Sentez Yayınları

Metafizik: Kavram ve Problemleriyle Varlık Felsefesi adlı bu çalışma, metafizik olanlardan yola çıkılarak yapılan bir tür varlık sorgulamasıdır. Bu çalışmada üzerinde durulan felsefi düşünüş ve sorgulama, aslında bir hakikat araştırmasıdır. Çünkü felsefe, Varlığın hakikatini doğru bir söylemle ortaya koyma çabasıdır. Bu çalışmaya katkı verenler de Varlığın hakikatini doğru bir söylemle dile getirme serüvenini seven filozoflardır. Varlık ve metafiziğin temel kavram ve problemlerinin bu derece kapsamlı ve farklı düşünürler tarafından yazılan bir başka eser ne yazık ki dilimizde yoktur. Bu nedenle konusu ve içeriği açısından bir yeniliğe, orijinalliğe de sahip olduğu söylenebilir. Metafizik, Tanrı, töz, ruh, zihin, akıl, bilinç, nedensellik, yasa, olasılık, özgürlük determinizm, olanak, edimsellik, imkân, mekân, zaman, kader, dünya, uzay, yayılım, tümel, tikel, tekil, kategoriler, evrensel, Varlık, varoluş, öz, hiçlik, kaos, görünüş, gerçeklik, doğruluk ve bilgi kavramları bu çalışmanın kapsamını oluşturan konu ve problemlerdir.

Felsefenin diğer dönemlerinden farklı bir tarza sahip olduğu bilinen, ancak, ne olursa olsun felsefe tarihinin bir parçası olan Ortaçağ Felsefesi Tarihi Hıristiyan Ortaçağ düşüncesi çerçevesinde kaleme alınmış bir eser olarak okuyucuya sunulmaktadır. Bu eserde, daha önce yazılan eserlerden farklı olarak, Ortaçağda Felsefe-Teoloji İlişkisi, Akıl İnanç İlişkisi, Tanrı’nın Tekliği Üzerine, Tanrı Kanıtları, Tümeller Problemi, Kapadokyalı Babalar gibi başlıklarla Ortaçağ felsefesinin özellikleri ön plana çıkarılarak dikkat çekici bir bölüm oluşturulmuştur. Yine farklılık anlamında, önceki eserlerde yer verilmeyen Roscelinus ve Albertus Magnus gibi fi­lozoflara yer verilerek, bu konuda var olan bir eksiklik giderilmiştir. Aziz Augustinus, Boethius, Thomas Aquinas, Ockhamlı William gibi önemli filozoflar, kendi eserlerinden yola çıkılarak, diğer eserlerden çok daha fazla yer verilerek tanıtılmaya çalışılmıştır.

Küçük Flala siz çevreci çocukları Kuş Cenneti’ne bekliyor.
Diyor ki: İzmir Kuş Cenneti yarınlarda da var olsun!
Flamingolar Kuş Cenneti’nin temsilcisi olsun.
Haydi, hep birlikte Kuş Cenneti’ni koruyalım.
Haydi, hep birlikte Flamenko dansı yapalım…
Şak şak şak! Oley!

Dodot otobüs diyor ki: Biz taşıt araçları olarak egzozlarımızdan yayılan zehirli gazlarla havayı kirletiyoruz. Bu yüzden ben ve arkadaşlarım Harhar, Rınrın, Düdüt elektrikli otobüs olmaya karar verdik. Sevgili çevreci arkadaşlarım ben şimdi ne yapıyorum biliyor musunuz? At şeklinde elektrikli otobüs olarak Büyükada‛ya gidiyorum. Orada faytonda çalışan atların yerine geçeceğim. Atlar acı çekmeyecek, özgürce dolaşacaklar. Haydi, siz de hazır mısınız çevreci arkadaşlarım! Görüyorum ki arabaların çoğunda bir kişi oluyor. Aynı yöne giden kişiler araçlarını ortak kullanabilir. Şimdilik en azından yakın yerlere yürüyerek veya bisikletle gidebilir ya da toplu taşıtları kullanabilirsiniz.
Biliyor musunuz, dünyamız 4.5 milyar yaşında. Ona çok iyi bakmamız, korumamız gerek. Ben dünyamızı çok seviyorum ve hep düşünüyorum; dünyamız için neler yapabilirim?
Siz de düşünüyor musunuz?

Komik Balkan Masalları

Dünyada ve ülkemizde şiddet giderek artıyor. Ne yazık ki artan şiddet çocukları ve gençleri geleceğe hazırlama görevini üstlenen okullarda da gözleniyor. Oysa biz yetişkinler, okula yolladığımız çocuklarımızın güvende olduğunu düşünüyoruz. Bu gerçeği görmezden gelmek, yok saymak mümkün değil. Gerçekleri seslendirmek ve güncel konulara çözüm üretmek ise üniversitelerin ve bilim insanlarının temel görevidir. Okulların profesyonel çalışanları olarak şiddeti önlemede en önemli görev ise öğretmenlere düşmektedir. Bu kitap okullarda gözlenen şiddet ile ilgili olaylara, araştırmalara ve önleme çabalarına yer vererek okullarda çalışan öğretmenlere ve öğretmen adaylarına katkı getirmesi ümidi ile yazılmıştır.

