Tarihçi Kitabevi

İlber  Ortaylı’nın  eserlerinden  birisinin  adı  “İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı” başlığını taşımaktadır. Burada kastedilen 19. yüzyıldır ve tüm sıkıntı ve sorunlarıyla Osmanlı modernleşme tarihi, sosyo-kültürel değişiklikler vurgulanmaktadır.

İlber  Hocadan  esinlenerek, “İkinci  Meşrutiyet  dönemini (1908-1918) İmparatorluğun en uzun 10 yılı” diye nitelemek mümkündür.  Osmanlı  Devleti’nin  büyük  savaşlar (Trablusgarp, Balkan Savaşları ve Birinci Dünya Savaşı) verdiği bu yıllar ve ardından gelen mütareke süreci ciddi askeri-siyasi kırılmaların ve önemli sosyal olayların yaşandığı bir dönemdir.

Bu dönemin sonunda Türk milleti kaderini eline alacak ve bu yıkıntının içinden yeni bir Türk Devleti çıkarmayı başaracaktır.

"Bir Nadir Öyküsü” Asil Nadir'in annesi Safiye Nadir'in Kıbrıs'ın köylerinden İngiltere Kraliçesi'nin sarayına uzanan iniş çıkışlarla dolu hayatını, onun bitmek tükenmek bilmez mücadelesini ve azmini anlatıyor. Bu kitapta yalnızca Safiye Nadir'in bilge kişiliğini, sosyal adaletini, yaşama ve insanlara olan tutkusunu değil, onun yaşamı ekseninde dünyada yok sayılan Kuzey Kıbrıs'ın ve Kıbrıslı Türkler'in 1920'lerden 2000'lere  uzanan serüvenini de okuyacaksınız. Bir kadının savaş casusluğu, aşkı, acılarıyla başa çıkışı ve başarı hikayesinin yanı sıra, Nadir ailesinin iş hayatında dünya çapına yayılan yükselişi ve çöküşünün Kıbrıs'ın siyasi olaylarıyla nasıl harmanlanarak şekillendiğine tanık olacaksınız.

"Humour" kelimesi yabancı bir kelimedir. Anlamı "olayların gülünç yanlarını görme yeteneği, nüktedanlık, şakacılık"tır.

Humour türü yazıları seviyorum, 1982 yılında Güneş gazetesi yayınlanmaya başladığında, Ali Rıza Kardüz imzası ile bu tür yazılara başladım. Daha sonra Sabah ve Yeni Yüzyıl gazetelerinde 2000'li yıllara kadar yazılarım yayınlandı.

"Olaylarla alaylar" diye isimlendirilen yazılarımı ünlü sanatçılar Haslet Soyöz ve rahmetli Mıstık (Mustafa Eremektar) çizimleriyle ilgi çekici hale getiriyordu.

Bu tür yazı tekniğini, bu tür yazıları çok seviyorum.

Türkiye büyüyor, yani insan sayısı artıyor. Sorunlar da Türkiye’yle birlikte büyüyor. Sorunları karşılamak için para lazım. Ama para kaynakları tükeniyor. Borç almakla, mal satmakla olmuyor. Ben, şöyle sağlam, verimli kaynaklar bulmalı, diyorum. Bu konudaki çalışmalarıma da “Marjinal Vergilendirme Teorisi” adını verdim.

Bu teoride “Anasır-ı Erbaa” yani dört ana ögeden esinlendim. Kömürden, petrolden, elektrikten, yani Ateş’den vergi alıyoruz. Su’dan vergi alıyoruz. Toprak’tan da vergi alıyoruz.

Niçin Hava’dan vergi almayalım?

