Hukuk

Hukuk

İnsanların bir arada yaşamaları öylece gerçekleşmedi. Hâlâ devam eden oldukça sancılı bir süreç bu ve bitecek gibi değil. Hukuk da insanlığın beraber yaşamanın yollarını ararken icat ettiği bir kavram. Türkçeye Arapçadan geçen bu mefhum esasında “hak” kelimesinin çoğulu. Zaten insan-toplum-devlet ekseninde kurulan ve hakların güvence altına alınmasını sağlayan bir nosyondan bahsetmekteyiz. Anlaşılacağı üzere upuzun bir geçmişe sahip. Bu yüzden hukukun gelişimiyle medeniyetin gelişimi arasındaki bir mütevazilik kurulabilir. Dolayısıyla hukuk tarihinin ilk safhaları Antik Mısır’a, Sümerlere, Babillere ve Romalılara sahnelik yapar. Roma hukuku bugün hukuk fakültelerinde hâlen önemle okutulur. Bununla birlikte, uygarlık tarihindeki büyük dönemeçler tabii olarak yapılan kanunlara etki etmiştir. Hukukun tarihsel gelişimi insanlığa etki eden mühim olaylar üzerinden okunmaya oldukça elverişlidir. Modern hukukun temellerini Aydınlanma’da bulmak şaşırtıcı değildir bu yüzden.

Hukuk Nedir?

Hukuktan bahsetmek bir anlamda sınırdan, kuraldan, düzenden söz açmaktır. İnsanların bir aradalığını olabildiğince mümkün kılmak için ortaya konan bir sınırlar bütünüdür hukuk. Bu sınırların kapsamı içine insan girdiği kadar devlet de girer. Neticede hukuk devletin yaptırım gücünü belirleyen, ona “had” veren normatif bir yapıdır. Kurallar koyar, kanunlar yapar, yasalar hazırlar. Öyleyse insana dair olan hemen her şeyle ilgilenir; felsefe, sosyoloji, psikoloji, tarih, ekonomi gibi pek çok bilimle ilişki içerisindedir. Bunların arasında felsefenin önemi özellikle dikkate değerdir. Sokrates’ten, Cicero’dan, Thomas Aquinas’tan, Rousseau’dan, Hegel’den, Husserl’dan, Marx’tan Habermas’tan ya da Ronald Dworkin’den ayrı bir hukuk fikrinden bahsetmenin imkânı yoktur. Bu isimlere ek olarak Comte, Durkheim, İbn Haldun, Weber gibi bilim insanlarını da eklemek gerekir. Medeni Hukuk, Kamu Hukuku, Anayasa Hukuku, Borçlar Hukuku, Milletlerarası Hukuk, İnsan Hakları Hukuku, Ceza Hukuku, Vergi Hukuku, Eşya Hukuku, Tüketici Hukuku, Sağlık Hukuku, Ticaret Hukuku, Bilişim Hukuku gibi pek çok farklı alanda hukuki uygulamaları içeren bir sistemden bahsedilmektedir.

Türkiye’de Hukuk

Hukuk, Türkiye’de de yine bu memleketin kaderine etki eden olaylarla birlikte seyretmiştir. Osmanlı’nın İslam’la şekillenen hukuku Cumhuriyet kurulmazdan önce, farklılaşan dünya şartlarına ayak uydurabilmek adına birtakım değişikliklere uğrasa da dini özelliğini kaybetmez. Bunun yanında yenileşme döneminin önemli meselelerinden biri Ahmet Cevdet Paşa’nın başkanlığında hazırlanan Mecelle’dir. Günümüz hukukunun temelleri ise tabii olarak Cumhuriyet döneminde atılmıştır. Cumhuriyet’in ilanından birkaç sene sonra kurulan Ankara Hukuk Mektebi atılan önemli adımlarından biri olmuştur. Bu dönemin hukukuna dair söylenmesi gereken önemli şeylerden biri kanunların Batı’dan büyük ölçüde etkilenerek hazırlandığıdır. Türk Medeni Kanunu, Türk Ceza Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu gibi kanunlar pek çok farklı ülkelerin kanunlarının merkeze alınmasıyla hazırlanmıştır. Sıddık Sami Onar, Mahmut Esat Bozkurt, Celalettin Arif, Süreyya Ağaoğlu, Sadri Maksudi Arsal, Cemil Bilsel, Tevfik Kamil Koperler, Ali Fuat Başgil, Hıfzı Veldet Velidedeoğlu, Ernst E. Hirsch, Tarık Zafer Tunaya, Server Tanilli, İsmail Hakkı Karafakih gibi isimler Türkiye’de hukuksal düzenin kurulmasında önemli roller oynamışlardır. Bugünün önemli hukuk akademisyenleri arasında da Kemal Gözler, Ergun Özbudun, Bertil Emrah Oder, Havva Karagöz, Ece Göztepe Çelebi, Süheyl Batum gibi isimleri saymak mümkündür.

Okunması Gereken Hukuk Kitapları

İnsan hayatının kuşatıcı kavramlarından biri olan “hukuk”a dair okunabilecek kitaplar için verilebilecek örnekler şunlardır: Cicero - Yasalar Üzerine, Montesquieu - Kanunların Ruhu Üzerine, Friedrich A. Hayek - Hukuk, Yasama ve Özgürlük, Karl Marx - Devlet ve Hukuk, Jean Jacques Burlamaqui - Doğal Hukukun İlkeleri, John Rawls - Hakkaniyet Olarak Adalet, H. L. A. Hart - Hukuk, Özgürlük ve Ahlak, Alain Supiot - Homo Juridicus, Johan Galtung - İnsan Hakları, Fritjof Capra & Ugo Mattei - Hukukun Ekolojisi, Murat Sevinç - Türkiye’nin Anayasa İmtihanı, Bülent Tanör - Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Ertuğrul Uzun - Çağdaş Hukuk Düşüncesine Giriş, M. Akif Aydın - Osmanlı Hukuku, Emile Zola - Suçluyorum, Jacques Verges - Savunma Saldırıyor, Doğan Yurdakul & F. Cengiz Erdinç - Adalet Savaşçısı.