Toplumsal hayatımızda hemen her alanın kültürel bir temelle bağlantılı hale geldiği düşünülürse, politikanın da birçok bakımdan bu temel üzerinde inşa olduğu görülebilir. Kültürel olanın kendi yönünde, politika olgusunu da başkalaştırdığı veya en azından klasik şekilde algılandığından daha farklı bir konuma yerleştirdiği söylenebilir. Bu kitap, böyle bir saptama doğrultusunda popüler kültürün politik yüzüne ışık tutulduğunda ortaya çıkan meseleleri ele alan sosyolojik bir teorik çerçeve sağlamaktadır. Bu açıdan, kitabın esas amacı; politikanın özellikle popüler kültür unsurlarıyla iç içeliğinin çoğunlukla göz ardı edilmiş olmasının eksik bıraktığı düşünülen hususlara değinmek ve bu hususların gündelik siyasal hayattaki izdüşümlerine dikkat çekmektir. Kitapta dikkat çekilen önemli bir sorun şu olmuştur: Popüler kültürün, politikaya ilgiyi artırırken, neticede politikayı imkansız kılma olasılığının gerçekleşmesi. Popüler kültürün, tekrara, tıpkılığa, her yerde oluşa dayanan doğasının, bireylerde otomatikleşmiş tepkiler yaratmaya ve onların direnme güçlerini zayıflatmaya sebep olabileceği ve demokrasinin temelini zayıflatıcı bir işlev görebileceği kitabın en önemli iddiasıdır.

Aristoteles’in Organon adlı mantık eserleri arasında önemi bir yeri olan Peri Hermeneias, “Önermeler” konusunu ele almakla beraber birçok mantık felsefesi problemine de değinmiştir. Aristotelesçi gelenek (Peripatetikler) kendisinden sonra düşünürün çalışmalarını sadece çevirmekle kalmamış, çevirilerle eş zamanlı olarak yorumlama faaliyeti de geliştirmiştir. Aristoteles yorumcuları arasında güçlü iki isim olan İbn Sina ve Thomas Aquinas, çok yönlü birer filozof olmanın yanı sıra mantıkçı yanlarıyla da göz kamaştırmaktadır. Thomas Aquinas üzerindeki İbn Sina’nın etkisi göz önüne alınırsa, Peri Hermeneias’ın Aristoteles’ten sonra sırasıyla bu iki mantıkçı tarafından nasıl yorumlandığı ve değerlendirildiği, okuyucuya bir geleneğin izini yakalatacaktır. Bunun yanı sıra üç büyük mantıkçıyla ilgili, ele aldıkları konular bağlamında bütünsel ve karşılaştırmalı bir fikir verecektir.

Çalışmamız, paradigmalarla dil felsefesi serimizin 3. kitabıdır; Wittgenstein’ın sadece ikinci dönemine ayrılmıştır. Filozofun birinci dönemini daha önce incelemiştik. Birinci Wittgenstein’da dil, mantığın dilidir. Felsefe yapma tarzı ise önermelerin sembolik dilde mantıksal analizinden ibaretti. Oysa ikinci Wittgenstein’da mantığının yerini gramer alır. Önermelerin gramere uygunluğu, anlamın temel koşuludur. O nedenle kitabımızın alt başlığını gramatikal dönemeç diye koyduk.

İkinci Wittgenstein metafizik çağın sonunda ve dil felsefesi çağının tam ortasında yer almaktadır. O, bir geçiş filozofudur; mantıkçılıktan söz edimlerine giden süreçte bir kavşaktır. İkinci Wittgenstein hem felsefede hem de dil felsefesinde büyük bir yeniliktir; bu yenilik gündelik dili felsefenin analiz aracı yapmasıdır; felsefenin amacını bu dilin iyileştirilmesi diye görmesidir. Wittgenstein bizi ne dünyadan koparıp zihne hapseder ne de nesnenin tutsağı yapar; tersine hayatın içine yerleştirir. Onun “hayat biçimleri” bunu çok iyi özetler.

