Karahan Kitabevi - Ders Kitapları

Ülkemizde Japon insanına ve kültürüne karşı güçlü bir sempati duyulmaktadır. Kyoto’da yaşadığım yıllarda aynı şekilde Japonlar tarafından Türk kültürüne karşı da sempati duyulduğunu gözlemledim. Bir kültürü anlayabilmek için öncelikle o kültürü oluşturan insanların konuştuğu dili anlamak gereklidir. Dünyamızın küreselleştiği ve bu yüzden her yerde her şeyi İngilizce konuşarak yapabileceğimizi sanmak büyük bir yanılgı olur.

Türkçeyi anadili olarak konuşan birisi için Japonca öğrenmek, aynı dil ailesine ait olduğundan dolayı tahmin edildiğinden daha kolay iştir. Batı dillerini öğrenirken dilbilgisi yapılarını mantığımız kabul etmekte zorlanıyor. Bir eşikten sonra artık bu insanlar da derdini bu şekilde anlatıyormuş deyip kanıksıyoruz. Japonca öğrenirken ise durum çok farklı. Hoca ismin -e halini ve -de halini anlatırken kendimi ilkokulda hissetmiştim. Bir noktadan sonra Japoncada bilmediğim cümle kalıplarını Türkçede olsa nasıl anlatırdım diye düşünüp konuştuğumda hemen her seferinde doğru çıktığını tecrübe ettim. Bu açıdan Japoncanın dil yapısı eminim sizlere de tanıdık ve kolay gelecektir. Dilbilgisinde biraz emek isteyen tek konu farklı yaş, yakınlık ve sosyal seviyedeki insanlara farklı hitap etme şekillerini öğrenmektir.

Japonca öğrenirken en göz korkutan konu kuşkusuz kanjilerdir. Çinceden Japoncaya geçen kanji karakterleri aslında birer piktogram yani resim yazısıdır. Bu kitaptaki amacım okuyucuya 101 temel kanjinin çıkış noktası olan resimleri anlatarak, ve yazma alıştırmaları ile pekiştirerek kolay ve hızlı bir öğrenme deneyimi sunmaktır. Ağaç kanjisinin aslında bir ağaç resmi olduğunu, güneş kanjisinin de güneş resmi olduğunu gördüğümüz anda, ezberleme gereği duymadan bütün temel karakterleri hızlı bir şekilde öğrenebiliriz. Oluşturacağımız temel üzerine de yeni kanjiler eklemek keyifli bir uğraş haline gelecektir.

Bu kitabın Japonca öğrenimini teşvik etmesini ve Japonya ile aramızda akademik, ticari, sanatsal ve kültürel köprüler kuracak insanların yetişmesine katkı sağlamasını temenni ederim.

Havacılık ve Uzay Mühendisliğinin kurucusu sayılan 20. Yüzyılın dahi mühendisi Theodore von Karman bilim insanı ile mühendisin arasındaki farkı şöyle açıklar: “ Bilim insanı var olan şeyleri araştırarak neden sorusunu sorar, mühendis ise var olmayan şeyleri hayal ederek neden olmasın sorusunu sorar.” Eğitim hayatım boyunca bir matematik kitabının hikâye kitabı gibi okunamayacağını, üzerinde çalışmak gerektiğini duydum. Mühendisliği ve mühendisler yetiştirmeyi meslek edinmiş birisi olarak konuyla ilgili neden olmasın sorusuna cevaben bu lineer cebir kitabını yazmış bulunuyorum.

Üniversite öğrencilerinin ve lise düzeyi matematik bilgisine sahip herkesin kısa sürede keyifle okuyarak matematiğin en korkulan alanlarından olan lineer cebirin temellerini öğrenebilecekleri bir kaynak sunmayı amaçladım. Konuları örenekler üzerinden laf kalabalığına kaçmadan sohbet şeklinde anlatmaya çalıştım. Faydalı olmasını temenni ederim.

Hayat, tehlikeleri de içinde barındıran bir süreçtir. Hastalık, yaşlılık, kaza, ölüm gibi riskler insan hayatının gerçekleridir. Doğal olarak insan bu tür risklere karşı önlem almak durumundadır. Risklerin doğmasını engellemeye yönelik önlemlerin dışında, riskin doğurduğu zararı gidermeye yönelik önlemler de çağımızın önemli bir gerçeğidir. Sigorta gerçeği bu düşünceden doğmuştur. Özel sigortaların yanında devletler de sosyal güvenlik şemsiyesi ile bireyleri koruma altına almaya çalışarak, sigorta alanında çok önemli adımlar atmıştır.

