Na Yayınları

Armanca xebatên rêzimaniyê; naskirina qeydeyên zimîn e. Loma di vê xebatê de, ez ji qeydeyê tê zanîn re li mînakan negeriyam. Min xwest, ez qeydeyên di bêje û hevokên kurmancî de hene bidim naskirin, lewra van qeydeyana perwerdeya zimîn in.

Di zimanekî de rêbaza bêjeçêkirinê çiqas hêsan û kêrhatî be, ew zimana ewqas hêsan vedije û dewlemend dibe. Bêjesaziya hêsan, perwerdeya zimîn jî hêsan dike. Morfolojiya kurmancî gelek kêrhatî û hêsan e.

Heta nuha rêxistinên zanistî li ser zimanê kurdî lêkolîn nekirine. Bi destê aqademîsyenan bêjeyên kurdî sadir nebûbin jî kesên kurd, bi hezaran bêje,wek têgîniyên rêzimanî û ragîhandinê, afirandine.

Kesên ku rêzimana kurdî nivisîne, yek jî bi fîlolojîya kurdî perwerde nebûne. Pirî wan nivîskarana mamoste ne û bi tirkî perwerde bûne. Eger kesên wek me kanin rêzimanan binivîsin, va yeka ne ji şarezatiya me ye, ji tekûzbûn û sivikbûn û zelalbûna vî zimanê şîrîn e.

Wek her zimanekî di zimanê me de jî qeydeyên siruştî hene. Gelê me bi hezaran salan in, li ser van qeydeyan bi hev kirî ne. Ya ji me tê, qeydeyên di zimanê me de hene, em wan rast nas bikin û baş bidin naskirin. Qeydeyên morfolojiya kurmancî bi hewayek zanistî tasnîf bikin.

Di vê lêkolînê de mijara hemû bêjeyan nemaze lêkerên kurmancî- bi dorferehî hatiye nirxandin. Gelek xalên nû li rêzimaniya kurmancî hatine zêdekirin. Sentaksa kurmancî belkî cara ewil e, bi rêbazek zanistî û rêkûpêk di vê pirtûkê de hatî nirxandin. Pêwendiya di navbera hêmanên hevokê de û cûrên hevokan bi zelalî daye naskirin. Di vê pirtûkê de, mînakên ji bo şîrovekirina têgîniyên rêzimanî hatine dayin, hemî ji zargotina kurmancî û nivîskarên navdar hatine girtin.

Aramanca min, geşkirina kurmanciya me ya wek şîrê dayika min şîrîn û pakij e. Hêvî dikim, hûn jî bi pêşniyar û rexneyên xwe pişt bidin vê xebatê. Em bi hev re zimanê xwe geş bikin û pêş ve bibin.

“Pirr bere, ji wexte keştiyen ba’ye ve gava masivanan li behr’en bakur masivaniye kirine xwestine masiyen girr zindi bigihinin suke. Ji bo ve ji ji textan hewzen mezin çekirine û masiyan ji xistine nava hewze u birine suke. Le bele arişeyek derketiye. Ji ber masi di wan hewza de be tevger dimînîn heya wan digînin sûke ması nermixı dibin û ji zindîbuna wan tişkî namîne. Masivanan ji bo peşiya veya bigrin masîpisîkan davejin nava hewze. Di re de masîpisîk pişt, qemçik û seren masiyen dine gez dikin. Masiyen mezin ji begavî heya sûke direvin û tevdidin xwe. Bi vî ewayî sax û zindî digîhîjin sûke.”

Îja helbestvan bi helbesta xwe civake gez dike û we di diqdiqîne ji bo sax û şiyar peşve here. Ramazan kavak, di pirtûka xwe ya duyem de jî hem wek pisîkmasî me gez dike û hem Ji hemayan newayan çedike û keliyen jiyane di kerrika guhen me de vedibeje;

di berkurka demen xitimî de, lîlanen pelişî
di paxila tirse de hawaren xeriqî
rojimeren bêhiş,
seaten bedbin,
hûrdemen perçiqi
çend demsal,
û sedsal bihurin
disa,
axx disa,
ji çirkeyan jan û jar diheriki…

Alan Pîrê, serpêhatîya Kum Soro bi awayekî qerfane, tijî henek, vegotineke herikbar û helbestane hûna ye, bêje li hev anîne û veguhêstiye berhemeke muzîkal.

Ji ber ku wê çaxê bazareke navendî ya aborîyê hîn ava nebûbû û serdem serdema derebegiyan bû, Kum Soro û jina xwe li hev dikin, ku Kum Soro çêleka malê daxe bazara bajêr bifroşe û bi buhayê wê xwarin û vexwarin û kelûpelên malê û pêdivîyên jiyanê bikirre bîne.