Elinizdeki kitabın temel amacı 18. yüzyıl devrimleriyle başlayan toplumsal eşitlik hareketinin sanayi toplumlarındaki toplumsal hiyerarşiyi nasıl etkilediğini ve ayrıca modern sanayinin gelişiminden nasıl etkilendiğini ele almaktır. Bu iş öncelikle modern sosyal sınıfların doğasını araştırmayı, ikinci olarak iki temel sanayi toplumu tipinde ortaya çıkan sosyal tabakalaşma biçimlerindeki değişimleri karşılaştırmayı ve bu değişimleri açıklamayı, üçüncü olarak eşitlik ve toplumsal hiyerarşi fikirleri arasında bir yüzleştirmeyi gerektirir. Eşitlik karmaşık bir sanayi toplumunun koşullarında ulaşılabilir bir ideal midir? Veya tersine, bu türden bir toplumda hangi eşitsizlik türleri ve düzeyleri kaçınılmaz, mantıklı ve hatta arzu edilebilirdir?

Bu sorular kaçınılmaz olarak sınıfsal yapıya içkin olanların yanı sıra diğer eşitsizlik türlerini tartışmaya yöneltse de, sınıfın merkezî bir öneme sahip olduğunu ve etkisinin tüm eşitsizlik sistemine yayıldığını ileri süreceğim. Ayrıca, temel düzeyde toplumsal eşitliğin –eşit haklar ve özgürlükler yapısının– kalıcı ve geriye dönülemez bir biçimde yerleştiğinin düşünülebileceği hiçbir tarihsel dönem olmadığını iddia edeceğim. Sosyalist toplumların ve daha az belirgin olsa da, bazı kapitalist toplumların deneyimleri daha fazla eşitlik hareketinin her zaman tersine dönebileceğini, siyasal iktidarın yeni ayrıcalıklar, yeni seçkinler ve yeni sınıfsal yapı biçimleri yaratabileceğini ve pekiştirebileceğini göstermektedir. Buradan öğrenmemiz gereken şey, eşitliğin, ikiz kız kardeşi özgürlük gibi, sürekli üzerine titremeyi gerektirdiğidir.

Elinizdeki eser, Ulucami’yi etraflıca tanıtmaya çalışan bir çalışmadır. Eserde üslûp olarak, onu tanımak isteyen bir topluluğa, camiyi gezerek anlatıyor havasını vermeye çalıştık. Bunda, değişik yerlerden gelen ve çeşitli kesimlerden oluşmuş ziyaretçi gruplarına rehberlik yapıp, camiyi gezdirerek defalarca anlatmış olmamız etkili olmuştur diyebilirim. Gruplara Ulucami’yi anlattıktan sonra, dinleyenlerden: “Yıllardır Ulucami’ye gelir gideriz ama caminin bu kadar kuşatıcı ve bilgi yüklü olduğunu hiç düşünmemiştik.” diyenlere çokça şahit olmuşumdur. Cami ile ilgili anlatılanların, dinleyenler tarafından fazlasıyla hüsn-i kabul görmesi ve bu bilgilerin bir eserde toplanmasına yönelik temenniler, bu eserin hazırlanmasında önemli bir teşvik unsuru olmuştur. Ulucami, yerli ve yabancı binlerce ziyaretçinin gezdiği bir yerdir. Yabancı ziyaretçiler -rehberle gezdikleri için- eksik de olsa bir şeyler öğreniyorlar. Ancak yerli ziyaretçiler kendi mabetlerinde yabancılardan daha yabancı, biraz şaşkın ve biraz da garip duruyorlar gibi gelmiştir hep bana. Çünkü, umumiyetle, Ulucami’deki muhteşem levha ve duvar yazılarına sanki bir resim tablosuna bakar gibi bakılıyor ve onlar sadece seyrediliyordu. Hâlbuki bu yazılar Ulucami’nin en önemli özelliklerinden birisidir. Burası muhteşem bir “hat sanatı sergisi”dir. İşte bu çalışmada, insanımızın ulu mabede karşı yabancılığını biraz olsun hafifletme ve bu mabedi, bütün mana ve muhteviyatıyla olmasa bile, halkımıza daha iyi tanıtma gayreti, temel çıkış noktamız olmuştur.

Umarım eserimiz yeterince doyurucu ve faydalı olur.

Şiddet Çağında Sosyal Hizmetler ve Manevi Destek, önemli bir kavşağı işaret ediyor. İlkin, içinden geçmekte olduğumuz zamanların Şiddet Çağı olduğunu söylerken, bu hak ihlalinin ruh ve beden ayrımına dayandığını gösteriyor. Sonra bedeni öne çıkaran yapılanmaların, ister şehir, ister güzel beden, ister kapital küresel dünya olsun, ruhtan apardığını şimdilerde ise ruha neredeyse iade etmek zorunda kaldıklarını ima eder. İşte bu kavşakta manevi destek birimleri, varlık beyan ederken kavşaktan adeta tabela kaldırarak, hem ruhun varlığını hem de ihmalinin neticelerini işaret ediyordu.

