Dorman, Acıbadem Üniversitesi'nde Felsefeye Giriş, Felsefe Tarihi ve Bilim Felsefesi, Bahçeşehir Üniversitesi'nde ise Islam Felsefesi ve Din Felsefesi dersleri vermekte, ilahiyat, felsefe ve din-bilim ilişkisi alanlarında çalışmaktadır. 

"Allah var mıdır? Allah’ın varlığı rasyonel olarak temellendirilebilir mi? Allah’ın sıfatları hakkında ne söyleyebiliriz? Evrendeki muhteşem tasarımlar Allah’ın eserleri midir? Çok evrenler ile ilgili teoriler Allah’ın varlığına alternatif olabilir mi? Allah mı yoksa Evren mi ezelidir? Arzularımızdan Allah’a ulaşmak mümkün mü? Değerlerin Allah ile bir ilgisi var mı? Yaşadığımız evren hakkındaki fiziki bulgular, Allah’ın varlığına inananların mı ateistlerin mi beklentileriyle daha uyumludur? Neden Evrim Teorisi, zannedilenin aksine, ateizmle bir çatışma içindedir? Bu ve bunlar gibi yaşamsal önemde ve aynı zamanda ilginç birçok soruya bu kitapta cevap veriliyor. Felsefede hiçbir konu, Allah ile ilgili sorular kadar dikkat çekmemiş ve tartışılmamıştır. Bu sorular, sadece tartışmaların merkezinde oldukları için ilgi çekici değildir. Bu soruların cevabının ne olduğu yaşama, ölüme, hayatın anlamına, ahlaka ve daha birçok temel konuya bakışta köklü farklar oluşturacak kadar önemlidir. Felsefi açıdan çok temel, pratik hayat açısından müthiş önemli, hakkındaki kanaatin her şeyi kökünden değiştireceği "Allah’ın varlığı" konusu bu kitabın merkezindedir. Son derece önemli olan bu konuda, fikir beyan eden kişi sayısı çok olsa da, akademik açıdan nitelikli eser oldukça azdır. Elinizdeki çalışmanın yayımlanma amacı bu eksikliğin giderilmesine katkıda bulunmak içindir. Bu kitapta, bilim-felsefe-din arasında duvarlar örülemeyeceğini savunan, bilim-din çatışmasını reddeden, tezimin ateizmden daha rasyonel olduğunu felsefi ve bilimsel argümanlarla temellendiren altı akademisyenin çalışmalarını bulacaksınız."

Big Bang teorisi, felsefe ve dinler açısından hangi sonuçları doğruyor? Tanrı var mı? Tanrı’nın varlığı bilimsel verilerle ve akılcı delillerle ispatlanabilir mi? Evren, bilimsel kanunlar, evrensel tüm oluşumlar, bütün canlılar ve biz; tesadüfen mi oluştur, yoksa bilinçli bir yaratılışın ürünleri miyiz? Bütün bu soruların cevapları, bu kitabın ilgi odağını oluşturmaktadır. Evren hakkında ne düşündüğümüz gerçekten de önemlidir. Evren hakkındaki görüşümüz, evrenin bir parçası olan kendimiz hakkındaki görüşümüzü de belirlemektedir. Bu kitapta, hem fizik ve astronomi bilimleri, hem felsefe, hem de ilahiyat alanına girilmekte; bütün bu ayrı alanlardaki bilgi birleştirilmekte ve bu alanların arasına örülmüş duvarlara karşı çıkılmaktadır. Yazar bu kitapla, "insancı ilke" tartışmalarına kendi geliştirdiği "Dünya İlkesi" ile katılmaktadır. Yazarın materyalist felsefeye, Eski Yunan felsefesine, özellikle de Kant’a ve Hawking’e getirdiği orjinal eleştirileri mutlaka okumalısınız. Bu kitapla, hem varlığımızın anlamı ile ilgili sorulara cevaplar bulacak, hem de bilim, felsefe ve ilahiyat alanına giren konularda önemli bir bilgi birikimine sahip olacaksınız.

Kuantum teorisi evren anlayışımızda hangi köklü değişiklikleri yapmıştır? Kuantum teorisine dayanılarak 'doğanın teolojisi' nasıl yapılabilir? Bu teorinin ortaya konulmasının sonucunda Kanî'm, Spinoza'nın, Leibniz'in felsefelerinde hangi düzeltmelerin yapılması gerekmektedir? Jeolojik fikirler arasındaki tercihte bilimin rolü nedir? Metafizik tercihler, kuantum teorisi nin yorum lanışında ne tür farklar oluşturmaktadır? Tamamlayıcılık İlkesi ve Belirsizlik İlkesi hangi farklı şekillerde anlaşılabilir? Bu teoriyle ortaya çıkan indeterminizm ontolojik mi, epistemolojik midir? Evrende 'ontolojik şans' var mıdır? Bohr'la Einstein arasındaki tartışmanın galibi kimdir? Schrödinger'in kedisiyle ne anlatılmak istenmiştir? Doğa yasalarının ontolojik statüsüne ne gibi farklı yaklaşımlar vardır? Tanrısal etkinlik, kuantum belirsizliklerinin belirlenmesi olarak değerlendirilebilir mi? Kuantum teorisi mucizeler, özgür irade ve kötülük sorunu hakkında binlerce yıldır yapılan tartışmalara yeni açılımlar getirebilir mi? Bunlar ve benzeri daha pek çok soruya bu kitapta cevap veriliyor. Kuantum teorisinin felsefi ve teolojik açıdan ele alınmasını önemli bulanlara bu kitabı mutlaka tavsiye ediyoruz.