Di nava hûrgiliyên tevna vê serpêhatîyê de em ê bibînin bê çawa Kum Soro bi hevsarê çêleka xwe digire û dibe, di rê de rastî mirovekî tê ku bizina wî pê re ye, çêleka xwe bi bizina wî diguhere, piştî ku herdu qonaxekê bi hev re derbas dikin, ji hev diqetin û Kum Soro pêrgî yekî din dibe û vê carê bizina xwe bi dîkê wî diguhere, û bi vî rengî berdewam dike, heta pevguherandina dawî êdî hew kumekî sor di destê wî de dimîne,  ew kum çawa di bîrê wer dibe û dawîya dawî

destvala vedigere mala xwe… û çîrok û serpêhatîya xwe  ji jina xwe re dibêje, jina wî lê guhdarî dike û bê ku pê re bixeyide bi ser de biqîre û bike lûbelûb hema bi tenê vê  jê re dibêje: “Mala xwedê ava be, ku tu di bîrê wer nebû, û her tiştên ku ji dest te çûn bila sidqa serê te bin.”

-Durust Îzzet

Yaşam, bir ayrıntıdan öteye gidememekse eğer, bir buluta benzetiyor o zaman hayatın rengini Şair, dizelerinde göçebe… Geleneksel koşuk ya da lirist ve yahut hiçbir günübirlik hesap gütmeden, Şiirin ezberlenmiş gölgesine sığınmadan, acıya körleşmenin, ağıda dilsizleşmenin, umuda hissizleşmenin kefaretini ödetiyor adeta bize Şair.

Zerdeşti öğretinin, modern zamanın vurgusuyla satır aralıklarından taşırıyor sanki Dünü, bu günü, yarını, sözün özünü ve özün sözünü mısralarından taşırarak… Davetkâr tanrıçaların gizemli cüretkârlığıyla dizelerin parmak uçlarında gezintiye çıkarıyor bizi bir daha, Şairin hiç kimsesizliğinde, şiirin zerafetine doğuruyor bizi bir daha, bir daha… Yüzsüz dizelerin anlattığı, kızarmayan yüzümüzle…

Yeniden sorguluyor Şair dizelerinde, yüzüstü düşmüş yüzsüzlüğümüzle "ve gözlerim şiiri dinliyor şimdi

Bir kadının saçlarını koklayarak öpün,
Usulca başını omzunuza koyun,
Nefesine yakın olun,
Kulağına doğru stranlar söyleyin,
Yüreğinizden gelen sözcükler savurun saçlarına,
Ve sonra oturup başını dizinize koyun
O vakit teslimdir sevdası
Ve aşktır o kadın...

*******
Dağlarına aşk düşmüş bir coğrafyanın sokaklarında, taşların eksik olmadığı sokakların kültüründe; dili, ırkı, kültürü yasaklanmış bir halkın, kendi dilinde bir şarkıyı dinlemek için köşe bucak kaçtığı şehirlerde büyüdüm. Aşkları gecelere hikaye olan direnişleri, destan olan bakışları, gülüşleri derin olan esmer çocukların arasında büyüdüm. Günler, aylar, zamanlar sonrası bu yasaklarla büyümüş, bedel vermiş bir çocuğun kendi duygularına, yasaklı sevdasına tanıklık ettim. Uğrunda yolları, duygularını, kalbini, düşüncelerini, evreni, gökyüzünü dize getiren sevdamın duygularıyla büyüyen bir çocuğun gözlerinde, Rojarya'nın gözlerini gördüm. Yasaklı bir aşkın iki ferdi... Biri 5 bin yıllık erkek zulmünü parçalamış bir kadın diğeri 5 bin yıllık erkek egemenliğine isyan etmiş bir erkek... Roj-Arya aşkı Kürdistan'ın sokaklarında, çocukların yüzüne tebessüm olan bir hikayedir. Kürdistan'ın dağlarına şiirdir Rojarya aşkı...

