Tarihçi Kitabevi

"Ne yazık ki üç asırdan beri çeşitli bozgun, acınacak durum ve cehalet aynası olan tarih levhalarımıza bakmayarak, durmadan altı yüz senelik şan ve şereften söz edip yüksekten uçarak kendimizi aldatmaktan bir an geri kalmadık. İlimden, sanayiden, ticaretten mahrum, yoksulluk ve sıkıntı içinde bulunan ve millet sözünün isnat edeceği esas şartlardan uzak, muhtelif unsurların topluluğundan meydana gelmiş, siyasi hayatını sürdürmesi diğer devletlerin birbiriyle rekabetine bağlı, arazisi büyük fakat kuvveti küçük bir devletçikten başka bir şey olmadığımızı anlamak istemedik."
 
- Mahmut Muhtar Paşa

Mondros sonrası başlayan işgallere karşı ilk tepkiler, bölgesel ve kendiliğinden oluşan küçük ve örgütsüz direnişler biçimindeydi. İlk direniş ve Ulusal Kurtululuş Mücadelesinin ilk silahlı karşı koyuşu, Hatay'ın Dörtyol ilçesinde 19 Aralık 1918'de gerçekleşti. Batı Anadolu'da ise işgallere karşı ilk direniş için 15 Mayıs 1919'daki Yunan İşgali'ni beklemek gerekecekti. Bu tarih, aynı zamanda Batı Anadolu'da Kuva-yı Milliye'nin tarih sahnesine çıkışı ve modern Türkiye Cumhuriyeti'ne giden direniş yolunun açıldığı tarih de olacaktır.  

"Abi, sen bu işi sadece yabancıların işi değil deyince bak aklıma ne geldi."

"Ne geldi?"

"Dün öğlen kazıya gelen İstanbullu Almanlardan benim çukurda gördüğüm gözlüklü adam, dün akşam karanlığında salla karşıya, Samsat tarafına geçti."

"Sen bunu nereden biliyorsun Mevlüt?"

"Dün akşam geç saatte değin arkadaşlarla Fırat kıyısında balık tuttuk. O zaman gördüm"

"Yanlış görmüş olmayasın? Çünkü onlar buradan dün öğleden sonra ayrılmışlardı."

"Hayır abi, o adamı iyi tanıyorum. Yabancı plakalı beyaz bir taksi adamı kıyıya bırakıp geri geri döndü."

"Nasıl yabancı plakalı? Urfa dışından mı?"

"Hayır abi. Gavur plakalı. Harfleri çoktu ve plakanın yanına büyük bir D harfi konmuştu."

Kendisini “Türkiye’yi anlamaya ve anlatmaya adayan” İtalyan tarihçi Fabio L. GRASSI Türk tarihi alanında büyük uzmanlardandır. Halen Roma Sapienza Üniversitesi’nde Doğu Avrupa Tarihi Bölümü’nde öğretim üyesi olan Grassi, “İran ve Türki Coğrafyaları Rektör Danışmanlığı” görevini sürdürmekte, Avrasya Tarihi, Türk Dili ve Çağdaş Tarih dersleri vermektedir.

Grassi’nin 60’ı aşkın bilimsel yayınları arasında en önemlileri, İtalya ve Türk Sorunu 1919-1923 – Kamuoyu ve Dış Politika, YKY, 2009; Atatürk, Turkuvaz Kitap, 2009; Türk – İtalyan İlişkilerinde Az Bilinenler, Tarihçi Kitabevi, 2014’dir.

“Neticede, uzun bir süreç olan Rus yayılmacılığının yapısal öğeleri, Rus asıllı olmayan halkların direniş, nihai yenilgi, teslimiyet ve çoğunlukla demografik yıkımıdır. Karadeniz’den Kafkasya’ya uzanan coğrafyaya baktığımızda ise önemli ve özel bir unsura dikkat çekmek gerekiyor: bu halkların çok büyük kısımlarının, az ya da çok zorunlu olarak Osmanlı İmparatorluğu’na doğru göç etmeleri… Bu zorunlu göçe bağlı olaylar ise Osmanlı yetkililer tarafından söz konusu kavimleri yerleştirme, Osmanlı topraklarında Müslüman nüfusun oranının artması ve modern anlayışta doğma sürecinde bulunan Türk ulusuyla mültecilerin kaynaş(tırıl)ması eylemleridir."