Ülkemizde her gün, her saniye seksen milyon kişi soluklanıyor. Ev kadını soluklanıyor, sporcular soluklanıyor. İşveren, işçi soluklanıyor. Öğretmen, öğrenci, memur, emekli, balıkçı, kaportacı, hatta dilenci… herkes soluklanıyor. En çok soluklanıp havayı en çok tüketenler, şarkıcılar ve politikacılar…

Şimdi efendim, soluk başına küçük, çok küçük, mesela 0.001 lira vergi alsak... Kimsenin ruhu duymaz. Tabii şarkıcıdan, televizyon spikerinden, her Allah’ın günü gecesi boyuna nutuk atan politikacıdan daha çok... Buna “Hava Tüketme Vergisi” (HTV) adını verdim. Mükellefin günlük ortalama soluk sayısına göre de yıllık HTV’yi kabaca hesapladım. HTV geliriyle kaynak ve bütçe sorunu ortadan kalkar, büyüklerimiz de istedikleri yere istedikleri köprüyü yapabilirler...

Atatürk’ün Cumhuriyet rejimini dayandırdığı Halkçılık anlayışının halk okulları ve ulusal kültür merkezleri olarak kurmuş olduğu Halkevleri hakkında ilk yapılan bilimsel araştırma, bu kitap ile Türk okuruna ulaşmaktadır. Daha sonralan bazı Anadolu üniversitelerinde bu konu ile ilgili yüksek lisans çalışmaları yapılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti devlet modeli oluşturulurken katı bir milliyetçilik baskısı uygulanmamış ve halkçılık anlayışına dayanan bir ulus devlet, Halkevleri sayesinde kurulabilmiştir. Atatürk, Kurtuluş Savaşı’nı kazandıktan ve devleti kurduktan sonra ortaya koyduğu devlet modelini geleceğe dönük çizgide kurumlaştırırken, Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu ile birlikte Halkevleri’ni de aynı dönemde kurmuştur. Halkçılık anlayışına dayalı bir ulus devlet kurulurken Türk tarihi ve Türk dili esas alınmış ve bu siyasal birikim, Halkevleri gibi bir yaygın eğitim kuruluşu ile halk kitlelerinin tabanına ulaştırılmıştır. Çok uluslu imparatorluktan geri kalan eski Osmanlı ahalisi ulus devlet çatısı altında bütünleştirilirken, birbirinden farklı toplumsal gruplar halkçılık uygulamalan üzerinden Halkevleri aracılığı ile kaynaştınlmaya çalışılmıştır. Az zamanda il ve ilçelerde 500’e yakın Halkevi şubesi, köylerde ise 5000 civarında Halk Odası devreye girerek ulus devletin halkçılık temeline oturtulması doğrultusunda, halka doğru yönelen ve halkın ayağına giden çalışmalar yapılmıştır.

Halkevleri, Köy Enstitüleri ve Millet Mektepleri ile birlikte Kemalist rejimin toplumsal kurumlan olarak tarih sahnesine çıkmışlardır. Din sorunu yüzünden Köy Enstitüleri üzerinde epeyce çalışmalar yapılmıştır. Sovyetler Birliği nedeniyle ise Halkevleri ile ilgili gereken çalışmalar soğuk savaş yıllannda yapılamamıştır. Cumhuriyet rejimi kurulurken, laik devlet modeli ile birlikte halkçı çizgide toplumsal örgütlenme yapılanmasına öncelik verilmiştir. Emperyalizm ikinci dünya savaşı sonrasında merkezi alana gelirken, hem Köy Enstitüleri hem de Halkevleri dış baskı ile kapattırılmıştır. Böylece laik ve çağdaş ulus devlet tasfiye edilerek, alt kimliklerin hortlatıldığı bir model ile yeniden hem şeriat toplumuna, hem de alt kimlikçi eyaletler ile emperyalizmin güdümlediği uzaktan kumandalı federasyon sistemine doğru Türkiye zorlanmıştır. Küreselleşme döneminde Türkiye Cumhuriyeti bütün bölge ülkeleri ile birlikte yeniden ortaçağ düzenine doğru yönlendirilirken, Türkiye Cumhuriyetinin çağdaş bir devlet olmasına sağlayan kuramlardan birisi olarak, Halkevleri modelinin bugünün koşullarında yeniden ele alınarak tartışılması gerekmektedir. İşte o zaman, Atatürk’ün neden etnik alt kimlikçiliğe karşı çıktığı ve bunun yerine halkçı bir ulusçuluğu dayanışmacı ve bütünleştirici çizgide benimsediği daha iyi anlaşılacaktır. Misakı Milli sınırları içinde üniter devletin kurulmasında, Halkevleri üzerinden geliştirilen halkçılık anlayışının önemli bir bütünleştirici rolü bulunmaktadır. Bu kitap, yazılışından otuz yıl sonra bu gerçekleri genç kuşaklara anlatmak için üçüncü kez yeniden yayınlanmaktadır.