Bugün sosyal sigorta, özel sigortadan daha önemli duruma gelmiştir. Çünkü sosyal sigorta toplumu kapsamaya yönelik genel bir uygulamadır. Emek ilişkisi ve sosyal politika tarihinin gelişim süreci içinde sosyal güvenlik uygulamalarının önemi göz ardı edilemez.

Sosyal güvenlik, çağımızda o kadar önem kazanmıştır ki, sosyal güvenlik hakkı temel bir insanlık hakkı olarak kabul edilmekte ve anayasalarda yer almaktadır. Sosyal devlet olma iddiasında olan her ülke, yurttaşlarını sosyal güvenlik uygulamaları ile risklerden korumakla görevlidir. Bu temel bir haktır.

Belirtelim ki, doğu toplumlarında henüz yeterli gelişmeyi sağlayamamış olan sosyal güvenlik yerine, daha çok bağış, yardımlaşma gibi uygulamalar göze çarparken, çağdaş sosyal devletlerde yasa temelli sosyal haklar ve sosyal güvenlik uygulamasını görürüz.

Ancak, ekonominin kayıt dışı unsurları, ister istemez kayıt dışı istihdamı da gündeme getirmektedir. Kayıt dışı istihdam, çalışanların bir kısmının sosyal güvenlik şemsiyesinin dışında kalması anlamına gelir. Ülkemizdeki kayıt dışı istihdam gerçeği karşısında, birçok işçinin bu güvenceden yararlanamadığı söylenebilir.

Kayıt dışı çalışanların yanında kayıtlı olup da bazı sorunlarla karşılanalar da ayrı bir sorundur. Kayıt dışı çalışanların bu çalışmalarını kayıt altına aldırabilmek için “Hizmet Tespiti Davası” açmak gibi bir hukuki yolu tercih etmeleri gerekir. Kayıtlı çalışmış ama kayıtlarında sorun yaşayanların da bu çalışmaların kendilerine ait olduğunun belirlenmesi gibi sorun karşısında da “Aidiyet Davası” dediğimiz davalar açılmaktadır.

Sosyal güvenlik mevzuatı karmaşık ve sık değişen yapısı ile oldukça sevimsiz teknik bir konudur. Bu nedenle de çoğu zaman işin içinde olan hukukçular dahi sıkıntı yaşamaktadır. Bu çalışma işte bu sıkıntıları gidermeye yönelik güzel bir çabanın ürünüdür.

Matematik dersi, meslek yüksekokulları ve yüksekokulların tüm bölümlerinde, en az bir dönem zorunlu ders olarak okutulmaktadır. Birçok öğrenci matematik dersini zor bulmakta ve korkmaktadırlar. Matematik dersinin sevilmemesinin temelinde, öğrencilerin ilköğretimden üniversite hayatlarına kadar geçen eğitim sürelerinde müfredat yetersizlikleri ve yeni atanan eğitmenlerin tecrübesiz olmasının yanında sosyo-kültürel etmenler etkili olmaktadır. İlköğretimde matematik dersini sevemeyen bir öğrenci, tüm eğitim hayatı boyunca matematik dersine korku ile yaklaşmaktadır. Matematik dersinin çocukluk yıllarından itibaren etkili teknikler ile öğretilmesi ve sevdirilmesi büyük önem taşımaktadır. Çünkü her iş ortamında matematik bilgilerinin kullanılması gerekmektedir.

Meslek yüksekokulları ve yüksekokullarda matematik dersi veren öğretim elemanları, dört işlemi bile yapamayan matematik alt yapısı zayıf öğrenciler ile karşılaşmaktadırlar. Öğrencilerin çoğu, matematik dersini üniversiteden mezun olana kadar başaramamakta ve büyük stres altına girmektedirler. Öğretim elemanları ise bu durum karşısında, bu dersin içeriğini hazırlarken zorlanmakta ve öğrencilere sıfırdan matematik bilgisi vermek zorunda kalmaktadırlar.

Bu kitabı yazmamdaki öncelikli amacım, matematik alt yapıları çok zayıf olan öğrencilere, birinci sınıfın ilk yarı yılında en temel matematik bilgilerinin basit bir anlatım şekli ile sunulmasıdır.

Değerli öğrenciler, temelden başlayarak, bol bol soru çözerek ve en önemlisi öğrendikçe severek matematik dersinde başarılı olacağınızdan hiç şüpheniz olmasın. Unutmayınız, teknolojinin hızla ilerlediği çağımızda, matematik bilgileri hayatınızın her döneminde gerekli olacaktır.