- Fabio L. Grassi 

Aydemir Balkan’ı iki ay önce, 2017 Şubat’ında yitirdik. Ne yazık ki bu kitabını göremeden aramızdan ayrıldı.

Aydemir kolay yazan, kolay okunan, üretken bir yazardı, iyi bir gazeteciydi. Galatasaray Lisesi’ni ve İstanbul Teknik Üniversitesi’ni birincilikle bitirdikten sonra 1950’li ve 60’lı yıllarda Cumhuriyet’in ve Akis’in Paris muhabirliğini yaptı, politikacılara Avrupa’dan ışık tuttu. Milli Birlik Hükümeti döneminde Paris Büyükelçiliği’nde Basın Ataşeliği görevini üstlendi.

Gerçek mesleği mimarlıktı, gazeteciliğe veda ettikten sonra Paris’te Unesco Genel Merkezi’nde 25 yıl bilimsel dallarda görev aldı. Emeklilik döneminde de anılarını yazdı.

Aydemir’in bu son kitabı, onun tanıma olanağı bulduğu dört büyük kişiyle, Atatürk’le, Nazım Hikmet’le, Yaşar Kemal’le ve Alparslan Türkeş’le anılarını içeriyor, onların bilmediğimiz yanlarını yansıtıyor. Kitabı merak ve ilgiyle bir çırpıda okuyorsunuz. Bu anıların geniş yankı uyandıracağına inanıyorum.

Hıfzı Topuz

Yabancılaşma ve kaçış.
Ufuksuz bir denizde kaybolmuş bir gemi.
Garip gemi adamları.
Anlamsız, abes, gerçek dışı olaylar.
Bilge, doktor, ressam, dansöz, asker,
işadamı, işçi, din adamı...
Gerçeklere kapalı bir hayal dünyasının insanları.
Yitirilmiş bir aşk ve pişmanlık.
Çözümsüzlük.

“Türk-Arap İlişkileri”nin konusu, iki ayrı toplumun dünyadaki birbirinden kopuk yaşamını gündeme getirmek değildir.

Aksine, dünyayı bir anlayışta birleştiren Türklerin ve Arapların birlikteliklerine 21. yüzyılın dünyasında nasıl bakıldığını göstermektir.

Konuya bir ırklar arası sorun şeklinde yaklaşmadığımızı peşinen belirtelim. 1500 yıla yakın bir süreden beri devam eden siyasi, sosyal ve kültürel ilişkiler konumuzu oluşturuyor. Üstelik sadece kendi aralarındaki ilişkilerle değil, bu alanlarda dünya tarihini etkileyen girişimleriyle Orta Asya’dan Avrupa ve Afrika kıtalarının en batısına kadarki alana da damgalarını vurmuşlardır. Bazen karşıt, bazen ortak girişimleri olsa da bugün bile İslami nitelik çerçevesinde birlikte anıldıklarına göre, geçmişin hiçbir zaman bütünüyle dışlanamayan ve etkisi hissedilen oluşumlarını anımsamakta yarar vardır. Geleceğin sağlıklı kurulması, tarihin gerçekçi ve duygusallıktan uzak sunulmasına bağlıdır.

O, meslek hayatı boyunca farklı mecralarda, fakirlerin, ezilenlerin, işçilerin öykülerini anlatmıştı. İşte bu yüzden hepimizle, başka filmlerde, dizilerde, oyunlarda rastlayamadığımız türden organik bir bağ kurmayı, farkına vardırmadan, benliğimize işleyen imgeler yaratmayı becerebilmişti. Çünkü o aynı zamanda bir sosyologtu ve hareketli görüntü sanatlarının aslında bir tür toplum mühendisliği olduğunu herkesten iyi biliyordu. Umur Bugay’ın kaleminden çıkan hiçbir işi izledikten sonra istismar edildiğim, avutulduğum hissine kapılmadım. Onun her yapıtı, izleyicisiyle doğrudan iletişime geçtiği, oturma odalarına misafir olup bir çay içtiği, sıcak bir sohbeti başlattığı dostluklara dönüştü.