Konuya “Türkiye 20. yüzyılın son on yılını ıskaladı” diye girmek, sonra da “siyasi, askeri, ekonomik tedbirleri hayata geçirebildi mi, şimdi ona bakalım” demek gerçekten çelişkilidir.

Hele bir de bu on yılda ikisi tek parti, dördü koalisyon, biri güven oyu alamayan dört azınlık hükümeti, yani tam on hükümet görev aldı dersem, çelişki daha da büyür. “Evet, yapamadı” deyip konuyu kapatabilirim ama bu, kolaycılık olur. Yapamadığını iddia ettiğime göre, bunun kanıtlarını sunmam lazım.

Atilla Kıyat

"... Bizim çocukluğumuzda, çocuklara sıkça sorulan, günün moda sorusu şuydu: "Büyüyünce ne olacaksın bakiim yavrucum?.." Gerçi aynı soru hâlâ soruluyor ya neyse... Sanırım henüz 9-10 yaşlarında filandım... Evimize eşiyle misafirliğe gelen bir amca bana gene bu soruyu sormuştu. Ben de o dönemde çocukluğun keyfine öylesine kaptırmıştım ki kendimi, o amcaya şu yanıtı vermiştim: "Valla amca, ben çocukluğu çok sevdim, o yüzden büyüyünce de çocuk olucam!.." Bu muzip yanıtı o günden beri aklımdan hiç çıkarmadım. Mizahçı olacağım aslında o yanıtta gizliymiş ya neyse... Çocukluğumda acılar, sıkıntılar, üzüntüler yaşamadım mı, tabii ki yaşadım, belki fazlasıyla ama çocukluk öylesine büyülü ve tertemiz bir dünyaydı ki, tüm bu üzüntülü anların önüne geçen hep neşe, keyif, haz ve mutluluk olmuştu benim için..."

Böyle diyor 2018'de yazar-çizerlik serüvenindeki 40. yılı geride bırakan, elinizde tuttuğunuz kitapla yayınlanan 50. kitabına ulaşan mizah ustası Cihan Demirci, kitabın girişindeki önsöz yazısında. Günümüz çocukları, artık çok hızlı akan, teknolojik ve hiperaktif bir hayatın baş döndüren koşturmacası içersinde çocukluklarını yaşamaya pek de zaman bulamıyorlar. Çocukluk süresi her geçen gün daha da kısalıyor...

Mizah, çocuk ve gençlik edebiyatımızın üretken ve usta kalemi Cihan Demirci, yazar-çizerlik serüvenindeki 40. yılının anısına kaleme aldığı “70’lerde Çocuk Olmak” adlı bu çok özel kitapta, sizleri 1970’li yılların İstanbul’unda, kendi çocukluğundan ve ilk gençlik döneminden kalma anılar denizinin içine davet ediyor...

Bir mizah ustasının sizi 70’li yılların Türkiye’sinde gezdirecek, kimisi komik, kimisi neşeli, kimisi hüzünlü, kimisi ilginç, siyah-beyaz yıllara ait olsa da birbirinden renkli çocukluk anıları, ilkokul, ortaokul ve lise yıllarını kapsıyor. 1969’un sonlarından 1979’un sonlarına dek 10 yıllık bir süreçte dolaşmaya hazır mısınız?.. Anılarla sınırlı kalmayan, bize bir dönemi de anlatan bu kitap, 70’li yılların yaşamına dair özel bilgilerle bir rehber tadı da taşıyor ve bizi 70’li yıllarda çocuk olmanın ruhuna doğru benzersiz bir yolculuğa çıkarıyor...

