Klm Yayınları

"İnsanlar ve olaylar hakkında iyi düşünmek, güzel zanda (hüsnüzan) bulunmak, hayat içinde hayattır. Biri hakkında güzel olanı düşünmek, hayatın renklerini en güzel tabloya yerleştirmektir. Kötü düşünmek ise umutsuzluktan çıkar, kaygı ve kederle noktalanır."

Kitap ortaokul öğrencilerinin de anlayabileceği bir dille yazılmıştır. Bununla birlikte üniversiteye başlayan öğrenciler için de katkıda bulunabilecek bilgiler ve fikirler içermektedir. Allah neden yeryüzünde doğal afetlerin, kuraklık, hastalıkların olmasına, masum canlıların acı ve üzüntü duymalarına izin veriyor, sorusu çeşitli yönleriyle ele alınmıştır. Bireyi sorunlara karşı yalnız bırakmayan bir inancımız, millet şuurumuz, aile kavramımız var. İslam dininin İlahî imtihan, rıza ve teslimiyet, tevekkül, sabır ve şükür öğretileri var. Bu kavramlar, Allah'ın nimetlerini fark etme bilinci ve yaşama sevinci aşılamaktadır. İşte bu kitap, inancımızın aşıladığı bakış açısını, edebî öykülerle örneklendirerek açıklamaktadır. Dünyaya ve hayata neden iyimser bakmak gerektiğini açıklamaktadır. Bu iyimser bakış, insanın kendine, çevresine ve yaratıcına karşı temel bir borcudur. Kitapta dünyaya ve hayata iyi bakmanın, gelecek için ümidi korumanın, hayal kurmanın gerçekte bir avuntu mu yoksa bir bilgelik mi olduğu örneklerle açıklanmaktadır.

"Üzülmeyin, çünkü Allah bizimle beraberdir. İnsanın üzüntüsü, düşmanı sevindirir. İnanan insanın en büyük düşmanı da şeytandır, en çok o sevinir."

"Objektif davranmamak, hakikatten korkmaktır."

Bir medeniyetin gelişiminde temel itici güçlerin başında bilgi ve bilim gelir. Ortaçağda İslam medeniyetinin yükselişinde İslam’ın ilmi ve ilimle temellenen değerleri öner çıkarması, önemli rol oynamıştır.

Bilginin ilerlemesi, sistemleşmesiyle de bilim ortaya çıkar. Bilim, bilimsel araştırmalarla ilerler. Bilimsel araştırmalar de belli bir yöntem içinde ilerleyen bir süreçtir. Bilim dünyasına katkıda bulunabilmesi, araştırmanın, konu ve amacına uygun bir yöntem dâhilinde olması, ilim dünyasına katkı yapacak bir özgünlüğü de sahip bulunması gerekir. Aksi hâlde, söz çoğalacak içerik boşalacaktır.

Bunun için genç araştırmacılara, İslam ilimlerinde araştırma yöntem ve tekniklerini konu edinen çalışmaların olması gereklilik arz etmektedir. İşte, alanında uzman hocaların özverili gayretleri neticesinde hazırlanan bu kitap, lisans ve lisansüstü öğrencilere bilimsel araştırmalarında kılavuzluk etmek üzere hazırlandı. Kitapta, İslam ilimleri alanında araştırma yöntem ve teknikleri açıklandı. Faklı alanlardan hocaların bilgi, donanım ve tecrübelerini birleştirdi. erek çalışılacaktır.

Kitapta, ilmî araştırmanın temel özellikleri, bilimsel araştırma türleri ve izlenecek yollar, ayrıntılı okumalar için bibliyografya çevrimiçi (online) veritabanları dijital fişleme gibi modern araştırma yöntemleri de yer almaktadır. İslam ilimlerinin çeşitli dallarında ihtisas yapmış bazı ilim adamlarının, kendi alanlarıyla ilgili bilgi, tecrübe ve uygulamaya ilişkin tavsiyeleri de okuyucuya aktarılmıştır.