Ekonomik sistemin temel taşlarını oluşturan işletmeler, teknolojik gelişmeler sonucunda giderek daha karmaşık organizasyonlar haline gelmişlerdir. Küreselleşen dünyada, işletmelerin varlıklarını devam ettirebilmeleri ve sürdürülebilir rekabet avantajı elde edebilmeleri ancak profesyonel bir yönetim ve modern işletmecilik anlayışı ile mümkündür. Bu amaçla hazırlanan bu kitapta, temel işletmecilik bilgilerine detaylı şekilde yer verilmiştir.

Kitap on bölümden oluşmaktadır. İlk dört bölümde; işletme ve ilgili kavramlar , işletmecilik ilkeleri ve fonksiyonları, iş fikri geliştirme süreci, yatırım, fizibilite çalışmaları, işletme ve çevre ilişkileri, talep tahminleme, işletme türleri, işletmenin kuruluş yeri, büyüklüğü ve kapasitesi, maliyet ve finansman kavramları, işyeri düzeni ve üretim planlaması, işletme kurulum işlemleri ve işyeri açılışı konularını içermektedir. Diğer bölümlerde ise, yönetim, insan kaynakları, üretim, pazarlama ve finansman gibi işletmenin temel fonksiyonları ile yardımcı-destekleyici fonksiyonları (halkla ilişkiler, Ar-Ge, Muhasebe) ayrı bölümler halinde incelenmiştir.

Üniversitelerin mühendislik ve işletme-iktisat bölümlerinde, üretilmiş mevcut matematiksel yöntemlerin mesleki alanlarda nasıl kullanılacağını öğretiyoruz. Üretilmiş matematiği hesap yöntemlerinde kullanmakla matematik üretmek birbirinden farklı kavramlar. Mesleki açıdan ilerledikçe karşılaştığımız sorunları çözmek için mevcut matematiğin yeterli olmadığı durumlar ortaya çıkıyor. Böylesi, matematikçilerin henüz üzerinde düşünmedikleri hatta akıllarına bile gelmemiş durumlarda, sorunun ortaya çıktığı mesleğin mensuplarının bizzat kolları sıvayarak ihtiyaç duydukları teoremleri üretmeleri bilimin ve teknolojinin ilerlemesi açısından büyük önem arz etmektedir.

Bu kitapta tanıtılan matematiksel çözüm tekniklerini anlamak için lise matematik bilgisi yeterlidir. Üniversitelerdeki Kalkülüs ve Analiz derslerinde tamamlayıcı kitap olarak kullanılmaya uygundur. Konular laf kalabalığına kaçmadan öz anlatımlarla ve örnekler üzerinden öğretilmektedir.

Portföy Yönetimi kitabımız ile bu konudaki teorik çalışmaların yanı sıra ampirik çalışmalara da yer verilerek hem lisans hem de lisansüstü öğrencilere katkı vermenin yanı sıra bireysel ve kurumsal yatırımcılara da katkı sunmak amaçlanmıştır. Bu kitabın literatür kısmı hazırlanırken yurt dışı çalışmalara ek olarak Türkiye’de portföy yönetimi konusunda yapılmış çok sayıda ampirik çalışmaya ulaşılmış ve bu çalışmalar ilgili bölümlerde yerlerini almışlardır.

Bu kitabın içeriğine bakıldığında portföy yönetimine doğrudan katkı yapacak bilgilerle sınırlandığı görülecektir. Kitabın ilk iki bölümü yatırım araçlarının tanıtılmasına yöneliktir. Bu bağlamda klasik yatırım araçları ve kaldıraçlı finansal araçlara yer verilmiştir. Üçüncü bölümde portföy yönetimine giriş yapılmış, dördüncü bölümde portföy teorilerinde kullanılan matematiksel hesaplamalara yer verilmiş ve izleyen bölümde de geleneksel portföy yönetimi üzerinde durulmuştur. Altıncı bölüm modern portföy yönetiminin öncüsü kabul edilen Markowitz portföy teorisine ayrılmıştır. İzleyen iki bölümde Sermaye Varlıklarını Fiyatlama Modeli (SVFM) ile Arbitraj Fiyatlama Modeli (AFT) yer almıştır. Dokuzuncu bölümde tekli ve çoklu faktör modelleri incelenmiştir. Onuncu bölüm, piyasa etkinliği tartışmaları bağlamında aktif/pasif portföy yönetimine ayrılmıştır. Onbirinci bölüm portföy performansının ölçümüne ayrılmış olup, portföy yöneticisinin zamanlama ve seçicilik yeteneğinin nasıl ölçüleceği üzerine odaklanılmıştır. Onikinci bölümde uluslararası çeşitlendirme ve uluslararası sermaye varlıklarını fiyatlama modeli incelenmiştir. Son bölümde ise portföy yönetiminin farklı alanlarında yapılan yurt dışı ve yurt içi ampirik çalışmalara yer verilmiştir