Son dönemlerin aktüel siyaset konuları arasına giren "Partili Cumhurbaşkanı" kavramı ve "Tarafsız Cumhurbaşkanı" tartışmalarının geçmişi Cumhuriyetin kuruluş yıllarına kadar uzanmaktadır. İlk Cumhurbaşkanlarımız Atatürk ve İnönü - her ne kadar bir genel başkan vekili tayin etmişlerse de - aynı zamanda CHP'nin Genel Başkanlığını da üstlenmişlerdi. Tek parti devrinde genel olarak olağan görülen bu uygulama, 1923-1950 yılları arasında kurulan muhalefet partilerinin başlıcaları olan TCF, SCF ve DP dönemlerinde zaman zaman sertleşen tartışmalara yol açmıştır. Bu çalışmada Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında konuya ilişkin yapılan değerlendirmeler ve eleştiriler ışığında partilerin “Parti Başkanlığı - Devlet Başkanlığı” birleşmesine karşı olan tutumları irdelenmiş, Türkiye’de demokratikleşme sürecinin en az incelenen yönlerinden birisi olan “Partili Cumhurbaşkanı - Tarafsız Cumhurbaşkanı” tartışmalarının tarihsel perspektifini ortaya koymak amaçlanmıştır.

On altıncı ve on yedinci yüzyıllar, Türklerin Büyük Almanya için tehlike yarattığı bir dönemdi. 1529 ve 1683 Viyana Kuşatmaları bu sıkıntının zirvelerini temsil eder. On birinci yüzyılda Orta Asya’dan kopup gelen ve savaşçı bir bozkır halkı olan Turan Türkleri, Batı’nın Doğu’ya yaptığı Haçlı Seferleri’ne karşılık olarak düzenledikleri seferlerle önce Bizans devletinin kalbi durumundaki Rum Küçük Asyası’nı Türk ülkesi “Anadolu”ya çevirdiler. Sonra cesur bir lider olan Osman’ın emrinde birleştiler ve on dördüncü yüzyılın ortalarında Çanakkale Boğazı üzerinden Balkanlara ve böylece Avrupa’ya geldiler. Bütün kıta artık gerginlik ve kuşku içinde yaşıyordu. Batı ordularını iki kez kanlı bir şekilde yenilgiye uğrattıktan sonra Türkler, 1453 yılının Mayıs ayında son özgür Rum şehri olan Boğaziçi’ndeki kutsal Konstantin’in şehrini fethettiler, adını İstanbul olarak değiştirdiler ve burayı başkent yaptılar. Venediklileri Ege adalarından uzaklaştırdılar, Adriyatik denizini tehdide başladılar, Mısır’ı fethettiler ve Hindistan’dan Akdeniz’e uzanan yolu kapattılar. Bundan sonra güneyde savaşmayı bırakarak kuzeye doğru yöneldiler. Türk padişahlarının en güçlüsü olan İkinci Süleyman, Macaristan’ı fethetti. Macar Kraliyet Ordusu, 1526 yılının Ağustos ayında Tuna nehri kıyısındaki Mohaç bataklıklarında yok edildi.

Evrensel kültürün bugünkü noktaya ulaşmasında adı çok bilinen yazar, sanatçı, tarihçi ve siyasetçinin yanında bir de tarih ağacının gölgesinde kalanlar vardır. Bu kitaptaki denemelerin amacı o dev ağacın yapraklarını aralayıp gölgede kalanları açığa çıkarmak, gündelik yaşamın eski zamanlarını aydınlatmaktır. İnsanı yaşatacak olan yine insan olduğuna göre bunu ancak yazarlar ve okurlar yapabilir.