`Şiddetmetafiziği` eksenindeki bir sosyal teori içine yerleştirdiğimiz çalışmamız, şiddetin farklı görünümlerini ele aldı... Küreselleşme, dünyanın elbirliğiyle gücü alkışlama stratejisiydi. Bu güç, zayıfın elenmesini ve destek verebilenlerin var olmasını planlamıştı. Ancak o kadar büyük bir kan emiciydi ki, ayakta kalmak için, bir basamak yukarda olan, aşağıdakini sömürmek zorundaydı. Bu sömürgeciliğe biz `küresel şiddet`de diyebiliriz. İnsanlık bugün, bir yandan globalleşirken, öte yandan `kültürel şiddet`e maruz kaldı. Bu, kişinin kendi kültüründen uzaklaşmasıdır. Kültürel kodlarından yabancı kültürlere zorlanması, hatta onu en tabi bir elbise gibi giymek zorunda kalması basbayağı kültürel şiddettir.

Ölümü kıyılara vuran Aylan bebeğin, 9 aylık hamile olan ve başı taşla ezilerek öldürülen Emani Al-Rahmun’nun, Avrupa sınırlarını geçemeyen insanlığın; azınlık ve göçmen, kadın ve erkek; özünde de biz ve öteki ayırımını geride bırakması umuduyla… Çünkü; Filozofun dediği gibi “Umut, uyanık insanın/düşünen insanın rüyasıdır.”

Ortak insanlık ‘rüyasının’ gerçekleşmesi umuduyla…

H. Nur Beyaz Erkızan

Atatürk yalnız Türkler için mi önemlidir?

Hayır!

O yalnız Türkler için değil, bütün İslam Dünyası, hatta bütün ezilen uluslar için önemli bir tarihsel kişiliktir. Bugün İslam ülkelerinin bulunduğu coğrafya dünyanın en geri kalmış bölgesini oluşturuyor. Bu geri kalmışlığın en belirgin göstergesi hâlâ toplumsal yapıların kabile düzeyini aşamaması ve ulus kimliğinin gelişmemiş oluşudur. Bu nedenle bölge, yeraltı zenginliklerinin bolluğu nedeniyle emperyalizmin en başta gelen hedefi durumundadır. Bu geri kalmışlık, bugün Ortadoğu’nun yazgısı gibi görünüyor. Bunun nedeni de akıl ve bilim felsefesinin bölgeye girememiş olmasındandır. 13.Yüzyılda içtihat kapısı kapatılarak, akıl ve bilim bölgeden zaman içinde bütünüyle dışlanmıştır. Bugün İslam coğrafyasının hâlâ en önemli sorunu, işte bu yanlış dünya görüşü ve felsefesidir.

Atatürk ne yaptı?

İlk kez İslam Dünyası’nda aklı ve bilimi rehber edinerek, 13.Yüzyıldaki bu kötü gidişe “Dur” dedi. Bu nedenle, eğer İslam Dünyası bir gün aklın ve bilimin önemini anlayıp, Aydınlanma sürecini yaşamaya geçebilirse, kesin olarak şunu keşfedecektir: “Bunu bizim içimizden biri, Mustafa Kemal Atatürk zaten Türkiye’de bir Türk Aydınlanması’na geçerek başlatmıştı”. İşte o zaman Atatürk yeniden keşfedilecektir.

Bu çalışma, insanın var olma amacını ve yaşamında varlık olarak kendisini var etmesinde sonluluğunun/ölümlülüğünün rolü ve işlevini temele alarak, hem tarihsel süreçte felsefedeki, dolayısıyla filozoflardaki karşılığını ortaya koymakta hem de farklı disiplinlere göre açıklamaktadır. Bu bakımdan, ölüm karşısında insanın yaşama tutunma ve kendisini varlık olarak ortaya koyma serüveninin felsefi açıklamasını yapmayı amaçlamaktadır.

Bölümler, insanın sonlu olmasının gerçekliği karşısında var olma serüvenini betimleme, anlama, yorumlama ve öneride bulunmayı içeren bir yöntemle kaleme alınmıştır. Kısaca fenomenolojik, varoluşçu ve hermeneutik bir anlayışla yaşam ve ölüm olgusu irdelenmiştir. Böylece, bu çalışmada insan varlığının sonlu ama kendini var etme sürecinin fenomenolojisi açığa çıkartılmaya çalışılmıştır.

Disiplinlerarası bir çalışma olan “Yaşam ve Ölüm Felsefesi”, böylece ülkemizde bir ilke de imza atmış oluyor. Felsefecilerin yaşam ve ölüm olgusuna bakışının yanı sıra psikoloji, sosyoloji, antropoloji, siyaset, sanat, edebiyat ve ekonomi gibi alanların yaşam ve ölümü irdelemeleri, konunun zenginliğine ve anlam çevrenine işaret etmektedir.