Bugün televizyonlarda yayınlanan, milyonlarca kişi tarafından izlenen dizilere baktığımızda böyle bir duygunun yanından yöresinden bile geçemediğini üzüntüyle gözlemliyoruz. Hiç kimse bir önceki sezonun rating rekorları kıran dizilerini hatırlayamazken Umur Bugay’ın imzasını taşıyan birçok televizyon projesi halen hafızalardaki tazeliğini koruyor. Televizyon sektöründeki ürünlerin kalitesinin sıklıkla sorgulandığı şu günlerde, Umur Bugay gibi ustalara her zamankinden daha fazla ihtiyacımız olduğu çok açık.

Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasından hemen sonra, Ocak 1915'te İngiltere, Yunanistan'ın Antant safında savaşa girmesi halinde kendisine Anadolu'da "büyük bölgesel tavizler" önerdi. Bu teklifle harekete geçen bir dizi olay, trajik bir biçimde 1922'de Yunan Smyrna'sının (İzmir) yok oluşu ve Anadolu'daki Helenizm'in kökünden sökülmesi ile sonuçlandı. 

Michael Llewellyn Smith, İzmir'deki Yunan İşgali'ni ve Anadolu'daki savaşı, Yunanistan'ın "Megalo Idea"sı ile Büyük Güçlerin Ortadoğu'daki rekabetlerinin arka planına yerleştirir. Yunan devlet adamı Eleftherios Venizelos'un "İyonya Hayali"nin kökenlerinin izini, Lloyd George ile paylaştığı Doğu Akdeniz'de bir İngiliz-Yunan Anlaşması ile ilgili fikirlerinde takip eder. Bu sürükleyici öykü, modern Yunanistan'ın politikalarını ve toplumunu şekillendiren felaketin eksiksiz bir hikâyesidir.

"Ionian Vision, Thucydides'e layık bir temaya sahip... Bay Llewellyn Smith kaliteli, ihtiyatlı, ilginç bir çalışma üretmiş."

(International Affairs)

"1919-22 arasındaki Anadolu Seferi, her anlamda bir Yunan trajedisiydi. Bay Llewellyn Smith'in bu felaketi anlatan akademik versiyonunun hünerleri arasında, kitap boyu sürdürdüğü huzursuz bir telaş ve her şeye rağmen umudu yitirmemek algısı yer alır... Saf fakat eksiksiz bir hikaye."

(Times Literary Supplement) 

"... durmaksızın okunabilen, büyük bir emekle araştırılmış ve ayrıntılı biçimde belgelenmiş... Bay Llewellyn Smith, savaş ve diplomasiyi anlattığı bu sürükleyici, dramatik ve melankolik destanda, büyük önem taşıyan büyülü bir tarihi çalışma sunuyor."

(Lord Kinross, Books and Bookmen)

Bu yönde edindiğimiz ve daha ileri, daha yeni çağdaş kazanımlarla siyasal, toplumsal ve kültürel hayatımızın zenginleşmesini beklerken, son 13 yıl boyunca Cumhuriyet döneminde edindiğimiz çağdaş değer ve kazanımların adım adım yıkımla karşılaşması, bir yandan derin düş kırıklığı yaratırken, öte yandan özlemlerimi yeniledi.

Şimdi yeniden ileriye, aydınlığa, çağdaş uygarlığa koşan Türkiye’yi özlüyorum.

Özgür ve bağımsız insanı özlüyorum.

Bu koşuyu kazanmak için gelişimi, aydınlanmayı, yaratıcılığı özümsemiş; akla ve bilime olan inancının önündeki siyasal, sosyal, ekonomik ve maddi engelleri kaldırmış; devlet dışındaki güç odaklarından bağımsızlığını kazanmış, özgür yurttaşların Türkiye’sini özlüyorum.

Çoğulcu demokrasiyi özlüyorum.

Belki de;
Bir pınardan su içmek gibidir hayat,
Sanki bir ceylanla göz göze gelmişcesine heyecanlanmak.
Fırından taze çıkmış ekmek sıcaklığında dostluklar,
Gaz pedalına ufacık bir dokunuşla şaha kalkan uğraşlarımız,
Ne zaman istersek o zaman duran koşuşturmalardır...

Belki de;
İstediğimiz zaman "Hayır", istediğimiz zaman "Evet" diyebilmektir.
Ya da başladığımızı bitirmektir.
Sevmek çok sevmektir kendimizi ve birbirimizi,
Hevesimizin başarıya dönüşmesidir...