Umberto Eco "hangi uluslar kahramana ihtiyaç duyar" diye sorar bir yazsısında. Evrensel kültür, bilim, yazın ve sanata dair binlerce isim yetiştirmiş ve en önemlisi onları unutmamayı başarmış milletler siyasi kahramanlara ihtiyaç duymazlar.

Yazın dünyamızın önemli isimlerinden Murat Erdin, bu kitabında tarih ağacının gölgesinde kalan kahramanları hatırlatıyor ve insanlığın kültürel mirasına büyük katkılar yapmış aydınların hem şaşırtıcı hem de hayranlık uyandırıcı öykülerini aktarıyor.

Keyifle okuyacağınızdan eminiz.

İstanbullu sayılmak sadece Suriçi doğumlu Şehroğlanı - Şehrkızı'na yakıştırılırken, bugün yarışa katılan sayısı 20 milyona yaklaşıyor.

Orhan Koloğlu

Sana bir tepeden baktım aziz İstanbul

Görmedim gezmediğim, sevmediğim hiçbir yer

Ömrüm oldukça, gönül tahtıma, keyfince kurul

Sade bir semtini sevmek bile bir ömre değer

Nice revnaklı şehirler görülür dünyada,

Lakin efsunlu güzellikleri sensin yaratan

Yaşamıştır derim en hoş ve uzun rüyâda

Sende çok yıl yaşayan, sende ölen, sende yatan.

Yahya Kemal Beyatlı

Eskilerde ‘Yediğin içtiğin senin olsun, gezip gördüklerini anlat’ derlerdi… Çünkü insanlar doğdukları, yaşadıkları yörenin dışına kolay kolay çıkamazlardı. Hele hele yurt dışına çıkmak çok zordu.

Günümüzde halkımızın gitmediği, gezmediği ülke yok.

Son 60 yılda çok şey değişti.

1950’lerde Türkiye’nin dövizi yoktu. Ulaşım imkanları kısıtlıydı. Pasaport almak, döviz izni almak çok zordu. Türkiye’den yurt dışına çıkış yolu ya demiryolu ya da denizyolu idi. Yurt dışına çıkış, 1980’lerden sonra kolaylaştı.

Günümüzde, imkânı olan kolaylıkla döviz bulabiliyor, pasaport alabiliyor. Tek sorun, vize kısıtlaması…

Havayolu, denizyolu ile dünyanın her köşesine, her ülkeye ulaşılabiliyor.

Dövizin olmadığı, dışarıya seyahat için pasaport kısıtlamalarının bulunduğu dönemde kamu çalışanları için yurtdışı kısa ve uzun süreli görevler, değişik ülkeleri görme bakımından önemli fırsattı.

Geçen 60 yıl boyunca gezdiğim gördüğüm ülkelerle ilgili izlenimlerimin, okuyucuların ilgisini çekeceğini umduğum bölümlerini bu kitapta topladım.”

- Güngör Uras

Ulu Önder Atatürk, 1923 yılında Türkiye Cumhuriyeti'ni kurarken aynı anda Balkanlar'da, Türk karşıtı olan devletlerin bulunduğu bir coğrafyada yaşayan Türklere kardeşçe elini uzatmış, Osmanlı Devleti'ne çok büyük hizmetlerde bulunmuş, 630 yıl Osmanlı'nın saray ve hazine muhafızlığını yapmış; yeniçeriliğe, saldrazamlığa ve kaptan-ı deryalığa kadar yükselmiş olan Arnavutlarla ilişkilerin devam etmesi için bu önemli stratejik yarımadada, çoğunluğu Müslüman olan bu devletin kurulmasını istemiş ve bunu da sağlamıştır.

“‘Hayvanları sevmeyen, insanları da sevmez’ lafını hayvanlar bilmese de pek çok insan bilir. Buna karşın hayvanı da insanı da hiç sevmeden yaşayan insansı yaratık çoktur” diyen Kandemir Konduk, bu kitabında hayvanlar âlemine mizahçı gözlüğüyle dalıyor... Kurnaz tilkileri, uyuklayan koyunları, hırsız kedileri, makyajlı tavuskuşlarını, görgüsüz ayıları, maymun suratlıları, alık balıkları ve daha birçok hayvanı günümüz insan ilişkileriyle sosyopolitik açıdan örtüştüren ve okuyanı güldüren mizah öyküleri sergiliyor...

Kandemir Konduk, mizah ve tiyatro yazarıdır. Şimdiye kadar 30’dan fazla tiyatro oyunu sahnelenmiştir. ‘Yüzsüz Zühtü’ ilk yazdığı tiyatro oyunudur. Diğer oyunlarından bazıları ‘Yasaklar’, ‘Geceler’, ‘İnsanlığın Lüzumu Yok’, ‘Deli Deli Tepeli’, ‘Medya MedyaNereye’, ‘Beyoğlu Beyoğlu’, dur.

‘Perihan Abla’, ‘Mahallenin Muhtarları’, ‘Ana’ gibi senaryosunu yazdığı birçok televizyon dizisi yıllarca televizyon kanallarında oynamıştır. Yazarın 14 tane kitabı olup ikisi dışındakiler mizah türündedir.

‘Abuzer Kadayıf’, ‘Gülümseyen Dünya’, ‘Çılgın Sazlar’, ‘Kobay’ senaryosunu yazdığı bazı sinema filmleridir.

Kandemir Konduk şimdilerde Kadıköy’deki Müjdat Gezen sahnesinde Kabare Tiyatrosu yapma hazırlığındadır.

Marx, İngiliz hükümetinin asıl amacının savaşın batı cephesinde, Tuna boylarında Ruslardan taviz almak olduğunu, bu tavizlerin karşılığında bedel olarak Rusların Kars'ı almalarını sağladığını iddia eder ve şöyle der:

"Kars'ın düşüşü, Rusya'ya karşı yürütülen yapmacık, sahte savaşın tarihinde bir dönüm noktasıdır. Kars düşmeksizin (...) ne Paris Antlaşması ne de sahte barış olabilirdi. Şu halde (...) başında beri Kars'ın düşüşünü Lord Palmerston Hükümeti'nin planladığını ve planını sonuna kadar uyguladığını kanıtlayabilirsek peçe kaldırılacak, Doğu Savaşı, çevresine diplomatik olarak sarmalanan sis arasından şaşkınlık verici bütün olaylarıyla ortaya çıkacaktır. "

"Ne yazık ki üç asırdan beri çeşitli bozgun, acınacak durum ve cehalet aynası olan tarih levhalarımıza bakmayarak, durmadan altı yüz senelik şan ve şereften söz edip yüksekten uçarak kendimizi aldatmaktan bir an geri kalmadık. İlimden, sanayiden, ticaretten mahrum, yoksulluk ve sıkıntı içinde bulunan ve millet sözünün isnat edeceği esas şartlardan uzak, muhtelif unsurların topluluğundan meydana gelmiş, siyasi hayatını sürdürmesi diğer devletlerin birbiriyle rekabetine bağlı, arazisi büyük fakat kuvveti küçük bir devletçikten başka bir şey olmadığımızı anlamak istemedik."
 
- Mahmut Muhtar Paşa

Mondros sonrası başlayan işgallere karşı ilk tepkiler, bölgesel ve kendiliğinden oluşan küçük ve örgütsüz direnişler biçimindeydi. İlk direniş ve Ulusal Kurtululuş Mücadelesinin ilk silahlı karşı koyuşu, Hatay'ın Dörtyol ilçesinde 19 Aralık 1918'de gerçekleşti. Batı Anadolu'da ise işgallere karşı ilk direniş için 15 Mayıs 1919'daki Yunan İşgali'ni beklemek gerekecekti. Bu tarih, aynı zamanda Batı Anadolu'da Kuva-yı Milliye'nin tarih sahnesine çıkışı ve modern Türkiye Cumhuriyeti'ne giden direniş yolunun açıldığı tarih de olacaktır.