Bu kitabın yazılmasına yol açan çok sayıda neden bulunmaktadır. Bu nedenlerin bazıları nesnel, bazıları ise öznel nedenler olmakla birlikte nesnel nedenler ağırlık kazanmaktadır. Öncelikli olarak şunu belirtmek gerekir ki; kitapçıların raflarında çok sayıda yazılmış veya yabancı yayınlardan çevirisi yapılmış makroiktisat kitabı bulmak mümkün iken, neden yeni bir makroik­tisat kitabının yazıldığıdır. Yazarlar olarak böyle bir kitabın yazılmasında üç temel nesnel nedenin bulunduğunu söyleyebiliriz:

Bunlardan ilki makroiktisat kitaplarının birbirinin benzeri olmasıdır. Bu benzerlikten kastedilen içindeki bilgilerin tamamen standart bir hale gel­miş olmasıdır. Kuşkusuz bunda belirli zorunlulukların etkisi bulunmaktadır. Bu zorunlulukların temelinde makroiktisadın bir bilim dalı olarak biçimlen­miş halinin büyük etkisi vardır. Çünkü makroiktisadi değişkenlerin tanım­lanması ile bu değişkenler arasındaki ilişkiler bir teorik kurguyu gerektiriyor ve bu kurgu özellikle 1930’lu yıllardan sonra yapılmış durumda. Bu durum­da makroiktisadın özellikle Keynes’in etkisiyle şekillenmiş olmasının getir­diği standart bir anlatım ve içerik zorunluluğunun ağırlıklı etkisi tartışmasız­dır. Bu zorunluluk kuşkusuz heterodoks okulların görüşlerinin standart ders kitaplarında ele alınmasının önünde bir engel oluşturmuyor ve bu yaklaşım bu kitabın yazılmasında önemli nesnel bir neden olarak karşımıza çıkıyor.

İkinci nesnel neden yazılan veya çevirisi yapılan kitaplarda Türkiye Ekonomisine ya hiç vurgu yapılmaması (tamamen teorik düzeyde yazılmış olması) ya da çeviri kitaplarda gözlemlendiği gibi büyük oranda Amerikan Ekonomisine yer verilmiş olmasıdır. Bu durumda okuyucunun anlatılan teo­rik konuları yaşamının herhangi bir alanıyla özdeşleştirmesi çok zor olmak­ta, makroiktisadi konular yaşamın gerçekliği karşısında soyut kalmaktadır.

Üçüncü nesnel neden olarak makroiktisadi gelişmelerin tarihsel boyu­tunun ihmal edilmiş olması gösterilebilir. Gerçekten de büyük oranda Key­nes ile şekillenen standart konuların özellikle 19.yy iktisatçıları açısından da bir değerlendirmeye tabi tutulduğu genellikle göz ardı edilir ve 1929 krizinin topyekün bir sistem krizi olduğu üzerinde durulmaz. Oysa 1929 krizi ve son­rası, batı literatüründe her görüşten iktisatçının üzerinde önemle durduğu bir dönüm noktasını simgelemektedir. Bu önemli dönüm noktası 2008 krizi son­rasında da anımsanmış ve bu konuda çok sayıda yazı kaleme alınmıştır.

Değerleme, iktisadi kıymetlerin belirli bir zamandaki değerinin belli bir para birimi cinsinden ifade edilmesidir. Değerlemeden beklenilen maksada göre iktisadi kıymetlerin değerleme tarz ve ölçüleri birbirinden farklılık gösterir. Örneğin, vergi matrahının tespiti için yapılacak bir değerleme ile ticari bilançoların tanzimi için yapılacak değerlemenin bazı ortak yönleri bulunmakla birlikte, usulleri ve şekli birbirinden farklı olabilir. Zira, ticari bilançolar için uygulanması gereken değerlemeye ilişkin esaslarla, vergi matrahının tanzimine dönük olarak hazırlanması gereken mali bilançolar için uygulanması gereken değerleme esasları, birbirinden farklı amaçlara yönelik olarak düzenlenmiştir. Aynı şekilde, Sermaye Piyasası Kanunu‟nda yer alan değerleme hükümleri de, amaca uygun şekilde hazırlanan değerleme esaslarını içermektedir. Değerleme hükümleri, ticari bilançoların tanzimi ile ilgili Türk Ticaret Kanunu‟nda, daha çok üçüncü kişilerin (ortaklar, müşteriler, satıcılar, çalışanlar, kredi verenler ve diğer gruplar) hak ve menfaatlerini koruma maksadına yönelik iken, mali bilançoların tanzimi ile ilgili Vergi Usul Kanunu‟nda ise vergi matrahlarının tespiti amacına yönelmiştir. Dolayısıyla, değerleme işleminden beklenilen amaca bağlı olarak değerleme esasları da farklılık göstermektedir.

Bu çalışmanın konusu olan Vergi Usul Kanunu‟na göre değerlemenin nihai hedefi, mali bilançoların oluşturulmasıdır. Kanun‟da, mali bilançoların düzenlenmesinde vergi matrahının objektif esaslara göre tespitini mümkün kılacak, vergi alacağının hesaplanmasında mükelleflerin kişisel düşüncelerine yer vermeyecek, vergi matrahının mükellefler tarafından keyfi olarak tayin ve tespitini önleyecek ve mükellefiyette eşitliği sağlayacak esaslar benimsenmiş ve bu prensiplere uygun değerleme usul ve esasları belirlenmiştir.

Mal ve hizmet piyasalarının çok genel olarak “tam rekabet” ve “eksik rekabet” piyasası olarak iki gruba ayrıldığı görülmektedir. Neoklasik iktisatın öngördüğü piyasa yapısı olan tam rekabet piyasasının koşulları şu şekilde sıralanabilir: çok sayıda alıcı ve satıcı (atomisite), alış verişe konu olan malın homojen olması, piyasaya giriş ve çıkışın serbest olması ve karar birimlerinin piyasaya ilişkin tam ve simetrik bilgiye sahip olmaları. Bu koşulların ortaya çıkardığı çok önemli sonuçlardan biri, fiyatın gerek alıcı gerekse satıcılar için veri olmasıdır. Bir başka ifadeyle, bu piyasa türünde fiyatın veri olmasından dolayı isminin aksine rekabet hiç yoktur. Dolayısıyla reklam yoktur. Bu bağlamda tam rekabet piyasası gerçeklikten uzak, daha çok teorik bir ideal piyasa modelidir.

Tam rekabet piyasasının gerçeklikten uzak olduğu düşüncesinden hareketle geliştirilen eksik rekabet piyasalarında ise, üreticinin fiyat üzerinde az ya da çok etkisi vardır. Dolayısıyla firmalar satış fiyatını değiştirerek, satış miktarlarını değiştirebilmektedirler. Eksik rekabet piyasasının bir ucunda monopol (tekel) yer alırken diğer ucunda monopolcü (tekelci) rekabet ve oligopol piyasası yer almaktadır. Malın tek üreticisi olması halinde piyasa türü monopol (tekel) olarak adlandırılır. Monopolcü (tekelci) rekabet piyasasında ise, tam rekabette olduğu gibi alıcı ve satıcı sayısı çoktur, ancak mal homojen değil farklılaştırılmıştır. Dolayısıyla rekabet oldukça yoğundur. Oligopol piyasa modelinde ise birbirlerinin kararlarına etki edebilecek kadar az sayıda firmanın varlığı söz konusudur. Ayrıca monopolcü rekabette olduğu gibi, oligopolde de ürün farklılaştırması söz konusudur. Ayrıca, özellikle sabit maliyetlerin sebep olduğu ölçek ekonomilerinden dolayı, piyasaya giriş çıkış kısmen engellenmiştir. Buna ek olarak, oligopol aynı zamanda gerçek hayatta firmaların çeşitli konularda (fiyat, pazar payları, üretim miktarları) sıklıkla açık ve gizli anlaşma yoluna gittikleri bir piyasa türüdür.

Bu kitabı yazarken elimden geldiğince konuyu örnekler üzerinden anlatmaya gayret gösterdim. Bir dönemlik statik dersi için ders kitabı olarak kullanılmaya uygun olduğu gibi öğrencilerin kendi kendine çalışarak öğrenmelerine de uygun olmasına çalıştım. Birçok mühendislik bölümü için temel nitelikteki statik konusunun öğrenilmesinde faydalı olmasını temenni ederim.

Oyun Teorisi bir oyuncunun minimum kazancını maksimum yapan stratejiyi seçeceğini kabul eder ve rakibinin mümkün olan en iyi stratejisini seçeceğini varsayarak bir oyuncunun hangi stratejiyi seçmesi gerektiğini ifade eder. İki oyunculu sıfır toplamlı oyunlar sınıfında en eksiksiz çalışma Von Neumann ile Oscar Morgenstern’ın 1944 yılında yazdıkları Theory of Games and Economic Behavior adlı kitaptır.

Birinci bölüm iki oyunculu sıfır toplamlı ve sıfır toplamlı olmayan saf ve karma stratejilerin vergi ödeme ve denetimi üzerine uygulamasını içermektedir.

Dürüst olmayan vergi mükelleflerinin vergi ödemeleri, ödeme için verdikleri karar ölçüsünde olmaktadır. Buna karşılık, vergi idaresinin vergi gelirleri, denetim için verdikleri karar ve nitelikli denetçi sayısı ölçüsünde gerçekleşmektedir. Bu kararlar, vergi idaresinin ve dolayısıyla genel bütçenin vergi gelirlerini doğrudan etkilemektedir. Bu etki, vergi mükelleflerinin gerçek vergi tutarını ödemekten kaçınma veya vergi kaçırma ölçüsünde negatif olarak ve vergi idaresinin mükellefleri denetleme ve uyguladıkları ceza oranı ölçüsünde pozitif olarak gerçekleşmektedir. Bu nedenle, vergi kaçırma ve vergi denetimi aksiyonları hakkında geçmiş bilgilere sahip olan, ancak bir dönem sonrasının aksiyonları hakkında bilgisi olmayan iki taraf söz konusudur. Bu belirsizlik, mevcut Vergi Usül Kanunu kontrolünde oynanan iki oyunculu bir oyun için uygun bir zemin sağlamaktadır. Bu oyunun strateji profili, geçmiş bilgiye ve hükümetin vergi politikasına bağlı olarak değişir. Zira, vergi cezası ve gecikme faizi affı bilgisini daha önceden alan mükellefler gecikmiş vergi borçlarını ödemekten vazgeçtiği gibi mevcut dönemde vergi kaçırma cesaretini de bulmaktadırlar. Bununla birlikte, vergi mükellefleri Maliye Bakanlığı’nın üzerinde sürekli çalıştığı yeni taslak vergi kanunlarını da takip ederek işletme faaliyetlerini ve vergi ödeme ölçülerini buna göre belirlemektedirler. Diğer taraftan vergi idaresi, vergi mükelleflerinin geçmişteki ve mevcut dönemdeki işletme faaliyetlerini ve banka işlemlerini takip ederek beklentiler dahilinde beyan verilip verilmediğine karar verir. Beklentinin altında beyan verildiğine karar veren vergi idaresinin vergi mükellefini denetlemesi sonucunda ikmalen ve resen tarhiyata bağlı olarak mevcut vergi usül kanunu uyarınca vergi cezası oranı belirlenir.

Ancak bu vergi cezasının sadece asıl vergi üzerinden değil, ilgili kurumların ödemekle yükümlü olduğu bütün vergiler üzerinden alındığı üzerine ciddi tartışmalar vardır. Bununla birlikte yeni taslak vergi usül kanununda öne sürülen resen tarhiyatta matrah farkına uygulanacak olan iki kat cezanın kurumların ödemekle yükümlü olduğu her vergi kalemine uygulanacağı tartışması da vardır. İşte bu yeni kanunun hayata geçirilmesi sonucunda vergi idaresinin mevcut kanuna göre ne kadar daha fazla vergi geliri elde edeceği, bu çalışmanın cevaplayacağı sorulardan bir tanesidir.

İkinci bölüm, sonsuz tekrarlı oyunda kullanılan acımasız tetik (grim trigger) ve kısasa-kısas (tit-for-tat) stratejilerinin vergi ödemeleri üzerine uygulanabilirliğini araştırmayı amaçlamaktadır.

Çalışmamıza bir aşama oyunu olarak sıfır toplamlı oyunla ve sonlu tekrarlı oyunla başlamak faydalı olacaktır. Sonsuz tekrarlı bir oyun, bir başlangıç aşaması ve süresiz tekrarlanan sonraki aşamaların bir kombinasyonudur. Her müteakip aşama oyunu ödemesi o yılın faiz oranına bağlı olarak pozitif bir indirim oranında sürekli indirilir. Oyuncuların stratejisine bağlı olarak bugünkü değer, bu müteakip aşama oyunu ödemelerinin toplamı ile hesaplanır. Bugünkü ve gelecek ödemeler, strateji tarihi ne olursa olsun acımasız tetik (grim trigger) ve geçmiş zamana bağlı olarak kısasa kısas (tit-for-tat) ile hesaplanır. Son olarak, Nash dengesinin ve alt oyun mükemmel (perfect) Nash dengesinin (SPNE) varlığı Folk Teoremi ile kontrol edilir.

Üçüncü bölümde, vergi gelirleri tahsilatlarının gerçekleşme oranları Markov zinciri yöntemiyle tahminlenmesi ve bu tahminlemede kullanılan dört Markov modelinden en iyi tahminleyici olasılık matrisinin bulunması ve uzun vadede vergi tahsilatlarının gerçekleşme olasılıklarının durağanlaştığı yılların matrislerinin bulunması amaçlanmaktadır.

Vergi gelirleri genel bütçe gelirlerinin yaklaşık yüzde doksanını oluşturduğundan ekonominin itici gücüdür. Ekonomik krizler dışında vergi tahsilatları üstel bir artış göstermektedir. Ancak ekonomik krizler öngörülemez olsa da bütçe planlamasında vergi tahsilatında hedeflenen amaca ulaşmak ve bütçe açığını önlemek açısından gerçekleşme oranlarının tahminlenmesi önem arz etmektedir. Vergi kalemlerinin gerçekleşme olasılıklarının kısa vadede yönü nedir, hangi vergi kalemlerinin tahsilatları düşüyor veya yükseliyor ve uzun vadede hangi yıllarda durağanlaşıyor… İşte bu konuda çalışmamızın temel aldığı nokta da kendini belli ediyor. Vergi tahsilatlarının gerçekleşme olasılıklarının uzun vadedeki yönü vergi yetersizliğine neden olur mu?

Çalışmamıza modern vergi yapısının gelişimi için önemli görülen bireysel gelir vergisi ile başlamak faydalı olacaktır. Daha sonra da diğer vergi kalemlerinde tahsilatın gerçekleşme oranlarının Markov modelleri kurulacak, modellerin geçerliliği istatistiksel olarak test edilecek, gerçekleşme olasılıkları yıllara göre tahminlenecek, tahminlerin durağanlaştığı limit matrisleri bulunacak ve en iyi tahminleyici Markov modeline göre tahminlerin ortalaması gerçek verilerle karşılaştırılacaktır.

XI. yüzyıldan XX. yüzyıl başlarına kadar geçen zaman diliminde Müslüman Türklerin hâkim olduğu geniş coğrafyada İslamiyet’in şekillendirdiği kültür ve mana iklimi, günümüzde Osmanlıca ya da Osmanlı Türkçesi adıyla bilinen bir dilinin gelişmesine olanak sağlamıştır. Arapça, Farsça, Türkçe sözcükler ve yapılardan oluşan bu “yazı dili” yüzyıllar içinde Osmanlı tebaası olan ya da olmayan farklı ulusların dillerinden giren yeni sözcüklerle daha da zenginleşmiştir.

Türkçenin dilbilgisi kurallarının temel alındığı bu yazı dili, konuşma dilinden yaralanmakla birlikte Farsçanın ve Arapçanın zengin söz varlığından fazlasıyla beslenmiştir.

Araştırmacılar Türkçeyi devirlere ayırırken “Tarihî Türkiye Türkçesi” dönemini, kendi içinde üç dönemde incelemiştir. Türkçe sözcüklerin daha yoğun olarak kullanıldığı Eski Anadolu Türkçesi dönemi XII-XIII. yüzyıllardan XV. yüzyıla kadar sürmüştür. İmlanın tam olarak oturmadığı bu dönemin bilhassa ilk yüzyıllarında Türkçe sözcükler Arap alfabesiyle ifade edilmeye çalışılırken birbirinden farklı yazım şekilleri ortaya çıkmıştır. XVI. yüzyıldan XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar süren Klasik Osmanlıca döneminde Osmanlının çok uluslu büyük bir devlet haline gelmesiyle birlikte Osmanlıcadaki Arapça ve Farsça sözcükler giderek artmış, şiirde ve düzyazıda üslup ağırlaşmıştır.

XIX. yüzyılın ikinci yarısından XX. yüzyıl başlarına kadar olan dönemde ise “Yeni Osmanlıca” ortaya çıkmış, Yeni Türkiye Türkçesi bu dönemde şekillenmeye başlamıştır. Bilhassa son dönemde imlada yenilikler ortaya çıkmış, konuşma dili ile yazı dilini uzlaştırma çabalarıyla daha önce yazılmayan harfler yazılmaya başlanmış, bilhassa Batı dillerinden gelen sözcükler yaygınlaşmıştır. Dilde sadeleşme ve harf inkılabıyla birlikte “eski yazı” ortadan kalkmakla birlikte Osmanlıcanın sözvarlığı günümüze kadar azalarak varlığını sürdürmüştür.

Osmanlı Türkçesinde konuşma dili ile yazı dili arasında fark bulunmaktadır. Kitabî bir dili ve üslubu olan Osmanlıca -her ne kadar yüzyıllar içinde konuşma dilini etkilese de- yazı dili olarak kullanılmıştır. Özellikle farklı dönemlerde Türkçe sözcüklerin yazımındaki bazı farklılıklar, Arapça ve Farsça sözcüklerin yazılış ve okunuşu -diğer bir deyişle halklılaştırılması- sonucu ortaya çıkan yeni okunuş şekilleri, özgün imlası değiştirilen alıntı sözcükler, Osmanlıcanın sorun teşkil eden meseleleridir. Bu nedenle kitapta “Halklılaştırma ve Osmanlıca İmlada Özel Durumlar” bölümüne yer verilmiştir. Zengin ünlüleri olan Türkçenin zengin ünsüzleri olan Arap alfabesiyle ifade edilmesi diğer bir sorun olarak görülebilir. Ancak Osmanlıcaya dair sıraladığımız bu meseleler, yeterince emek ve zaman verildiğinde rahatlıkla aşılabilir.

Gerek öğrenci gerekse öğretim üyesi sıfatıyla yirmi yıldır öğrenmeye ve öğretmeye gayret ettiğim Osmanlıcanın her yıl yeni bir yönünü keşfetmenin mutluluğunu yaşıyorum. Sevgili öğrencilerimin ve yayınevimin isteği üzerine yıllardır Çukurova Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı ve Türkçe bölümlerinde yürüttüğüm Osmanlıca derslerim sırasında kazandığım tecrübe ışığında öğrencilerimizin ihtiyaçlarını dikkate alarak bir Osmanlıca kitabı yazmaya karar verdim. Birbirinden değerli Osmanlıca kitapları bulunmasına rağmen; Osmanlıca kitabı yazma kararımda birinci etken Türk Dili ve Edebiyatı bölümü “müfredatımıza” tam anlamıyla uyan bir kitaba duyulan ihtiyaçtır.

Hazırladığımız bu kitapta yıllar içinde geliştirdiğimiz öğretim yöntemini uygulamaya gayret ettik. Bu kitabın ilk yarısı birinci yarıyıl için Osmanlıcaya giriş mahiyetinde, diğer yarısı ise ikinci yarıyıl için daha ziyade Osmanlıcadaki Farsça unsurlara yöneliktir. Kitabın son iki ünitesi, daha önceki ünitelerde işlenen çeşitli konuların Farsça tamlamalarda nasıl kullanıldığının görülmesi ve konuların pekiştirilmesi için gereklidir. Farsça sıfat tamlamalarında uyum kaidelerinin anlaşılabilmesi için zorunlu olarak Arapça sözcüklerin yapısı, kemiyet ve keyfiyet konularında genel bilgilere yer verdik. Osmanlıca basit ve orta seviye metinlerde Arapça tamlamaların bulunması nedeniyle Farsça tamlamaların yanı sıra Arapça tamlamalara ana hatlarıyla değinme gereği duyduk. Osmanlıcaya yeni başlayan öğrencilerin kolaylıkla anlayabilmesi için konular ayrıntılı olarak anlatılmış, öğrencilerin sözcük dağarcığını geliştirmek maksadıyla sözcükler anlamlarıyla birlikte verilmiştir. Kendisini geliştirmek isteyen öğrenciler için kitabın sonunda 15 farklı konu ile ilgili “Ek” bölümlerine yer verilmiştir. Bu bölümlerdeki lügatçelerde ilgili konulara dair Osmanlıca metinlerde karşımıza çıkması kuvvetle muhtemel olan çok sayıda örneğe yer verilmiştir. Yine aynı maksatla ek bölümlerinden biri klasik Türk şiirinde sık kullanılan sözcüklere ayrılmıştır. Osmanlıca metinler okunurken karşılaşılan güçlüklerin başında okuyucunun dağarcığında bulunmayan sözcükleri okuyamaması gelmektedir. Öğretim üyeleri, ihtiyaçlara ve dersin kredisine göre öğrencilerine lügatçeleri ödev olarak verebilecekleri gibi, konu anlatımındaki örneklerle de yetinebilirler. Bu noktada İngilizce yazı dili ile boy ölçüşebilecek yegâne dil olan Osmanlıcanın gücünü sözvarlığından aldığını hatırlatmak yararlı olacaktır.

Kitapta anlatılan konuların pekiştirilebilmesi için ünite sonlarında “Uygulama” başlığı altında ödevler bulunmaktadır. Bu ödevlerin öğretim üyelerince kontrol edilmesi son derece önemlidir. El yazması eserlerin çeşitliliğine hazırlık teşkil etmesi ve harflerin bitişmesinde yazı stilinden kaynaklanan biçimsel farklılıkların görülebilmesi için konu anlatımındaki eski harfli örneklerin imlasında farklı fontlar kullanılmıştır. Başlangıç seviyesinde öğrencilerin Osmanlıca okumaya alışabilmeleri için okunmuş (çözümlü) metinlere yer verilmiştir. Okuma metinleri ise farklı yazar ve şairlerin farklı türden eserleriyle çeşitlendirilmiştir. Eski yazılı metinlerin imlasında alıntı yapılan kaynağın imlasına sadık kalınmaya gayret edildiğinden dolayı imlada çeşitlilik görülebilir. Okuma metinlerinin sonunda matbu‘ ve yazma metin örneklerine de yer verilmiştir.