Belki de;
Yıldızlara baktığımızda içimizin huzurla dolması gibi,
Yunusların denizde oynaşması gibidir hayat. 
Sadece bilmiyoruzdur NASIL yapacağımızı,
Nereden başlayıp nasıl ilerleyeceğimizi...

Düşüncelerimizi bir bulmaca gibi çözdüğümüzde mümkünmüş meğer!

Birinci Dünya Savaşı arifesinde İngiltere Dış İşleri Bakanı Sir Edward Grey şöyle demekteydi: “Avrupa’nın her yerinde lambalar sönmekte! Yaşamımız boyunca onların yeniden yandığını bir daha göremeyeceğiz!”

Doç. Dr. Hüner Tuncer tarafından kaleme alınan bu kitapta; 1914-1918 yıllarında Avrupa cephelerinde yer alan muharebeler ile aynı yıllarda Osmanlı Devleti’nin farklı cephelerde yürüttüğü savaşlar üzerinde ana hatlarıyla durulmaktadır.   

Hüner Tuncer, kitabını öncelikle Osmanlı İmparatorluğu’nun 20. yüzyılın başlarında içinde bulunduğu vahim durumu ve bir zamanlar askeri gücünün üzerinde başka bir güç tanımayan Osmanlı’nın, bu alanda dahi varlık gösterememesini gözler önüne sermek amacıyla kaleme aldığını belirtmektedir. Osmanlı’nın yeniden diriltilmesine ve saatin geriye döndürülmesine olanak yoktur! Türkiye Cumhuriyeti; laik, demokratik ve çağdaş bir devlet olarak, 21. yüzyıl dünyasında yerini almıştır. Bunu değiştirmeye kimsenin gücü yetmeyecektir.

Gelecek kuşaklar dünü öğrenmek isterlerse, onlara kaynak bırakıyorum. Anılarımı kendimi önemsediğim için değil, bilginin, doğru sentezin sosyolojik olaylarda ayrıntılarda gizli olduğuna inandığım için bu kitap çıktı. Umarım benim vehmimden yararlananlar da çıkar.

İtalya ve Balkan Savaşları, bilimsel tarih yazımına hizmet eden askeri arşivlerin kullanımının parlak bir örneği niteliğindedir. Bu eser 19. yüzyılın sonuna doğru İtalya Krallığı'nın her geçen gün daha önemsediği Balkan coğrafyasında çalışan subayların bilgilendirmelerini değerlendirmektedir. İtalya devletinin dış politikasında Balkan coğrafyasının ehemmiyeti artarken, Balkan milletlerinin siyasi elitleri için İtalya, ulus devlet kurma yolunda bir örnek oluyordu. Berlin kongresi ile Birinci Dünya Savaşı arasındaki dönemde İtalyan askeri ateşeler, sınırların belirlenmesi ile kurulan komisyonların üyeleri, bilirkişiler, delegeler, yabancı orduların nezdindeki gözlemciler vs. söz konusu bölgede çok aktif oldular. Bunların bazıları Balkan Savaşı'nın her iki aşamasında olup bitenlere yakından ve akıllıca tanıklık ettiler. Öyle ki, ilk iki bölümde savaş öncesi Balkanların durumunu ve İtalya'nın Balkan politikasını çözümleyen bu eser, geri kalan üç bölümde heyecanlandırıcı bir radyo röportajı çağrıştıran bir anlatım tarzına sahip olmaktadır.

Yüzyıllardır şairler şiirler söylemişler ve bu şiirler üzerine değerlendirmeler yapılmış. Ama hepsi afaki planda... Değerlendirmeler genelleme sınırını geçememiş... Kimse somut bir değerlendirme sistemi bulamamış.

Bunu biz yaptık!

Biz ŞİRBİL'i bulduk.

Kurduğumuz metrikal sistemle gerçek ve hepsinden önemlisi anlaşılabilir ölçüyü saptadık. Artık bir şiir parçası değerlendirirken... Derinlik, ahenk, lirizm vs. yok. 5 şirbil ya da 50 şirbil diyeceğiz. O kadar!

Cahit Kayra'dan Marjinal Şiir Teorileri...