Kitabın giriş bölümünde kelam ilminin tanımı, konusu, amacı, yöntem ve muhteva olarak ayırt edici hususiyetleri açıklanmıştır. Kelam ilminin hususiyetleri, olarak da nakil yanında akla, istidlale ve akli delillere yer verme; felsefe ve mantıktan yararlanma, felsefi kavramlar, ilkeler ve başlangıç bilgilerini kullanma; itikadi meseleleri, mana, lafız ve tanım uyumunun gerçekleştiği bir terminoloji ile tartışma, itikadi meseleleri sistematik biçimde ele alma şeklinde sıralamıştır.

1. Bölümünde, itikadi tartışmalara ve kelam ilminin doğuşuna zemin hazırlayan etkenler, açıklanmıştır. Bölümün ayırt edici özelliği, etkenleri, somut örnekler vererek açıklamasıdır. Böylelikle, bu etkenlerin, zihinde açık örneklerle somutlaşması amaçlanmıştır.

Kitabın 2. bölümünden itibaren Kelam ilmi teşekkül etmeden önce İslam dünyasında ortaya çıkan ihtilaflar, farklılaşmalar ve fırkalar üzerinde durulmuş, Havaric, Gulat-ı Şia', Mürcie, Müşebbihe ve Kaderiyye mezheplerinin doğuşu ve temel tezleri hakkında bilgi verilmiştir.

3. Bölüm'de, Felsefi Nitelikte Kelam Tartışmaları" başlığı altında, kelamın ilminin nakil yanında aklı da bilgi kaynağı olarak alması, aklı bilgi kaynağı olarak alırken de felsefe ve mantıktan yararlanması hususiyeti vurgulanmıştır. Bu hususiyetin de Müslümanların fetihler sonucunda farklı din, mezhep ve felsefî ekollerle karşılaşmalarıyla, hicri 2. Yüzyıl başlarından itibaren belirlemeye başladığı açıklanmıştır. Bu bölümde kelam ekollerinden, Cehmiyye-Cebriyye, Mu'tezile, Zeydiyye ve İmamiyye-İsna 'Aşeriyye fırkaların ortaya çıkışı, temel ilkeleri önemli kelamcıları hakkında bilgi verilmiştir.

4. Bölüm'de; Ana Bünyede Farklılaşmalar" başlığı altında, Ehl-i Sünnet ve'l-Cemaat kavramın ortaya çıkışı, Ehl-i Sünnet'in üzerinde birleştiği akideler, Selef- selefiyye ayrımı; Selefiyye'nin temel görüşleri anlatılmıştır. Ayrıca Selefiyye'nin ve Sufiyye'nin Kelam'a karşı çıkmalarının gerekleri ayrı ayrı ele alınmış ve cevaplanmıştır. Ayrıca, Maturidilik ve Eş'arilik ile Selefiyye'nin ihtilaf noktaları da sistematik bir yaklaşımla verilmiştir.

5. Bölüm'de: Ehl-i Sünnet Kelam Ekolleri" başlığı altında Maturidiyye, Eş'ariyye'nin Mutekaddimun dönem ela alınmıştır.

6. Bölüm'de; Eş'ariyye kelamında Müteahhirun devri,

7. bölüm'de, Selefiyye'nin tafsil devri,

8. Bölüm'de: cem ve tahkik devrinin özellikleri, önde gelen kelamcıları incelenmiştir.

9. Bölüm'de ise Kelam İlminde Yenilenme" başlığı altında İslam'ın 19. yy'da batı kültür ve medeniyetleri ile temasa geçtiğini, bu dönemde doğa ve beşeri bilimlerin ilerlemesine karşın Kelam ilminin kendini yenileyemediğini, belirtilmiştir. Kelam ilminde yenilenmeyi gerektiren gelişmeleri, bu bağlamda son zamanlarda ortaya konan gelişmeler hakkında bilgi verilmiştir. Kelam ilmindeki sabitler ve değişkenleri ayrımını yapılmış, kelam ilminin bugünkü mevcut hâlinin, olması gereken hâli olmadığı vurgulanmıştır.

Kitap, hem ilahiyat öğrencilerine hem de İslam inancı hakkında delilere dayalı özlü bilgiler isteyenler için kaleme alınmıştır.

Kitabın "Giriş" bölümünde Din- İslam ve iman kavramları ve bunlar arasındaki ilişiler açıklanmıştır.

İman salt bilgiden, salt ikrardan ve zahirî teslimiyetten ibaret olmadığı üzerinde durulmuş, imanın insanın iç aleminde ne gibi değişikliklere yol açtığı incelenmiştir. İcmali iman-tafsilî iman, taklidi iman-tahkikî iman ayrımları açıklanmıştır.

Kitabı "giriş"ten sonra 6 bölüm izlemektedir. Bu bölümlerde de İslam inanç esasları "Amentü"deki sıraya göre konu edilmiştir. Ancak, günümüzdeki bazı inanç sorunlarına da yer verilmiş. Soru şeklindeki alt başlıkların altında, "şeytanların yaratılmasındaki hikmet", "Doğal afetlerin, hastalıkların, acı ve üzüntülerin yaratılmasındaki hikmet", "İlahi vahiylerde farklılık olup olmadığı", "din-şeriat ayrımı" "mucizenin akılla ve bilimle izah edilip edilemeyeceği", "ruh çağırmanın mümkün olup olmadığı" "ruh göçünün mümkün olup olmadığı" gibi meseleler de incelenmiştir.

Kitapta ayrıca, konuların akışı içinde, spot çerçeveleri içinde ayetlere, hadislere, hikmetli sözlere temsillere ve ibret verici hikâyelere yer verilmiş, anlatılanların akılda kalıcı olması amaçlanmıştır.

Eserde kelam ilminin, İslam inancının hayata ve topluma ve medeniyete zihniyet ve ilkeler olarak yansımaları tespit edilmeye ve açıklanmaya çalışılmıştır.

Bu bağlamda insan, toplum, siyaset, hukuk ve medeniyete ilişkin çeşitli meseleler, kelam ilminin tespit ettiği temeller açısından incelenmiş, bazen soru yakından analiz edilmiş bazen uzaktan bütüncül bir bakışla değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Temel İslam ilimlerinden biri olan kelam ilminin yenilenmeye ve ayrıca yeni açılımlara ihtiyacı olduğu fikrinden hareket edilmiştir. Bu bağlamda, kelam ilminin çeşitli sosyal bilimlerle ilişki kurması gerektiği fikrinden hareket edilmiştir.

Eserin giriş bölümünde, bugün için, kelam ilminin, sosyal bilimlerin verilerinden yararlanması ama sosyal bilimler alanında ortaya konan teorilere de teslim olunmaması gerektiği; objektiflik iddiasında olan ama çoğu kez farklı dünya görüşlerine göre şekillenen sosyal bilimlere sorgulayarak yaklaşmasının önemi vurgulanmıştır. Kelam ilminin İslam inancını kesin delillerle tespit, ispat ve savunma rolüne vurgu yapılmış; sosyal bilimler alanında ortaya konan; din ve inançla ilgili farklı teoriler karşısında, kelam ilminin bunları sorgulamasının asli bir işlevi olduğu dile getirilmiştir.

Dinin ve din duygusunun kaynağına ilişkin farklı teorilere yer verilmiş ve bunların eleştirisi yapılmış, dinin kaynağı olan fıtrat ile vahiy arasındaki bağ dikkat çekilmiştir.

?İmanın Yapısal Özellikleri" konusunda, kelamcıların dilsel tahlili ve nakil açısından yaklaşım yanında insan psikolojisi ve sosyoloji açısından meseleye yaklaşılmıştır. İslam akidelerinin bilince, hayata, topluma, medeniyete, kültüre, ilkesel düzeyde yansımalarına değinilmiştir..

Sonraki bölümde ?İnsani" konu edilmiştir, insanın değeri, insanın toplumsal ve inanan bir varlık oluşu ortaya konmuş; insanı- için yaratılış gayesi ve yapısal özellikleri açısından bireysel özgürlüğünün hak ve zorunluluk olduğu açıklanmıştır.

?Din Özgürlüğünün Temelleri" bölümünde de insan hakları arasında yer alan ve İslam'da önemli bir yeri olan din özgürlüğünün inanç temelleri, İslam'da din özgürlüğünü temellendiren(ta'sil), haklılaştıran esaslar ortaya konmuştur.

Ayrıca, kitapta, modern batı düşüncesinde insan haklarının temellendiren kavramlar ve teoriler açıklanarak bunların eleştirisi yapılmıştır.

Kitapta, ?Siyaset (İmamet-Hilafet)" konusunda, din-siyaset ilişkisi farklı bir yaklaşımla ele alınmış, İslam siyasi düşüncesine yön vermesi gereken umumi ilkeler ile İslam hukukçularının ve kelamcılarının görüşlerinden yararlanılmakla birlikte farklı yaklaşımlar ortaya konmuştur.

?Ekoloji" bölümünde de insanın doğal çevreye yaklaşımını şekillendiren inançlar ve bunların belirlediği ilkelere yer verilmiş; İslam'da ekolojik yaklaşımın temelleri tespite çalışılmıştır. İslam'da doğadaki varlıkların Allah'ın varlığının, kudret, ilim ve hikmetinin delilleri olduğu; sıfat ve isimlerinin tecellileri olduğu, bu nedenle varlıkların ve canlı çeşitliliğinin bir değeri olduğu, İslam'ın adalet ilkesinin her varlığa tabiatına uygun davranmayı gerektiği vurgulanmıştır. Yine İslam'da imtihan ve emanet inancının insanoğlunun doğayla ilişkilerine ne gibi ilkeler olarak yansıdığı da tespite çalışılmıştır.

Kitabın girişinde, din özgürlüğünün tanımı, insan hakları içinde yeri, dinin ve din özgürlüğünün insan için önemi ve İslam'daki yerine ilişkin bilgiler verilmiştir.

İlk bölümünde, bireyin kendi iradesi ve aklıyla kullanacağı din hürriyetine saygıyı gerektiren İslamî ilkeler, özellikle nakilden delilleri gösterilerek ele alınmıştır.

İkinci bölümde, İslam'ın, toplumda farklı dinlerin bir arada barış içinde yaşayabilmesini ifade eden sosyal çoğulculuğu nasıl değerlendirdiği araştırılacak, konunun gerektirdiği ölçüde, din özgürlüğü bağlamında tartışılan İslamî kavramlar ele alınacaktır.

Son bölümde de dokunulamaz, devredilemez ve vazgeçilemez haklarından olan din özgürlüğünün neleri içerdiği araştırılmıştır. İşlenen konulara, bazen meselelerin fıkhî yönlerine değinilmekle birlikte, kelam ilmi açısından; İslam inancının içerdiği insan, toplum, hayat, siyaset ve medeniyet anlayışı açısından yaklaşılmıştır. Din hürriyetinin içeriğine, dinin nüvesini oluşturan imanın mahiyetinden hareketle varılmaya çalışılmıştır. İslam din özgürlüğü konusunda sıklıkla gündeme gelen - ehl-i kitap dışındaki gayr-i Müslimlerle, özellikle putperestle zımmet (vatandaşlık) akdi yapılıp yapılamayacağı,

- gayr-i müslimlerle insanî ilişkilerin ve onları dost edinmenin İslam'da yasaklanıp yasaklanmadığı;

- irtidatın ?İslam fıkhına göre- cezalandırılmasının nedeni ve cezanın kesin delile dayanıp

dayanmadığı da;

- cihad ve fitne kavramları bu bölümde ele alınan önemli meselelerdendir.

Kitap, ilahiyat fakültelerinde ders kitabı olarak yararlanılması için kaleme alınmıştır. Bu nedenle, bazı konular, kelam ilminin doğrudan ilgili olduğu yönüyle ele alınmıştır. Kitaptaki bölümlerin sıralamasında, el-Îcî'nin el-Mevâkıfında olduğu gibi, sistematik kelam kitaplarındaki sıralama izlenmiştir.

- Önce Mebadi ele alınmış,

- ardından Akliyyât konularında ilahî kelam aklen delillendirilmiş,

- sonra, Sem'iyyat konularını işlenmiştir. Örneğin, Allah katında makbul imanın neliği, amelle ilişkisi, iman açısıdan insanların konumu gibi nakille bilineceği için, sistematik kelam kitaplarının sem'iyyat konuları arasında yer almıştır.

Usûl olarak, ikna yerine delilin esas olduğu; her biri zannî bir dizi delil sıralamak yerine kat'î bir delil serdetmenin doğru olduğu göz önünde bulundurulmuştur.

Kitapta konuların anlaşılır olması için fikirler arasındaki bağlantılar gösterilmeye çalışılmış; bilgilerin ayrı maddeler olarak değil, birinden diğerine ulaşılan fikirler olarak öğrenilmesi hedeflenmiştir. Bilgilerin birbirinden ayrı ezber bilgileri değil, kelam ekollerinin belli bir yöntem ve anlayış çerçevesinde ortaya koyduğu birbiriyle sistemleşen görüşler; bazıları diğer bazılarına temel oluşturan bilgiler olduğu gösterilmiştir. Güncel meselelere yer verilmiş; çağdaş insanın inanç buhranlarına cevap oluş­turabilecek izahlar yapılmaya çalışılmıştır. Örneğin, Allah'ın varlığın ispat konularında, gaye ve nizam delili ve fıtrat deliline daha fazla önem verilmiştir.

- Kelamcıların Allah hakkındaki müteşabihleri tevil usulü,

- reenkarnasyon sapması,

- müzmin bir problem olan tekfir meselesi üzerinde durulmuştur.

Ayrıca, çağdaş sorunlar arasında yer alan imanın yapısal özellikleri ve psikolojik unsurları, kötülük problemi, şeytanın yaratılmasındaki hikmet incelenmiş; ayrıca toplumda karşılaşılan yanlış inançlar üzerinde durulmuştur.

Kitabın diğer bir özelliği olarak da, ayet ve hadislere daha çok yer verilmeye çalışılmıştır.

Tartışma konularında başlıca görüşler aklî ve naklî delilleriyle verilmiştir. Cedel mantığıyla ileri sürülen içi boş delillendirmeler çoğunlukla terk edilmiştir. Zannî delillerin sayıca çokluğunun, kesin delil ifade etmeyeceği esasından hareket edilmiştir. Ayrıca, tartışılan meselelerde farklı görüş sahiplerinin isimlerini sıralamak, ayrıntı olarak kabul edilmiştir. Kelam ilminin terimlerinin ve bazı özlü ifadelerin Arapça yazılışı; ayet ve hadislerin de metinleri verilmiştir. Tablolar ve şekiller yoluyla konu özetlenirken, bunun öğrenmeyi kolaylaştırıcı olduğu düşünülmüştür.

Kuranın nüzul sürecinden bugüne yuzyıllar geçmiş, hakikatler degişmese bile insanın bilgi ve fikir birikimi; düşünme tarzı, merak ettiği konular ve sordugu sorular değişmiştir.

Bugün İslam toplumunda hurafeler ve mitolojik anlayışlar, ifrat veya tefrit şeklinde çeşitli aşırılıklar, İslam'ın ilke ve ideallerini kendi arzuları yönünde yoruma tabi tutması gibi çok çeşitli sorunlar vardır.

Ayrıca, modern dönemde Batı'da ortaya çıkan ve dünyaya yayılan, evrimcilik, diyalektik materyalizm, pozitivizm, ateistik varoluşçuluk, nihilizm, agnostisizm, deizm, panteizm, panenteizm, freudizm gibi çeşitli teoriler, felsefi oğretiler ve ideolojiler, inanç sorunları olarak önümüzdedir.

Yine reenkarnasyon, din-siyaset ilişkisi, sloganik yaklaşımlar, şiddeti dine dayandıran çağdaş akımlar, İslam hakkındaki dezenformasyon ve İslamofobi; dini spiritualizme, mistik bir retoriğe veya kişisel gelişim yöntemine indirgeyen söylemler, aktüel dini tartışmaların odağında yer alan konulardandır. Bunların kelam filminin konu, gaye, terminoloji ve metodolojisi çerçevesinde ele alınması ve çözümler sunulması gerekmektedir.