Haydar gunduz, di sala 1955'an de li gunde kosa navça qereyaziya erzirome ji dayik büye. bere dibistana gunde xwe, dibistana navin li erzirome diqedine. 1975'an de mehelebaşiya erzirome de ji ber ku li diji derketin ü kutandina çar polesen fermi, çar mehan di girtigehe de dimine. paşe diçe stenbole heta dawiya 79'an di TMO'ye de karmendiye dike. her weha institüta perwerdehiye ya ortakoya stenbole ji diqedine. di wan deman de xwe di nav refen DDKD'ye de dibine. bi darbeya 12'e ilone dizivire gunde xwe.

mamosteti pe nedan kirin, 1983'yan de li erzirome muduriyeta niştin ü abadaniye de dest bi kar dike. konsepta 1993'yan de bi angaşta karübaren bi PKK re hate girtin, eşkenceyen sistematik yen heri xedar le hate kirin ü her weha ji ber xebaten xwe yen politik ji kar hate dürxistin. di wan demen kambax de betir li ser zimane dayka xwe ya gorbihuşt mijül dibe ü sereke rojnameya azadiya welat ü çend kovaran de pexşanen wi hatine weşandin. darizandina dadgeha ewlekariya dewlete (DGM) 6 sal kudand, pişti rüspibün ü karmendiyek bi teqereq 1999'an de disa dest bi kar kir, mijülbüna bi sendikavaniye ve 2005'an de teqawit bü ü xwedane pasaporta kesk e!

2009 heta 2012'an di malpera nerina aktuel de qunciknivisariya xwe bi gotaren siyasi didomine ü wesfe xwe ye kurdewari tim ü tim di hinava dilen xwe de dihewine. bave; hemreş bedran, şilan ü bedirxan rüşen e. li bajare izmir'e diji.

Okula geldiğimin ikinci yılında, pamuğu tuvalette görülen döşek için hepimizi sınıflara toplayıp sırayla külotlarımızı nöbetçi öğrenciye indirterek bakan, sonra da adımızın karşısına adet tarihlerimizi yazan bayan öğretmenin karşısındaki mahcubiyetim ile utangaçlığımın kaynaştığı günü hatırladım. O gün yaralanan ruhumun tekrar kanamasıyla öfkelenip, beni geriye çeken adımlarımı, kolundan çekilerek idareye sürüklenen arkadaşıma doğru attım.

Ümit Fatma Fırat 1959 doğumlu emekli sınıf öğretmeni

-Ben Seyithan! Hasan’ın Oğlu Seyithan! Dağda kalleşçe pusuya düşürüp öldürdüğün genç İsmail kardeşimin intikamını almaya geldim.

Bu sözleri der demez silahı ateşledi ve tek bir kurşunla Avcı Mahmut’u gırtlağından vurdu. Gırtlağı paramparça oldu. Kurşun ensesinden çıkıp, pencereye çarptı. Pencere kırıldı. Kurşun, bahçe duvarına çarpıp sekti gitti. Kan duvara fışkırdı. Öteki adam şoka girip bayıldı. Avcı Mahmut, yıkıldı. Kana bulandı. Kan koktu her taraf. Kıp kırmızı kan… Avcı Mahmut, kan gölü içinde tir tir titredi. Debelenip can verdi. Seyithan, yıldırım gibi odadan çıktı. Silahını beline koydu. İngiliz tüfeğini sol eline alıp evin kapısından çıktı. Çıkar çıkmaz kapıda, ahırdan gelen kadınla çarpıştı. Tüfeği iki metre uzağına düştü. Kadın bağırarak hızlıca içeri girdi. Kapıyı kapattı. Seyithan, yıldırım hızı ile kalkıp tüfeğini aldı ve koşmaya başladı. Koşarken evlerin kapılarına birer kurşun sıktı. Kimse korkudan dışarı çıkamadı. Her taraftan köpekler havlıyor, sesler, bağrışmalar, çağrışmalar… köyde bir kıyamettir kopmuş, almış başını gidiyordu. Seyithan ise bir kartal gibi uçtu dağlara kondu. Köyden uzaklaşıp karanlığa karıştı.

Abdurrahman Aydoğdu,

Di sala 1992an de li pirsilsa rihaye ji dayik bu. dibistana seretayi, navin u amadehi li pirsilse xwend. pi.5t re, sala 2012 an li zaningeha cewlike beta felsefeye qezenc kir; di sala ewil de, disa xwe ji ezmilna zaningehe re amade kir, sala 2013an disa kete ezmilna zaningehe; ve care ji disa li eyni zaningehe beta "riweken zeviyan" (tarla bitkileri) qezenc kir.

Niha li zaningeha cewlike, sibe di pola duyemin ya beta riweken zeviyan de, rev ji, di pola seyemin ya beta felsefeye de dixwine. abdurrahman aydogdu, zimanhezeki kurd e. li ser zimane kurdi, weje u folklora kurdi lekolinan dike. ye xebata wi; "gotinen peşiyan" keda salan e. li gor abdurrahman aydogdu, gotinen peiyan gencineyek e. bixwe dibeje ku; "gotinen peiyan, ji bo me kurdan gencine ne u dive em nehelin bi piren me re ben binaxkirin."

Galgalên Heterotopîk

Merheba Xwendeyên Ezîz, Ev hejmara Kovara Heterotopîa ya ewil e. Em zarokekî/e nûhatî ne ku ev gava ewil mîna her ti?tên ewil xwediyê hêviyeke û heyecaneke mezin e.

Ji ber destpêkê me danasîn divê. Ji bo navê kovarê em, bi pê?niyara çîroknûs-romannûs H.Kovan Baqî, ji ser têgeha Foucaoult derketin rê:

Heterotopîa. Foucaoult:"Li dijî utopîayên sixte ku aîdîtiya wan bi rasteqîniyê ve tune nin: îdeal, yek tîp û homojen in; heterotopîa, cihên di nav çand û kelepora me de nin. Heterotopîa, xwedî alternatîfên bê ser û bê bin in. Di cihên Heterotopîk de hemû ?iklê jiyan, mekan û rêxistinan

Bêyî ku hev du cihê bikin hem-wext pevrebûnê pê? derdixin." dibêje. Li dijî homojeniya utopîa, heterojeniya(tevlihevî) heterotopîa pê? derdikeve. Dîsa Foucaoult:" Utopîa, dilxwe?kirinekê dide mirovan: teqez ne li cihên rasteqîn in lê jiyan û dinyayek fantastik, bê serê?î û genge?î; bajar û baxçeyên bihu?tî, jiyaneke rehet li ber lingên mirovan radixe. Heterotopîa, berovajî utopîa tevliheviyê dihebîne. Heterotopîa; rê û rêbazên li ber peyv û hevokan hildiwe?îne, hevokên helbestî û orîjînal

Diparêze." dibêje. Di derdora vê têgeha bingehîn em çend xortên ku qibleya wan edebiyat e civiyan ser hev, me hemûyan mejîdankên xwe vekirin û em ji

Xwe'r li cihekî geriyan. Di wê kêliyê de dengek hat ji gorristanan û pirtûkxaneyan: Heterotopîaaa… Bes derdê me edebiyat e. Edebiyateke ji tu ?exs, sazî û ramanî re xizmetê nake: tenê edebiyat, edebiyat, edebiyat… Naxwe me got edebiyata me jî bila bi?ibe têgeha me, bila heterotopîk be: em çîrokên klasik ango folklarîk naxwazin, ji bo edebiyata Kurmancî ruyê xwe veguherîne dinyê em ê bixebitin. Belê, ev xebatek e. Ji ber ku Kovara Heterotopîa zaningehek e em dibêjin xebat.

Em ê di vê zaningehê de hînî edebiyatê bibin û em ê ji Kur(d)inya'yê re qala edebiyatê bikin. Em ê bi destên xwe rêyekê vekolin ku edebiyata Kurmancî gav bi gav ber bi dinyê ve bime?e. Ji alî din Kovara Heterotopîa ne kovareke Kurd e, tenê galgalên Kurmancî ye.

Ji alî ?êwazê Kovara Heterotopîa ji sê be?an pêk tê: be?a çîrokan, be?a wergeran û be?a rexneyan. Em van be?an û karên din di nav xwe de hevpar dikin. Em dixwazin ku nivîskar û xwendevan hemû be?darî kovarê bibin. Ligel dengek ji kovara Heterotopîa derdikeve, dibilbile, diqîre û digazine: tenê edebiyat…

Uyanma Vakti

Hayatın alarmı çalıyor
Uyanma vakti şu an
Gecesi gündüzünden farkı
Sadece hava kararması olan
Başkalarının derdini dert bilip uyuyamayan
Ey insan!
Hayatın alarmı çalıyor
Uyan.

Esraa

"Zerrîya ma sêneyê asinê panî ser o ameya kuwayene

Ma rengê adırê sûrî ra raperrîyayîme teber..."

Kovan Baki, daha romanın ilk cümlesinde gavur groteskin icadı, okurun başına iş açan, feri sönmüş gözlere canlı bir hayat için uçsuz bucaksız mezarlar kazıyandır.

Aporia, H. Kovan Baki’nin mezara kadar hep iki dilli akacak bilincinin son Türkçe akışı. Yer yer Kürtçe izlere rastlamak mümkün. Fakat bunu da sır gibi saklamıyor yazar, aşikar. Bütün dünya silgileriyle belleğinden kelimeleri silmeye çalıştıklarını aktarıyor karakter. Silgilere, korkular ve otosansüre inat, yazar yazıp-silip yazmadıklarını yazıyor.

Ede-biyat varsa sağduyu ve vicdan yok, demişti o. Belleğimin işi hırsızlık. Hır yok, kin yok, kavga-dövüş yok. Ne var pekiî? Hakikat mı? Dur! Konuşma sırası kıçımın ağzında:

“Pırrrt!”

Hiç gülesim yoktu valla.