"Amerika, İngiltere, Fransa ve İtalya devletlerinin temsilcilerinin oluşturduğu komisyon, 1919'dan 1921'e kadar süren dönemde Ege ve Marmara bölgelerinde yaptıkları araştırmalar sonucu ortak raporlar hazırlayıp kendi hükümetlerine sunmuşlardır. Bu raporlarda, Türklere karşı yapılan cinayetlerin ayrıntılı bilgilerini görüyoruz. Bu anlatılar sayfalar sürüyor. Bunlardan birkaç küçük örnek... Bugünkü kuşakların bilmesi, anlaması gerekli tarih..."

- Cahit Kayra Aydın, 1919

Yanmakta olan mahalleden dışarı çıkmaya çalışan çok sayıda Türk erkeği, kadını ve çocuğu, bu mahalleyi şehrin kuzeyi ile bağlayan tüm çıkış noktalarını tutmuş olan Yunan askerleri tarafından hiç sebepsiz yere öldürüldüler.

Bergama-Menemen 1919

17 Haziran'da Bergama'nın boşaltılmasından sonra Menemen'de toplanmış olan Yunan birlikleri, savunmasız Türklere karşı haksız ve gerçek bir katliama giriştiler. Belediye yetkilileri, 1000'den fazla Türk yöre sakininin öldüğünü belirtiyorlar. Ertesi gün bir Fransız subayı, yaptığı bir inceleme sonucunda 200 Türk'ün öldürüldüğünü ve 200 Türk'ün de yaralandığını kesin olarak saptadı. 

"Bu kitabı kaç gündür elimden bırakamıyorum. Hiç farkında olmadan devrimimizin en önemli ayağı olan kadın erkek eşitliğini yavaş yavaş çocuk kafalarından silmek için ilkokulların ilk sınıf kitaplarından itibaren nasıl işlenmeye başladığını görüyoruz. (...) Bu çok önemli konuyu ortaya koyup kamuoyunun dikkatini çekmeyi başardığı için Sayın Firdevs Gümüşoğlu'nu candan kutlarım."

- nMuazzez İlmiye Çığ, Cumhuriyet Bilim Teknik, 12 Nisan 2013

"Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet adlı yapıt, kadın algısının nasıl değiştiğini gözler önüne seriyor."

- Yakup Kepenek, Cumhuriyet, 30 Temmuz 2012

"Firdevs Gümüşoğlu'nun 10 yıllık çalışmasının özeti, kadınlarımızı neden geri plana ittiğimizi gözler önüne seriyor."

- Mehmet Y. Yılmaz, Milliyet, 8 Kasım 2001

"[Bu kitap] bizim bu konuda daha dikkatli olmamızı sağlayacaktır."

- Ramazan Ç. Dağlı, Talim ve Terbiye Kurulu Bşk., 6 Ekim 1997

"Kutlarım. Eğitimde cinsiyet ayrımcılığının olmadığı bir yaklaşım, altmış yıl önce okuma kitaplarında yazıldığı gibi sadece ulusun talihini değil tarihini de değiştirecektir."

- Yılmaz Karakoyunlu, Sabah, 20 Eylül 1997

"[Bu çalışma] nerelerden nerelere geldiğimizi gözler önüne sermek açısından çok önemli"

- Zeynep Oral, Milliyet Sanat, 15 Mart 1995

Firdevs Gümüşoğlu

Prof. Dr. Firdevs Gümüşoğlu: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümünde öğretim üyesidir.

Eserleri:

Ders Kitapları'nda Cinsiyetçilik, Kaynak Yayınları, İstanbul, 1996

Türkiye'nin Pasteur'u Dr. Zekai Muammer Tunçman, Berfin Yayınları, İstanbul, 2001

Cumhuriyette İz Bırakanlar: Onuncu Yıl Kuşağı, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2001

Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet, II. Baskı, Çağdaş Eğitim Vakfı Yayınları, İstanbul, 2005Ülkü Dergisi ve Kemalist Toplum Modeli, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul, 2005

Birgi'de Toplumsal Yaşam ve Değişim-Bir Belde Monografisi, Bağlam Yayınları, İstanbul, 2008

Cılavuz Köy Enstitüsü-Sözlü ve Yazılı Belgeler Işığında, YKKED Yayınları, İzmir, 2011

Ayrıca Gümüşoğlu'nun, çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır.